ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری جزیرۀ کیش

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، پردیس کیش، کیش، ایران

چکیده

امروزه در ادبیات توسعه، بر مفهوم جدیدی از آن در برنامه‌ریزی شهری تکیه و تأکید می‌شود و آن مفهوم توسعة پایدار در سال‌های اخیر است. تحقق توسعة پایدار در گرو برنامه‌ریزی توسعه‌ای در همة ابعاد زندگی شهری است. برای رسیدن به توسعة شهری راهکارها و نظریه‌های مختلفی از قبیل پایداری، کیفیت زندگی، رشد هوشمند، نوشهرگرایی و زیست‌پذیری مطرح شده است. میزان زیست‌پذیری هر شهر رابطة مستقیمی با وجود خدمات شهری، تراکم جمعیت، هویت مکانی، وجود فضای سبز، وضعیت اقتصادی ساکنان و سهولت دسترسی به امکانات و زیرساخت‌های شهری دارد. براین‌اساس، شاخص‌ها و معیارهایی برای سنجش میزان زیست‌پذیری شهرها معرفی می‌شوند. هدف این پژوهش، شناسایی شاخص‌های تأثیرگذار در برنامه‌ریزی و توسعة شهری با رویکرد توسعة پایدار به‌منظور ارزیابی زیست‌پذیری جزیرة کیش است. این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و کاربردی است که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی حاصل از مصاحبه و پرکردن پرسشنامه انجام شده است. حجم نمونة این پژوهش 54 نفر از مسئولان و کارشناسان گردشگری، برنامه‌ریزی شهری و توسعه و عمران سازمان منطقة آزاد کیش و استادان و متخصصان سایر رشته‌های مرتبط با حوزة شهری و گردشگری را شامل می‌شود. نتایج به‌دست‌آمده از پرسشنامه‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون t تک‌نمونه‌ای محاسبه شده است. به‌منظور بررسی و مقایسه کیفیت شاخص‌های زیست‌پذیری در ابعاد سیاسی و مدیریتی، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و زیست‌محیطی از آزمون ANOVA استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد این آزمون در سطح اطمینان بالای ۹۵ درصد و (000/0 sig=) معنا‌دار است. به عبارتی می‌توان گفت حداقل میانگین یکی از ابعاد زیست‌پذیری با سایر ابعاد اختلاف معنا‌داری دارد. برای بررسی دقیق‌تر از آزمون تعقیبی دانکن استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد ابعاد سیاسی، مدیریتی و ابعاد اقتصادی به‌ترتیب با میانگین‌های 79/2 و 93/2 با کمترین امتیاز و ابعاد زیست‌محیطی و ابعاد اجتماعی، فرهنگی با میانگین 19/3 و 22/3 در وضعیت مناسب‌تری از ابعاد مدیریتی و اقتصادی قرار گرفته‌اند؛ بدین معنا که کیش از نظر اجتماعی و زیست‌محیطی هنوز قابلیت زندگی دارد، اما از نظر مدیریتی و اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. با توجه به منفی‌بودن اختلاف میانگین و توزیع فراوانی داده‌ها نتایج آزمون T نشان می‌دهد که درمجموع شاخص‌های زیست‌پذیری جزیرة کیش در سطح مطلوبی نیستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating and analyzing the Effective Factors on the urban livability of Kish Island

نویسندگان [English]

  • Ahmad Pourahmad 1
  • Alireza Darban Astaneh 2
  • Saeed Zanganeh Shahraki 3
  • Shiva Pourghorban 4
1 Professor, Department of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
4 PhD, Kish International Campus, University of Tehran, Kish, Iran
چکیده [English]

The rate of urban livability is directly related to urban services, population density, spatial identity, the presence of green space, the economic status of residents and the accessibility of urban facilities and infrastructure. Accordingly, indicators and criteria for measuring the urban livability of the cities are introduced. The purpose of this research is to identify the effective indicators in urban planning and development with a sustainable development approach in order to assess Kish Island's livability.The sample size of this research includes 54 officials and experts in tourism, urban planning and development of Kish Free Zone Organization, and professors and experts of other fields related to urban and tourism. The results of the questionnaires were calculated using SPSS software and T-test. ANOVA test was used to study and compare the quality of life sustainability indicators in political, managerial, social and cultural, economic and environmental dimensions. The results show that this test is significant at a high level of 99% and (sig = 0/000). In other words, it can be said that the minimum mean of one of the dimensions of survival with other dimensions has a significant difference. Duncan's post hoc test was used to check the accuracy. The results show that the political, managerial and economic dimensions are respectively 2.4932 and 2.9342, with the lowest score, and the environmental and social dimensions, cultural, with a mean of 3.1914 and 3.2242 respectively, is in a better position. .

