مدل‎سازی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری موجود در شهر تهران با رگرسیون وزنی جغرافیایی

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سنجش از دور و سامانة اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استادیار دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

بحث رقابت در خصوص بازدهی فعالیت‎های اقتصادی موجود در فضای شهری توجه به مکان استقرار این فعالیت‎ها را در خدمات‌رسانی به شهروندان بیش از پیش ضروری کرده است. در این بین مراکز مالی و اعتباری، به‌ویژه بانک‎ها را می‎توان یکی از مهم‎ترین فعالیت‎های اقتصادی دانست. عوامل گوناگونی در شناسایی مکان بهینة استقرار این فعالیت‎ها دخالت دارد که موجب پیچیدگی در تصمیم‎گیری‎های مکانی می‎شود و مدلسازی روابط فضایی عوامل مؤثر را ضروری می‎کند. رگرسیون وزنی جغرافیایی با مدل‎سازی روابط فضایی بین مجموعه‎ای از متغیرها امکان پیش‎بینی مقادیر متغیرها‎ی نامعلوم و فهم بهتر عوامل تأثیرگذار بر متغیر را می‎دهد. در این تحقیق سعی شد تا با مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری مدل‎سازی و مکان بهینة استقرار این مراکز در شهر تهران پیش‎بینی شود. در این تحقیق از متغیرهای مراکز آموزشی و فرهنگی، اداری، تفریحی، بهداشتی و درمانی، اقتصادی و تجاری، ترافیکی، حمل و نقلی و جمعیتی به عنوان متغیر مستقل و از وضعیت فعلی شعب مراکز مالی و اعتباری به عنوان متغیر وابسته در مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده شد. همچنین، به‌منظور پی‌بردن به دقت و اهمیت رگرسیون وزنی جغرافیایی، خروجی حاصل از این مدل ارزیابی شده است. نتایج‎، بیانگر دقت بالای این روش در شناسایی مکان بهینة استقرار مراکز مالی و اعتباری است. نتایج نشان‌دهندة آن است که مدل مورد نظر با R2 برابر با 8883/0 و R2 تعدیل‌شدة برابر با 8841/0 دارای دقت قابل‌قبولی در مدل‎سازی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباریاست. همچنین، خودهمبستگی برآورد‌شده روی مقادیر باقیمانده و حاصل از مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی با استفاده از آمارة موران I (Moranʼs I) نیز از عدم خودهمبستگی معنادار حکایت می‎کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modeling the spatial relations in the factors effective on installation of current financial and credit institutes of Tehran using geographically weighted regression

نویسندگان [English]

  • Ghadir Ashournejad 1
  • Hassan Ali Faraji Sabokbar 2
  • Farshad Amiraslani 3
1 PhD Student of RS & GIS, University of Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Geography, University of Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Geography, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
Financial and credit institutes, especially banks, are assumed as the most important economic centers in the urban space. The significant role of these centers in offering services to the citizens in one hand, and the competition between these centers on the other hand reveal the necessity of investigations about the optimum place for their site selection (Rahnamaee et al., 2012: 48). In such studies, the amount and the way that the space would affect is of importance.Neglecting the effect of the space would lead to consequent errors in estimating, forecasting, and projecting (Soltani et al., 2000: 100). Multiplicity of effective variables in site selection in urban spaces has made the spatial decision makings complex, and modeling spatial relations necessary.  Modeling these relations requires spatial methods due to the spatial nature of these factors.
In most studies about identifying the optimum place for installation sites of various activities and services, ome smethods are used that are based on experts’ ideas.Multi-variable decision making techniques in geographical information system are widely used. While in these researches the spatial relations between the variables are not identified and modeled with respect to the current distribution pattern and the current situation are not used for further prediction.
One well-known spatial statistic method that deals with modeling the spatial relations between a set of variables is the Geographically Weighted Regression. This method models the relations between the variables that are connected to geographical factors and provides the possibility of predicting the value of unknown variables and a better perception of the factors affecting a variable. While in ordinary regression, each observation is assumed as independent and due to the self- correlation between the spatial data, in most observations the use of ordinary regression is not a suitable method for modeling the relations between the variables with spatial nature.
The main purpose of this article is to investigate the efficiency and to illustrate the superiority of the Geographically Weighted Regression in modeling the spatial relation of factors effective on installation of the financial and credit centers of Tehran.
 
