بومی سازی الگوی شهرهای حساس به آب (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استاد گروه مدیریت و توسعة کشاورزی، دانشکدة اقتصاد و توسعة کشاورزی، دانشگاه تهران

2 کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران

3 استاد گروه برنامه‌ریزی اجتماعی شهری و منطقه‌ای، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

افزایش چشمگیر جمعیت کرة زمین و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع محیط‌زیست برای تأمین نیازهای اقتصادی تأثیر خاص خود را در رابطه با منابع آب بر جای گذاشته است. ایران نیز از این شرایط مستثنا نیست و رشد شهرنشینی در آن، به‌ویژه کلان‌شهرهایی نظیر تهران مانع از این شده است که تدابیر لازم برای حفاظت از محیط‌زیست شهری و منابع آبی درنظر گرفته شود. اکنون به‌خوبی پذیرفته ‌شده که رویکرد مدیریت سنتی آب شهری برای پرداختن به مسائل پایداری فعلی و آینده مناسب نیست و به تغییرات اساسی در تمام ابعاد نیازمند است. در همین راستا مفهوم نسبتاً جدیدی در زمینة مدیریت آب شهری با عنوان شهرهای حساس به آب مطرح شده است که به ارائة راه‌حل اکولوژیکی برای دستیابی به پایداری در توسعة شهری می‌پردازد. تحقیق حاضر به‌دنبال بومی‌سازی الگوی شهرهای حساس به آب و مشخص‌کردن جایگاه تهران نسبت به شهری حساس به آب است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها ابتدا به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و پس از تدوین دو نمونه پرسش‌نامه که یکی به روش مقایسة زوجی و دیگری براساس طیف لیکرت طراحی شده، در میان 30 تن از متخصصان امور آب و شهرسازی از طریق پیمایشی تکمیل شده است. در فرایند تحلیل از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با استفاده از نرم‌افزار Super Decision برای مشخص‌کردن میزان اهمیت شاخص‌ها، سپس از آزمون T تک‌نمونه‌ای برای مشخص‌کردن جایگاه تهران نسبت به یک شهر حساس به آب استفاده شده است. در نتیجة کلی تحقیق مشخص شد که بیشترین میزان اهمیت با 2932/0 به شاخص حکمرانی حساس به آب و کمترین مقدار، 0616/0 به شاخص کیفیت فضای شهری مربوط است. همچنین بیشترین فاصلة معیارها در تهران با یک شهر حساس به آب، با توجه به برنامه‌ریزی برای تمامی اقشار با مقدار 6636/0- و کمترین فاصله به شاخص پوشش گیاهی و هزینة استفادة یکسان از خدمات به ترتیب با مقادیر 3830/0- و 4010/0- مربوط است، درنهایت، راهکارهای اصلاحی در سطح پیشنهادی به‌عنوان اهداف، راهبرد و سیاست بر مبنای نتایج کلی و جزءبه‌جزء ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Localization Pattern of Water Sensitive Cities (Case study: Tehran Metropolis)

نویسندگان [English]