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban Livability
  • Social and Cultural
  • Economic
  • Environmental
اجزاشکوهی، محمد، قنبری، محمد، رهنما، محمدرحیم و امیدعلی خوارزمی، ۱۳۹۶، «تحلیلی بر زیست پذیری شهری با تاکید بر شاخص امنیت و پایداری (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)»، پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، دوره ۱، شماره ۳، صص ۱۲۹-۱۵۴.
پوراحمد، احمد، دربان‌آستانه، علیرضا و شیوا پورقربان، 1395، «نقش راهبرد توسعة شهری در مدیریت توسعة گردشگری، مطالعة موردی: جزیرة هرمز»، فصلنامة علمی- پژوهشی مطالعات شهری، دانشگاه کردستان، شمارة نوزدهم، صص 37-56.
پوراحمد، احمد، زنگنه شهرکی، سعید و مصطفی صفایی رینه، 1395، «تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعة موردی: پیاده‌راه 17 شهریور تهران)»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دورة چهارم، شمارة 2، صص 175-195.
پوراحمد، احمد، قربانی، رامین، فرهادی، ابراهیم و عباس درودی‌نیا، 1395، «ارزیابی تطبیقی شاخص‌های کیفیت زندگی در محلات مسکونی شهر کامیاران»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دورة چهارم، شمارة 4، صص 519-548.
جعفری اسدآبادی، حمزه، ساسان‌پور، فرزانه و سیمین تولایی، 1393، «قابلیت زیست‌پذیری شهرها در راستای توسعة پایدار شهری (مورد مطالعه: کلان‌شهر تهران)»، فصلنامة علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، دورة جدید، سال دوازدهم، شمارة 42، صص ۱۲۹-۱۵۷.
حسن‌زاده، مرتضی و علی‌اصغر عبدالهی، 1395، «شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های سازندة برنامه‌ریزی شهری در زیست‌پذیری شهری مناطق چهارگانة شهر کرمان»، نشریة مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، شمارة 4، صص۱۰۳-۱۲۳.
خراسانی، محمدامین و محمدرضا رضوانی، ۱۳۹۲، «تحلیل ارتباط زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با برخورداری خدماتی، مطالعة موردی: شهرستان ورامین»، مجله علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال سوم، شمارة 3، صص 1-16.
خزاعی‌نژاد، فروغ، سلیمانی مهرنجانی، محمد، تولایی، سیمین، رفیعیان، مجتبی و احمد زنگانه، 1395، «زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها»، فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دورة چهارم، شمارة 1، صص 27-50.
رشیدی، اصغر، حصاری، ابراهیم، موحد، علی، تولایی، سیمین و میرنجف موسوی، 1393، «تحلیل فضایی منطقة کلان‌شهر تبریز با رویکرد زیست‌پذیری»، فصلنامة علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال شانزدهم، شمارة 54، صص 155-176.
زیاری، کرامت الله و محمدحسین جانبابانژاد، 1391، «اصول و معیارهای شهر سالم»، مجلة سپهر، دورة بیست و یکم، شمارة 82، صص ۵۰-۵۶.
ساسان‌پور، فرزانه، علیزاده، سارا و حوریه اعرابی‌مقدم، 1397، «قابلیت‌سنجی زیست‌پذیری مناطق شهری ارومیه»، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم، شمارة 48، صص 241-258.
ساسان‌پور، فرزانه، موحد، علی و امید لطیفی، ۱۳۹۶، «تحلیل قابلیت زیست‌پذیری در مناطق کلان‌شهر اهواز»، فصلنامة مطالعة ساختار و کارکرد شهری، سال چهارم، شمارة 14، صص ۱4۱-۱6۱.
علی‌اکبری، اسماعیل و مجید اکبری، 1396، «مدل‌سازی ساختاری-تفسیری عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری کلان‌شهر تهران»، فصلنامة برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورة بیست و یکم، شمارة 1، صص ۱-۳۱.
عیسی‌لو، علی‌اصغر، ایران‌دوست، کیومرث و بهزاد شاهمرادی، 1392، «شاخص‌های زیست‌پذیری در محیط‌های شهری (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم)»، فصلنامة علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، سال چهارم، شمارة 13، صص 101-118.
ماجدی، حمید و علیرضا بندرآباد، 1389، «بررسی معیارهای جهانی و بومی شهر زیست‌پذیر»، مجلة هویت شهر، شمارة هفدهم، سال 8، صص 65-76.