Methodology 
In this research, in order to model the spatial relations of effective factors on identifying the suitable place for installing the financial and credit centers, some variables were employed: educational and cultural centers, administrative centers, recreational centers, sanitary and therapeutic centers, economical and commercial centers, Traffic, Transportation and population. These were considered as the independent variables and the current situation of the financial and credit branches were considered as the dependant variables in the geographically weighted regression.
In this research, the Repeating Shape tool was employed to create Hexagons in ArcGIS in order to divide the study area. Each hexagon’s data was aggregated in each unit. Then, the geographically weighted regression was conducted to model the spatial relations of effective factors on identifying the suitable place for installing the financial and credit centers with spatial statistic tools in ArcGIS. In this research, the Fixed Kernal, which is more appropriate for observations with semi-constant distributions (amounts, and number of neighbors), was employed beside the Akaike Information Criterion to determine the observation threshold.
 
Results and Discussion
After conducting the geographically weighted regression on the model’s parameters, the results were analyzed. The first output is the general information about the estimated model. The results indicated that the model has an acceptable accuracy in modeling spatial relations with the R2= 0.8883 and the adjusted R2= 0.8841. Also, the estimated self-correlation between the remaining values of the geographically weighted regression using the Moran’s I parameter shows an insignificant self-correlation. The mentioned index indicates a value of 0.026337 as no spatial clustering between the data sets and the geographical features. The map based on R2 values shows that the model has more reliability in predicting values in northern, central, and southeastern regions in comparison with western regions. Furthermore, the outputs show a value more than 0.5 for all regions.
The results for Tajrish, Enqelab, Ferdowsi, 15th Khordad, Valiasr, and Madadar square, and intersection of Enqelab and Valiasr, Ferdowsi and Jomhuri Eslami, Shahid Beheshti and Khaled Eslambuli and Valiasr, and Keshavarz and Jouibar avenues, and Doctor Fatemi avenue and Jahad square revealed the Afriqa Avenue as the highest values for financial and credit branches. Other regions are in other classes. As it could be seen, this model was somewhat able to predict the installation sites of these branches.
 