  • Khalil Kalantari 1
  • Golshan Hemati 2
  • Mahmoud Jomehpour 3
1 Professor of Agriculture & Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran
2 MA in Urban Planning, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
3 Professor of Social Planning, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction 
The increasing population growth and tendency to live in the cities have led to maximum urban population for the first time throughout history. In fact, substantial rise in the population of the earth and overexploitation of environmental resources to meet economic needs have particularly influenced water resources. Iran is by no means an exception in this regard and increasing urbanism, particularly in metropolitans such as Tehran, has hindered the implementation of necessary policies to protect the environment generally and water resources specifically. At present, it is widely agreed that traditional approaches to water management in cities cannot be adequate for current and future sustainability. Thus, fundamental changes are required in technical and managerial structures of urban water systems. Some modern approaches should also be applied in sustainable planning for urban water. In this regard, a rather new concept in urban water management, namely "water-sensitive cities", has emerged since twenty years ago. This management which deals with offering ecological solutions to gain sustainability in urban development, calling for basic modifications in common methods in managerial, social and technical  areas. The present study aims at localizing patterns of water-sensitive cities and determining Tehran's position compared with water-sensitive cities.
Methodology
The present research is purposeful, applied and developmental, and in terms of the research method, it is an analytical descriptive study. In order to collect information in this research, we have used library and documentary methods including documentary studies, library and deep review of research literature in relation to water sensitive cities and the determination of water-sensitivities to the conditions of Tehran. In the next step, two types of questionnaires were used for data collection, one of which was related to pairwise comparison and the other to determine the location of Tehran using the Likert spectrum. It should be noted that both of these questionnaires were distributed among 45 water and urban planning experts by the Ministry of Power (8 persons at the Ministry of Energy and 5 persons at the Water Resources Management Company of Iran) and Tehran Municipality practitioners (Protection Organization Out of the environmentalists, 8), and (Management and Planning Organization of the country, 5 people). To select the respondents, we examined them among the people related to the issue of water and urbanization among the academic elite  for interview. Due to limited access to these subjects, only 30 questionnaires were returned to the distributed questionnaires. The incompatibility risk in the process of analyzing the hierarchy of the main indicators in this research was 0.16 which is less than 1.0. Therefore, compatibility is acceptable. To determine the reliability of the questionnaire after the distribution of 30 questionnaires, we employed SPSS software to analyze the Cronbach's alpha. The Cronbach's alpha for this study was 0.863 that indicating the necessity of the questions. In the first stage, the relative weight of each of the criteria and sub-criteria specified by paired questionnaires was used, so that the questionnaires were distributed among 45 experts and decision makers in the field of water and municipal affairs and related organizations. The pairwise comparisons between each criterion and the sub-criteria were then taken to create a single matrix of all the scores obtained.  This ranked each of these indicators using the AHP hierarchy analysis and the SUPER Decisions software. In order to determine the status of each criterion of water-sensitive cities in Tehran, a water-sensitive city uses a Likert spectrum questionnaire, after distributing the questionnaire among water and urban planners and rating them to any criterion. Using SPSS software, one sample T test shows the status of each of these criteria and sub-criteria in Tehran relative to a water sensitive city that is optimal and in this research it is intended to be specified.
Results and discussion
Converging cities to sustainable cities in terms of water, or water-sensitive cities, requires major social and technical changes than conventional ones. The concept of water-sensitive cities is a new urban water management model that supports the use of decentralized water systems. Awareness and understanding of policy makers and urban planners about new concepts and methods of water resource management can be helpful for optimal decisions in water problems. One of the main steps in these issues is localization of indicators by new methods according to the conditions of the country. In this research, the theoretical foundations of water-sensitized cities were identified in accordance with the conditions of Tehran with 7 general areas. The overall result of the research have indicated that the highest importance was related to the index of water-quality governance with 0.2932, and the lowest value, 0/0616, is related to the quality of urban space index. The maximum distance between the standards in Tehran with a water sensitive city is due to planning for all strata with a value of 0.6636 and the lowest distance from the vegetation index and the cost of using the same services with the values of - 0.3830 and - 0.4010. The results indicated that Tehran is faced with serious deficiencies in current high-priority criteria. 
Conclusion
Finally, corrective solutions based on general and detailed findings of the research are proposed in the form of objectives, strategies and policies; some of them are:

Achieving proper governance for water sensitive cities
Increased social capital
Maintaining justice and equality in water affairs
Increasing the efficiency of water resources
Utilize Multipurpose Infrastructure
Improvement of ecological health
Increasing the quality of urban spaces

کلیدواژه‌ها [English]