مطیعی لنگرودی، محمدحسن، 1396، جزوة تبیین اندیشه‌ها، نظریه‌ها و رویکردهای توسعة روستایی، دانشگاه تهران، پردیس کیش، http://motiee.net
نیک‌سرشت، مهدی، تردست، زهرا و ابوالفضل مشکینی، ۱۳۹۸، «تبیین الگوی سازمان‌یابی فضایی زیست‌پذیری شهری در شهر ایلام»، فصلنامة مطالعة ساختار و کارکرد شهری، سال ششم، شمارة 20، صص ۱0۵-۱2۵.
Ajakashkoohi, M., Ghanbari, M., Rahnama, M., and Kharazmi, O., 2017, Analysis of urban viability with emphasis on security and sustainability index (Case study: Mashhad metropolis), Political Geography Research, Vol. 1, No. 3, PP. 129-154. (In Persian)
Ali Akbari, E., and Akbari, M., 2017, Structural-Interpretive Modeling of Factors Affecting Tehran Metropolitan Life, Space Planning and Preparation Quarterly, Vol. 21, No. 1. PP. 1-31.  (In Persian)
Giap, T., et al., 2014, A New APProach to Measuring the Liveability of Cities: The Global Liveable Cities Index, World Review of Science, Technology and Sust, Development, Vol. 11, No. 2, PP. 176-196.
Hassanzadeh, M., and Abdollahi, A. A., 2016, Identification and Prioritization of Constructive Indicators of Urban Planning in the Urban Sustainability of the Four Areas of Kerman, Journal of Urban Areas Studies of Shahid University of Kerman Art, Vol. 4, No. 9, PP.103-123. (In Persian)
Isalu, A., Irandoust, K., and Shahmoradi, B., 2013, Indicators of Living in Urban Environments (Case Study: Central Sacred City of Qom), Urban Economics and Management Quarterly, Vol. 13, No. 13, PP. 101-118. (In Persian)
Jafari Asadabadi, H., Sasanpour, F., and Tolai, S., 2014, Sustainability of Cities for Sustainable Urban Development (Case Study: Tehran Metropolis), Iranian Journal of Geography Association, New Vol. 12, No. 42, PP.129-157. (In Persian)
Kashef, M., 2016, Urban Livability Across Disciplinary and Professional Boundaries, Frontiers of Architectural Research, https://www. sciencedirect.com
Khazaeinejad, F., Soleimani Mehranjani, M., Tolai, S., Rafieian, M., and Zangana, A., 2016, Urban Living: Concept, Principles, Dimensions and Indicators, Journal of Urban Planning Geography Research, Vol. 4, No. 1, PP. 27-50. (In Persian)
Khorasani, M., and Rezvani, M. R., 2012, Analyzing the Relationship Between the Sustainability of Suburban Villages with Service Provision, Case Study: Varamin County, Journal of Spatial Planning Research, Vol. 3, No. 3, PP. 1-16. (In Persian)
Leach, J. M. et al., 2017, Improving City-Scale Measures of Livable Sustainability: A Study of Urban Measurement and Assessment Through APPlication to the City of Birmingham, UK, Cities 71, 80-87. https://www.elsevier.com/locate/cities.
Liu, and Lin, 2017, Urban Livability and Tourism Development in China: Analysis of Sustainable Development by Means of Spatial Panel Data. Habitat International, Vol. 68, PP 99-107.
Lowe, M., Whitzman, C., Badland, H. M., Davern, M., Hes, D., Aye, L., Butterworth, I., and Giles-Corti, B., 2013, Liveable, Healthy, Sustainable: What Are the Key Indicators for Melbourne Neighbourhoods? Mccaughey Vichealth Centre for Community Wellbeing, Melbourne University.
Majedi, H., and Bandarabad, A., 2010, A Survey of Global and Indigenous Criteria for a Sustainable City, Journal of City Identity, Vol. 8, No. 17, PP. 65-76. (In Persian)