Conclusion
The importance of the installation sites of financial and credit centers beside a set of affecting factors has made the modeling of the relations between these factors necessary. Due to the spatial self-correlation which usually exists in spatial data, the use of a regression model has been locally calibrated. It seems to be essential to identify the relations between the spatial variables. Geographically weighted regression, as one of the methods of spatial statistics, models the spatial relations between the sets of variables.
As the results show, the geographically weighted regression has modeled the spatial relations of effective factors on identifying the optimum place for installing the financial and credit centers with an appropriate accuracy (R2= 0.8883 and the adjusted R2= 0.8841) by the spatial variations in relations between the variables. In addition, the map derived from the local R2 values indicates that the model is of more efficiency innorthern, central, and southeastern regions in comparison to western regions. Furthermore, the outputs show a value more than 0.5 for all regions.
These results could be a significant help for managers and planners of financial and credit centers to analyze the region in order to identify the potential sites to  open new branches and services. Also, it helps the centers identify their current condition in comparison with their competitors for further planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • financial and credit centers
  • Geographically weighted regression
  • spatial relations
  • Tehran city
الفت لعیا، فوکردی رحیم، 1390، تبیین الگوی استقرار ماشین‎های خودپرداز، کاوش‎های مدیریت بازرگانی، شمارۀ 5، 96-74.
بهنام‎مرشدی حسن، 1391، برنامه‎ریزی فضایی خدمات گردشگری، مطالعۀ موردی: محورهای اصلی استان فارس، استاد راهنما حسنعلی فرجی سبکبار، دانشگاه تهران، دانشکدۀ جغرافیا.
حاتمی نژاد حسین، پوراحمد احمد، منصوریان حسین، رجایی عباس، 1392، تحلیل مکانی شاخصهای کیفیت زندگی در شهر تهران، پژوهش‫های جغرافیای انسانی، دورۀ 45، شمارۀ 4، صص. 29- 56.
رهنمایی محمد‎تقی، مولایی هشجین نصراله، رشیدارده حبیب‎اله، 1391، تحلیل مکانی- فضایی شعب بانک ملی شهر رشت به منظور خدمات رسانی بهینه به مشتریان، جغرافیا(فصلنامۀ علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، سال دهم، شمارۀ 34، صص. 47- 64.
سلطانی علی، احمدیان علیرضا، اسمعیلی‎ایوکی یوسف، 1389، کاربرد مدل رگرسیون وزن‎دار فضایی(GWR) در بررسی روابط بین متغیرهای فضایی در یک پهنه شهری، نمونۀ موردی منطقۀ 7 شهرداری تهران، آرمانشهر، سال سوم، شمارۀ 4، صص. 99- 110.
عسگری علی، 1390، تحلیل‎های آمار فضایی با ArcGIS، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، تهران.
عشورنژاد غدیر، فرجی سبکبار حسنعلی، علوی‌پناه سید کاظم، نامی محمدحسن، 1390،  مکانیابی شعب جدید بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه‎ای فازی(Fuzzy ANP)،پژوهش و برنامه‎ریزی شهری، شمارۀ 7، 20-1.
فرجی سبکبار حسنعلی، عشورنژاد غدیر، رحیمی سعید، فرهادی‎پور احمد، 1391، ارزیابی ظرفیت تعداد دستگاههای خودپرداز در شعب بانک‎ها و مؤسسات مالی و اعتباری با استفاده از (ANP) و (GCA) مطالعۀ موردی: حد واسط میدان انقلاب تا میدان فردوسی خیابان انقلاب تهران، مطالعات و پژوهش‎های شهری و منطقه‎ای، شمارۀ 14، 42-23.
فرهمند شکوفه، فروغی فردوس، 1390، تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر قیمت مسکن در ایران (رهیافت رگرسیون وزنی جغرافیایی)،سومین کنفرانس برنامه‎ریزی و مدیریت شهری، مشهد مقدس.
فوکردی رحیم، 1384، طراحی الگویی جهت تعیین نظام استقرار تسهیلات ارائه‌دهندۀ خدمات در مناطق شهری(مطالعه موردی: جایابی ماشین‌های خودپرداز بانک کشاورزی در منطقه 10 شهرداری تهران)،استاد راهنما الفت لعیا، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدۀ حسابداری و مدیریت.
قربانی مسعود، 1388، طراحی و پیاده‎سازی یک سیستم حامی تصمیم مکانی(SDSS) مطالعۀ موردی: تعیین شعب بهینۀ بانکی، استاد راهنما صمدزادگان فرهاد و رجبی محمدعلی، دانشگاه تهران، پردیس دانشکده‎های فنی، گروه مهندسی نقشه‎برداری.
گلی علی، الفت لعیا، فوکردی رحیم، 1389، مکان‌یابی دستگاه‌های خودپرداز با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) مطالعۀ موردی: شعب بانک کشاورزی منطقۀ 10 شهرداری تهران، جغرافیا و توسعه ‎، شمارۀ 18، 93-108.
موذن جمشیدی سیده هما، مقیمی مریم، اکبری نعمت اله، 1390، تحلیل تأثیر اندازۀ دولت بر توسعۀ انسانی در کشورهای OIC (رهیافت رگرسیون وزنی جغرافیایی(GWR))،مطالعات و پژوهش‎های شهری و منطقه‎ای، سال دوم، شمارۀ 8، صص. 95- 116.
موسوی ناصر، 1380،اولویت‎بندی و انتخاب مکان مناسب شعب بانک کشاورزی با استفاده از تکنیک تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی(AHP)،استاد راهنما جعفرنژاد احمد، دانشگاه تهران، دانشکدۀ مدیریت.
Anselin, L., 1988,  Spatial Econometrics: Methods and Models. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Bagheri, N., Holt, A., & Benwell, G. L., 2009, Using geographically weighted regression to validate approaches for modelling accessibility to primary health care, Applied Spatial Analysis and Policy, Vol.‎2, No.3, pp. 177-194.
Brunsdon, C., Fotheringham, A. S., Charlton, M. E., 1996, Geographically weighted regression: a method for exploring spatial nonstationarity, Geographical Analysis, Vol.28, No.4, pp. 281-298.
Cahill, M., & Gordon, M., 2007, Using geographically weighted regression to explore local crime patterns, Social Science Computer Review, Vol.‎25, No.2, pp. 174-193.
Cardozo, O.D., García-Palomares, J.C., & Gutiérrez, J., 2012, Application of geographically weighted regression to the direct forecasting of transit ridership at station-l evel, Applied Geography, Vol. 34, pp. 548-558.
Chen, D.-R., & Truong, K., 2012, Using multilevel modeling and geographically weighted regression to identify spatial variations in the relationship between place-level disadvantages and obesity in Taiwan, Applied Geography, Vol.‎32, No.2, pp. 737-745.
 