  • localization
  • water sensitive cities
  • sustainable urban metropolis of Tehran
بریم‌نژاد، ولی و سعید یزدانی (1383)، «تحلیل پایداری در مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی با استفاده از برنامه‌ریزی کسری، مطالعة موردی استان کرمان»، مجلة پژوهش و سازندگی، شمارة 63، صص 2-16.
بی‌نیاز، احسان (1388)، توسعة پایدار شهری جهت مقابله با بحران آب، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران.
تجریشی، مسعود و احمد ابریشمی (1383)، مدیریت تقاضای منابع آب در کشور، مجموعه مقالات اولین همایش روش‌های پیشگیری از اتلاف منابع ملی، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران.
تجریشی، مسعود (1376)، «نگرشی جامع به رفع بحران آب در تهران»، مجلة آب و فاضلاب، شمارة 22: 2- 12.
جمعه‌پور، محمود (1392)، برنامه‌ریزی محیطی و پایداری شهری و منطقه‌ای: اصول، روش‌ها و شاخص‌های محیطی پایداری سرزمین، انتشارات سمت، تهران.
شایگان سالک، جلال‌الدین (1389)، گزارش نهایی مطالعه و بررسی زیست‌محیطی آلودگی آب‌های زیرزمینی تهران به‌دلیل وجود مواد آلی.
شرکت مدیریت منابع آب ایران، دفتر پژوهش‌های کاربردی، (1390)، گزارش ساماندهی آب سطحی جنوب تهران.
شرکت آب و فاضلاب شهر تهران، استعلام، 1395.
شرکت آب منطقه‌ای تهران (1392)، آمار سدهای در حال بهره‌برداری و نیروگاه‌ها.
قانون توزیع عادلانة آب (1361)، مجلس شورای اسلامی، فصل چهارم، وصول آب‌بها.
قدسی‌پور، حسن (1385)،مباحثی در تصمیم‌گیری چند معیاره، فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
کارآموز، محمد و همکاران (1386)، بهره‌برداری از منابع آب با رویکرد جامع و پایدار، وزارت نیرو، اولین همایش سازگاری با کم‌آبی، تهران.
کلانتری، خلیل (1394)، پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی، انتشارات فرهنگ صبا، تهران.
ــــــــــــــــــــــ، مدل‌های کمی در برنامه‌ریزی (منطقه‌ای، شهری و روستایی)، انتشارات فرهنگ صبا، تهران.
محمودیان، علی‌اکبر (1384)، نگاهی به تهران از آغاز تاکنون، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، چاپ اول.
Argue J.R. (2004), Water-sustainability for Adelaide in 2020 baswd on stormwater; a handbook for Australian practice Adelaide, University of South Australia.
Ashley, R. M, Balmforth, D. J, Saul, A. J. and Blanksby, J. R (2005), Flooding in the future, Water Sci, Technol, Vol. 52, No. 5: 265–274.
Blackham D.M.,Breen P. and Barrett R. G, (2006), Towards a general model of the impact of urban development on vegetation communities in wetlands, 7 th International Conference on Urban Drainage Modelling and the 4th International Conference on Water Sensitive Urban Design, Melbourne, Australia, Institute for Sustainable Water Resources (Monash University), International Water Association, Engineers Australia and Stormwater Industry Association.
Balkema.A.J, Hinz.A.P, Otterpohl.R, Lambert,F.J.D, (2002), Indicators for the sustainability assessment of wastewater treatment systems, urban water, Vol. 4, No 2:153-161.
BMT WBM (2007), National guideline for evaluating Water Sensitive Urban Design (WSUD).
Brown, R. (2012), Transitioning to the water sensitive city: the socio-technical challenge. In C. Howe and C. Mitchell (Eds.), Water sensitive cities: 29–42. London,UK.
Brown, R. R., and Farrelly, M. A. (2009), Challenges ahead: social and institutional factors influencing sustainable urban stormwater management in Australia, Water Science and Technology,Vol. 59, No. 4: 653–660.
Brown, R. R. (2008), Local institutional development and organizational change for advancing sustainable urban water futures, Environmental Management, Vol.41, No. 2: 221–233.
Carmon.n, shamir.u, (2009), water sensitive planning: integrating water consideratiom into urban and regional planning, water and environment journal.