Mauriz, L., et al., 2016, The Livability of Spaces: Performance and/ Or Resilience? Reflections on the Effects of Spatial Heterogeneity in Transport and Energy Systems and the Implications on Urban Environmental Quality, Gulf Organisation for Research and Development International Journal of Sustainable Built Environment, https://www. sciencedirect.com
Mercer, 2016, Quality of Living - Location Reports, www.mercer.com
Motiei Langroodi, M. H., 2017, Explanatory Booklet on Rural Development Thoughts, Theories and APProaches, University of Tehran, Campus Kish, http://motiee.net. (In Persian)
National Academies Press, 2002, Community and Quality of Life: Data Needs for Informed Decision Making, Chapter: Concept of Livability and Indicators: Openbook. https://www.nap.edu/read/10262/chapter/4
Nikseresht, M., Tardast, Z., and Meshkini, A., 2019, Explaining the Pattern of Urban Spatial Organization in Ilam City, Journal of Urban Structure and Function Studies, Vol. 6, No. 20, PP. 105-125. (In Persian)
PourAhmad, A., Durban Astana, A., and Pourghorban, Sh., 2016, The Role of Urban Development Strategy in Tourism Development Management, Case Study: Hormoz Island, Journal of Urban Studies, University of Kurdistan, No. 19, PP. 37-56. (In Persian)
PourAhmad, A., Ghorbani, R., Farhadi, E., and Dorodinia, A., 2016, Comparative Evaluation of Quality of Life Indicators in Kamyaran Residential Neighborhoods, Urban Planning Geography Research, Vol. 4, No. 4, PP. 519-548. (In Persian)
PourAhmad, A., Zanganeh Shahraki, S., and Safaei Rineh, M., 2016, Analysis of the Role of Urban Pavements in Promoting the Vitality of Urban Spaces (Case Study: Tehran 17 Shahrivar Pavement), Urban Planning Geography Research, Vol. 4, No. 2, PP. 175-195. (In Persian)
Rashidi, A., Hesari, E., Movahed, A., Tolai, S., and Mousavi, M., 2014, Spatial Analysis of Tabriz Metropolitan Area with Biodiversity APProach, Geographical Space Journal, Islamic Azad University of Ahar Branch, Vol. 16, No. 54, PP. 155-176. (In Persian)
Sasanpour, F., Alizadeh, S., and Arabi Moghadam, H., 2018, Biodiversity Feasibility Study of Urban Areas of Urmia, Journal of Geographical Sciences APPlied Research, Eighteenth, No. 48, PP. 241-258. (In Persian)
Sasanpour, F., Movahed, A., and Latifi, O., 2017, Analysis of Viability in Ahwaz Metropolitan Areas, Quarterly Journal of Urban Structure and Function Studies, Vol. 4, No. 14, PP. 141-161. (In Persian)
Setijanti, P., et al., 2015, Traditional Settlement Livability in Creating Sustainable Living. International Conference Green Architecture for Sustainable Living and Environment, Procedia – Social and Behavioral Sciences 179, 204-211. https://www. sciencedirect.com
Sofeska, E., 2017, Understanding the Livability in a City Through Smart Solutions and Urban Planning Toward Developing Sustainable Livable Future of the City of Skopje, International Conference – Green Urbanism, Procedia Environmental Sciences 37, PP. 442-453.
Sustainable Sydney 2030., 2008, City of Sydney Strategic Plan, SGS Economics and Planning, www. sydney 2030.com.au
The Economist Intelligence Unit, 2015, Liveability Ranking and Overview, www.eiu.com
The Economist Intelligence Unit, 2017, The Global Liveability Report 2017, A Free Overview.
Zhan, D., Kwan, M. P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., & Dang, Y. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, Vol. 79, PP. 92-101.
Ziyari, K., 2012, Principles and Criteria of a Healthy City, Sepehr Journal, Vol. 21, No. 82, PP.50-56. (In Persian)