تحلیل ساختار فضاهای شهری مطلوب زنان با تأکید بر امنیت در شهر ایرانی – اسلامی (مطالعۀ موردی: محلۀ مهدی القدم ارومیه)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه ارومیه

2 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه ارومیه

چکیده

امنیت به‌عنوان نیـازی اساسـی در اجتماعـات انـسانی، جایگـاه خاصـی دارد. در این بین، زنان بـه واسـطة خـصوصیات بیولوژیک، مسئولیت‌ها و نگاه متفاوت، در مقایسه با مردان ارتباط متمایزی با فضا برقـرار می‌کنند. آنـان به تسهیلات خاصی از فضا نیازمند هستند تا اطمینانشان از حضور امن در فضاهای شهری افزایش یابد. ایمن‌سازی فضاهای شهری یکی از ضروریات اساسی شهرسازی، به‌ویژه شهرسازی ایرانی–اسلامی است. پژوهش حاضر در پی تحلیل ساختار فضای شهری محلة مهدی‌ القدم، از محلات قدیمی شهر ارومیه با هدف سنجش شاخصه‌های شهر ایرانی-اسلامی و تعیین میزان مطلوبیت ساختار فضاهای شهری این محله در رابطه با نیازهای امنیتی زنان بوده است. روش پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی، پیمایشی و با استفاده از نرم‌افزار Spss و Gis است. به‌منظور درک بهتر و سنجش میانگین شاخص‌های فضای شهری مناسب زنان، به‌ویژه شاخص امنیت، محلة مهدی‌القدم به 2 بخش تقسیم شده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 239 نمونه انتخاب شد که برای بخش 1 و بخش 2 به ترتیب 119 و 120 نمونه است. در این پژوهش به‌منظور دست‌یابی به قضاوتی صحیح از 9 شاخص استفاده و این شاخص‌ها در دو بخش محله از طریق آزمون‌های T تک‌نمونه‌ای و T زوجی تحلیل شد. نتایج نشان می‌دهد بین شاخص‌های انتخابی و شاخص امنیت در دو بخش محله، به‌جز 2 مورد، 99 درصد رابطة معنادار وجود دارد. مقایسة میانگین شاخص‌ها نشان می‌دهد که بخش 2 محله از نظر فضاهای شهری مطلوب زنان در سطح مناسب‌تری در مقایسه با بخش 1 محله قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Women Desirable Urban Space Structure with Emphasis on the Security in Iranian-Islamic City (Case Study: The Mehdolghadam Neighborhood of Urmia City)

نویسندگان [English]

  • Asghar Abedini 1
  • Zobeydeh Karimi 2
  • Mina Golshani 2
  • Nilofar Nazari 2
1 Assistant Professor of Urban Planning, Faculty of Architecture, University of Urmia, Iran
2 MA in Urban Planning, Urban Planning Department, Urmia University
چکیده [English]

Introduction
Urban spaces are shaping social relations and cultural heritage. Thus, urban spatial structure and formation in the presence of men and interactions of them is very impressive. To realize urban development to improve the economic situation, social and cultural life of society, it is required to have the formation and strengthening of civil security. Sense of security among the most important issues in any society is the precondition for any political system and social life. One of the most important aspects of security of a healthy society is peaceful and ideal social security of women. The presence of women in urban areas and especially in the Islamic urban spaces is highly important. According to the tenets of Islam, women in urban areas are of their inalienable right. Women living in cities are affected by actual or potential conditions of community. Islam attaches great importance to personal and social security.  Safe urban spaces for people, especially women in Islamic society, is one of the basic necessities of urban planning, particularly urbanism in the Islamic Iran.  This study is an analysis of urban spatial structure of old neighborhoods of Urmia (neighborhoods Mehdolghadam) to assess the characteristics of Islamic Iranian city and determine the desirability of the neighborhood structure of urban spaces in relation to the security needs of women. Thus, the purpose of this research is to develop detrimental effects of the presence of women in urban public areas and security of them in these areas. This is to recognize the concepts of security, the structure of urban spaces and public areas, social interactions and also to clarify the role and status of women in the fields of urban public. In this research, we scrutinized and evaluated the emphasis of Islam on women's participation in the society and the priorities and needs of Iranian Muslim women to participate in these areas in the old neighborhood.
 
Methodology 
This research is conducted by descriptive analytical methods and information is gathered by library and field syrvey. This research is to utilize popular participation of women between 15-65 years old in analyzing the structure of neighborhood spaces with the safety assessment approach in Mehdolghadam, as a neighborhood of Iranian–Islamic city, Urmia. The study area is divided into two parts.  The evaluation was conducted based on the results of questionnaires. The questionnaires measured indicators and distributed at different times of day and night among women using the spaces. Finally, the raw data obtained from the questionnaires were analyzed using GIS and SPSS software using One-sample T Test and Paired-sample T Test.
 
Results and discussion 
 
Table 1. The names and description of factors





Description


Name


Index




Urban space structures makes women feel safe or unsafe to live in space


Safety


1




The distinction between the fields of visual communications and height control and Panel transparent market makes navigation easy and the women's sense of safety.