Clement, F., Orange, D., Williams, M., Mulley, C., & Epprecht, M., 2009, Drivers of afforestation in Northern Vietnam: assessing local variations using geographically weighted regression, Applied Geography, Vol.‎29, No.4, pp. 561-576.
 
Fotheringham, A. S., Brunsdon, C., & Charlton, M. E., 2002, Geographically weighted regression: The analysis of spatially varying relationships, Chichester: Wiley.
 
Fotheringham, A. S., Charlton, M., Brunsdon, C., 1997, Measuring spatial variations in relationships with geographically weighted regression. In M. M. Fischer, & A. Getis (Eds.), Recent developments in spatial analysis (pp. 60-82), Berlin: Springer.
 
Fotheringham, A. S., Charlton, M., Brunsdon, C., 1998, Geographically weighted regression: a natural evolution of the expansion method for spatial data analysis, Environment and Planning A, Vol.30, No.11, pp. 1905-1927.
 
Gao, J., & Li, S., 2011, Detecting spatially non-stationary and scale-dependent relationships between urban landscape fragmentation and related factors using geographically weighted regression, Applied Geography, Vol.‎31, No.1, pp. 292-302.
 
Hadayeghi, A., Shalaby, A. S., & Persaud, B. N., 2010, Development of planning level transportation safety tools using geographically weighted poisson regression, Accident Analysis and Prevention, Vol.‎42, No.2, pp. 676-688.
 
Hanham, R., & Spiker, J. S., 2005, Urban sprawl detection using satellite imagery and geographically weighted regression. In R. R. Jensen, J. D. Gatrell, & D. D. McLean (Eds.), Geo-spatial technologies in urban environments (pp. 137-151). Berlin: Springer.
 
Huff, D., McCallum, B.‎ M., 2008, Calibrating the Huff Model Using ArcGIS Business Analyst, An ESRI White Paper .
Lloyd, C. D., (2010), Local models for spatial analysis, Boca Raton: Taylor & Francis.
Luo, J., & Wei, Y. H. D., 2009, Modeling spatial variations of urban growth patterns in Chinese cities: the case of Nanjing, Landscape and Urban Planning, Vol.‎91, No.2, pp. 51-64.
 
Malczewski, J., & Poetz A., 2005, Residential Burglaries and Neighborhood Socioeconomic Context in London, Ontario: Global and Local Regression Analysis, The Professional Geographer 57(4): 516-529.
 
Mennis, J., 2006, Mapping the results of geographically weighted regression, The Cartographic Journal,Vol.43, No.2, pp. 171-179.
Ogneva-Himmelberger, Y., Pearsall, H., & Rakshit, R., 2009, Concrete evidence & geographically weighted regression: a regional analysis of wealth and the land cover in Massachusetts, Applied Geography, Vol.‎29, No.4, pp. 478-487.
 
Páez, A., 2006, Exploring contextual variations in land use and transport analysis using a probit model with geographical weights, Journal of Transport Geography, Vol.‎14, No.3, pp. 167-176.
 
Pineda, N. B., Bosque-Sendra, J., Gómez-Delgado, M., & Franco, R., 2010, Exploring the driving forces behind deforestation in the state of Mexico (Mexico) using geographically weighted regression, Applied Geography, Vol.‎30, No.4, pp. 576-591.
 
Smith, M. J., Goodchild, M. F., & Longley, P. A., 2009, Geospatial analysis. A comprehensive guide to principles, techniques and software tools. Leicester: Matador.
 
Tu, J., 2011, Spatially varying relationships between land use and water quality across an urbanization gradient explored by geographically weighted regression, Applied Geography, Vol.‎31, No.1, pp. 376-392.
 
Tu, J., & Guo, X., 2008, Examining spatially varying relationships between land use and water quality using geographically weighted regression I: model design and evaluation, Science of the Total Environment, Vol.‎407, No.1, pp. 358-378.
 
Zhang, L., & Shi, H., 2004, Local modeling of tree growth by geographically weighted regression, Forest Science, Vol.‎50, No.2, pp. 225-244.
 
Zhang, P., Wong, D. W., So, K. L., & Lin, H., 2012, An exploratory spatial analysis of western medical services in Republican Beijing, Applied Geography, Vol.‎32, No.2, pp. 556-565.