CSIRO, (2006), Urban stormwater best practice environmental management guidelines, Victoria, CSIRO Publishing.
CSIRO, (1999), Urban stormwater: best practice environmental management guidelines, Melbourne, CSIRO Publishing.
Dahlenburg J. (2005), An overview of resources available to facilitate the planning, design and uptake of water sensitive urban design (WSUD), Sustainable Stormwater: You Are Responsible, Justify Your Decisions, Storm Water Industry Association 2005 Regional Conference, Port Macquarie, NSW.
Ferguson, Briony C and others, (2013), A strategic program for transitioning to a Water Sensitive City, Landscape and Urban Planning, 32– 45.
Ferguson,B.C and others, (2012), Melbourne’ Transition to a Water Sensitive City: Recommendations for Strategic Action. Monash Water for Liveability, Monash University, Melbourne, Australia,.
Juuti,Petri S. and Tapio S. Katko (Eds.) (2005), Water Time and European Cities/ History Matter For Futures, Tempere University Press, EPublications,Temper 2005,
 Juuti.P.S, Katko.T.S (Eds), (2005), water time and European cities.
Liu.A. Guan,Y. Egodawatta.P. Goonetilleke.A, (2016), Selecting rainfall events for effective water sensitive urban design: A case study in Gold Cost City, Australia, Elsevier journal, Ecological Engineering No. 92: 67-72.
Lloyd, S., (2003), S. Clearwater project: community acceptance of water sensitive urban design. Paper presented at the ‘Managing the Changing Colours of Water’ Joint Seminar of the Australian Water Association and the Stormwater Industry Association of Victoria, Melbourne, Australia, 5 November 2003.
Lloyd S. (2001), Water Sensitive Urban Design in the Australian Context, Synthesis of a Conference Held in 30-31 August 2000, Melbourne, Australia, Cooperative Research Centre for Catchment Hydrology Melbourne.
McDonald, R.I., Grenn, P., Balk, D., Fekete, B.M., Revenga, C., Todd, M. and Montgomery, M., (2011), urban growth, climate change and fresh water avaibility, Proceeding of the National Academy of Sciences, Vol. 108, No.15: 6312-6317.
Taylor.A.C, Wong.T.H.F, (2002), Non- structural stormwater quality best management practies, Technical reports 02.14. cooperative research center for cathment hydrology,Melborne.Australia.
The Barton Group (2005), Australian Water Industry Roadmap: A Strategic Blueprint for Sustainable Water Industry Development. Report of The Barton Group, Coalition of Australian Environment Industry Leaders, May 2005. Available at: www.bartongroup.org.au
UNDP,Human development report,NewYork, Oxford university,press 1994.19.
United Nations, (2012),climate change conference,Doha,Gatar.
WCED (World Commission on E nvironment and Development), (1987), our common future, oxford university press,Oxford,UK.
Wong, T. and. Brown R (2009), The Water Sensitive City: Principles for Practice, Water Science & Technology, Vol. 60, No. 3: 673-682.
Wong, T and Brown, R, (2008),Transitioning to Water Sensitive Cities: Ensuring Resilience through a new Hydro-Social Contract, 11th International Conference on Urban Drainage, Edinburgh, Scotland, UK.
Wong, T. H. F. and Ashley, R. (2006), International Working Group on Water Sensitive Urban Design, submission to the IWA/IAHR Joint Committee on Urban Drainage, March 2006.
Wong. T,Breen.P, Lioyd.S, (2000), water sensitive road design:design options for improving stormwater quality of road runoff technical report, Research Center for Catchment Hydrology Australia.
Wong, T. H. F. and Eadie, M. L. (2000), Water Sensitive Urban Design—A Paradigm Shift in Urban Design, Proceedings of the 10th World Water conference, Melbourne, 12–16 March 2000.