Readability


2




Safe spaces in relationship women have with their community.


Social interaction


3




Access to urban facilities fairly and in a safe space for women.


Equity


4




In Islamic cities of the neighborhood is closed and the streets deadlock solution for secure and privacy.


access


5




Hierarchical system of urban spaces is the safety of women in urban areas


public oversight


6




Including social control by citizens and neighbors


privacy and introspection


7




Mixed Use makes women in urban spaces interact and communicate.


hierarchy of spaces


8





 
According to the results of one-sample T test, there was a significant relationship between the security index and the women desirable urban space indices. This result was obtained from the measurement of the level of security and other related indicators in two parts of the neighborhood. Using this test, the average of the indices was compared in two parts of the neighborhood. In the end, the results of the research indicate that there is a significant relationship between the selected indicators and the security index in two parts of the neighborhood, up to 99 percent. In the segregated parts of the neighborhood, we are faced with different urban space structures. Thus, the difference in averages is justifiable in two parts. The comparison of the average of the indicators showed that the second part of the neighborhood is better than that of the first part of the neighborhood in terms of security and favorable urban environment for women. In first part, the level of security was low due to the inefficiency of the indicators and their low level of security, but in the second part of the neighborhood, the presence of more significant indicators and high levels of them resulted in higher security in that area.
 
Conclusion 
In this study, we have investigated the relationship between structures of urban space and the sense of security of women in Islamic Iran. These results indicated that there is a significant negative correlation between security and urban spatial structures in Islamic Iranian city and the district had a rather different spatial structure mainly affected by the structural differences in the safety. Finally, security scale in the first part is more than that of the second part. It was also found that the security of women in the first district is less than the second; because it creates inefficiencies index and low levels of security. In this neighborhood, there are nospatial equity and equal access to facilities and municipal services between men and women so that men have a greater share in using municipal services.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban space structure
  • Women
  • Security
  • Iranian-Islamic city
  • Mehdolghadam neighborhood of Urmia city
- احمدوند، زینب و عباسعلی سنایی، (1387)، برخی از اصول حاکم بر مناسبات شهرسازی و شهروندی در متون اسلامی، نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، صص 179-210.
- افشار، زینب (1393)، «بررسی امنیت اجتماعی زنان در نواحی مختلف شهر یاسوج»، فصلنامة علمی- تخصصی دانش انتظامی کهگیلویه و بویراحمد، شمارة 15 دوره هفتم، صص 1-19.
- امیری عارف، مهدی و ملیحه هاشمی (1389)، تدوین و به‌کارگیری AHP با هدف مناسب‌سازی فضاهای شهری برای استفاده گروه‌های خاص (زنان)، سومین کنفرانس بین‌المللی انجمن ایرانی تحقیق در عملیات.
- ایازی، علی‌نقی (1387)، تبیین اندیشه‌های اسلامی پیرامون شهر و شهرنشینی با تأکید بر متون دینی، نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، صص 103-121.
- بحرینی، حسین و همکاران (1388)، طراحی شهری معاصر، انتشارات دانشگاه تهران.
- بذرگر، مجید (1382)، شهرسازیوساختاصلیشهر، نشر کوشامهر، شیراز.
- برقی، حمید و احمد تقدیسی (1387)، بررسی چگونگی شکل‌گیری شهرهای اسلامی و ویژگی‌های آن، نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، صص 123-132.
- برک‌پور، ناصر (1380)، «جنسیت، فضای شهری و جامعة مدنی؛ گفت‌وگو با ترانه یلدا»، شهرداری‌ها، شمارة 26، ص 21.
- بزی، خدارحم و بیت‌اله رضایی (1391)، «بررسی ساختارهای شهری مطلوب زنان با تأکید بر امنیت در شهر زابل»، مجلة آمایش جغرافیایی، سال دوم، شمارة 5، صص 19-36.
- جاجرمی، کاظم و پریوش ترشیزیان (1392)، «نوسازی فضاهای عمومی شهری با تأکید بر ساختار مدیریتی (نمونه موردی: کلان‌شهر تهران: منطقه پنج شهرداری)» فصلنامة بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، سال یازدهم، شمارة 38، صص 175-199.
- جان، پارکر (1385)، ساختاربندی، ترجمة امیرعباس سعیدی‌پور، تهران، آشیان، چهارم.
- حمیدی، محمد و همکاران (1376)، استخوان‌بندی شهر تهران.
- حنیفی اصل، یاسین (1388)، ارزیابی نقش زنان در برنامه‌ریزی ایمنی فضاهای شهری ارومیه با استفاده از روش PUA، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکدة ادبیات، دانشگاه زابل.
- خدایی، زهرا و علی‌اکبر تقوایی (1390)، «شخصیت‌شناسی شهر اسلامی با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی» فصلنامة مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شمارة 4، صص 103-113.
- رجبی‌پور، محمود (1384)، درآمدی بر عوامل مؤثر بر احساس امنیت، کنکاشی بر جنبه‌های مختلف امنیت عمومی و پلیس، مجموعه مقالات 2، معاونت پژوهش دانشگاه علوم انتظامی.
- رزم‌پوری، علی‌اکبر، رهنما، سید محمد و زینب افشار (1393)، بررسی امنیت اجتماعی زنان در نواحی مختلف شهر یاسوج، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی- انتظامی استان کهگیلویه و بویراحمد.
- رشیدپور، نازیلا، قرایی، فریبا و نفیسه رادجهانبانی (1389)، «بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری (نمونة موردی: مناطق 2 و 11 تهران)»، آرمان‌شهر، شمارة 4، صص 17-32.
- رضایی، علی‌محمد و حمیدرضا حاتمی (1389)، «روش‌شناسی تحقیقات علمی مقایسه‌ای در حوزة امنیت»، مجلة توسعة انسانی پلیس، شمارة 31، صص 131-148.
- رفیعیان، مجتبی و همکاران (1392)، «تدقیق انگاره‌های حاکم بر حضور زنان مسلمان در عرصه‌های عمومی شهری (نمونه موردی: شیراز)».
- زنجانی‌زاده، هما و شهلا اعزازی (1381)، «زنان و امنیت شهر»، مجلة ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة 34.
- سلطانی، لیلا، زنگی‌آبادی، علی مهین و نسترن (1390)، «برنامه‌ریزی شهری در جهت ارتقای هویت ایرانی-اسلامی زنان با تأکید بر نقش محله‌های شهری»، فصلنامة علمی-پژوهشی شهر ایرانی-اسلامی، شماره 4، صص 29-36.
- شفیع‌پور یوردشاهی، طاهر (1391)، محلات قدیمی ارومیه، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ارومیه.
- صداقتی، عاطفه و شبناز اتحاد (1393)، «بررسی حضور زنان در فضاهای شهری با تأکید بر شهرهای اسلامی»، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، 21-22 آبان.
- طبیبیان، منوچهر، چربگو، نصیبه و انسیه عبداللهی مهر (1390)، «بازتاب اصل سلسله‌مراتب در شهرهای ایرانی-اسلامی»، نشریة آرمان‌شهر، شمارة 7.
- عریضی، فروغ‌السادات، محمدی، اصغر و ساسان گل نسا (1391)، رابطة ویژگی‌های اجتماعی و فردی زنان بر احساس امنیت آنان در اماکن عمومی شهر بندرعباس، فصلنامة مطالعات شهری، سال دوم، شماره 4، صص 91-109.
- کاشانی جو، خشایار (1389)،«بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری»، نشریة هویت شهر، سال چهارم، شمارة 6، بهار و تابستان 89، صص 95-106.
- کلانتری، حسین و همکاران (1392)، «برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری مبتنی بر تفکیک جنسیتی با رویکرد CPTED» (نمونة موردی: محلۀ فرهنگیان، شهر بناب)، فصلنامة مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شمارة 12، صص 15-26.
- مازلو، ابراهام اچ، (1375)، انگیزشوشخصیت، ترجمة احمد رضوانی مشهد، چاپ انتشارات آستان قدس.
- ماندل، رابرت (1379)، چهرۀ متغیر امنیت ملی، (ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی)، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
- نقی زاده، محمد (1387)، شهر و معماری اسلامی (تجلیات و عینیات)، مانی، تهران.
- نوروزی، سارا فیض‌اله و فولادی سپهر، (1388)، «احساس امنیت اجتماعی زنان 15-29 ساله شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن»،بررسیاولین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی: تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، صص 995-1014،فصلنامة راهبرد، سال هجدهم، شماره 53، صص 129-159.
- هاشمی، ملیحه و مرتضی میرغلامی، (1390)، بازتاب جنسیت در فضاهای شهری سنتی ایران در دورة صفویه.
 
- Agha Yazdanfar, A, and Nazari, N. (2015), Proposed Physical-environmental Factors Influencing Personal and Social Security in Residential Areas, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol. 201: 265-274, AcE- Bs 2015 Tehran (6th Asian Conference on Environment-Behavior Studies), Iran University of Science & Technology, Tehran, Iran.
- Alizadeh, H. (2007), Change conception of women’s public space in that Kurdish city, Vol.24, No.6: 410-421.
- Amiriyan, S., Alijanzadeh, M., and Niknami, A. (2015), Association of social security feeling and demographic factors in women heading households in Qazvin, Short Communication, JQUMS, Vol.19, No.5: 66-70.
- Kelly, Eric D., Crabtree, D. (2009), SecuringThe Built Environment: An Analysis Crime Prevention Through Environmental Design, Ball State University, Muncie, Indiana.
- Naghibi, M. et al., (2015), Achievement to Physical Characteristics of Security in Residential Neighborhoods, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol. 201, 265-274, AcE-Bs 2015 Tehran (6th Asian Conference on Environment-Behavior Studies), Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
- Roth rock, Sara E. (2010), Antiterrorism design and publicsafety: reconciling CPTED with the post, MassachusettsInstitute of Technology, Dept. of Urban Studies and Planning.