شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر گسترۀ فقر شهری (مطالعۀ موردی: محلۀ آخماقیۀ تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز

چکیده

فقر شهری و گسترة فضایی آن از موضوعات چالش‌برانگیزی است که در حال حاضر بیشتر شهرهای ایران با آن مواجهند. درواقع، این پدیده از سازوکار‌های حاکم بر سیستم پیچیدة شهری نشئت می‌گیرد؛ سازوکارهایی که در کشورهای جهان سوم به‌جای کاهش نابرابری سبب تشدید آن شده‌اند. با توجه به اینکه پژوهش حاضر به توسعة دانش کاربردی در زمینة شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر گسترة فقر شهری می‌پردازد، کاربردی و توصیفی-تحلیلی است. جامعة آماری پژوهش شامل خانوارهای محلة آخماقیه (واقع در منطقة 7 شهرداری) شهر تبریز است. حجم نمونه براساس مدل اصلاح‌شدة کوکران 342 نفر است. در تجزیه و تحلیل داده‌های این پژوهش از مدل معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مجذورات جزئی در نرم‌افزار SMART-PLS استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تمامی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر گسترة فقر شهری، نقش مثبت و معنادار دارند؛ به‌طوری‌که ارتباط بیرونی بین شاخص‌های نبود سرمایة اجتماعی و سرمایة روان‌شناختی بر شاخص گسترة فقر کالبدی، و ارتباط بیرونی و درونی شاخص رفتار مصرفی و مطلوبیت‌گرایی بر شاخص گسترة فقر جمعیتی قابل‌توجه است. همچنین یافته‌های پژوهش نشان‌دهندۀ هم‌بستگی قوی بین شاخص‌های طرد اجتماعی و سیاسی و ناتوان‌سازی با گسترة فقر کالبدی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification of the Components Influencing Urban Poverty (Case Study: Akhmafhayeh Neighborhood of Tabriz)

نویسندگان [English]

  • Shahrivar Roustaei 1
  • Akbar Asghari Zamani 1
  • Fatemeh Zadvali 2
1 Associate Professor of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran
2 PhD Candidate in Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Introduction
Urban poverty, generally appeared with unemployed or expelled workers and poor rural immigrants, transforms social structure of spatial space in urban areas. Urban poor groups are the rural community (from immigrants to the city), as well as production poverty and reproduction in urban society (by intra-urban displacement) and it is known for its characteristics, such as high commercialization rates, higher health and environmental hazards, social rupture, crime and conflicts with the government. Urban poverty and its spatial extent are among the most challenging issues in most of cities of Iran. Given that urban poverty is increasing day by day in Tabriz metropolitan area, therefore, it is necessary to consider the poverty through scientific methods to determine the effective factors. There are many poor and very poor urban quarters in the past  in the urban spaces of Tabriz, the most important of these spaces are in the southwest part of the city (Aqmaqiya sector). Aqmaqiya is one of the old sectors in the  district 7 of the city, next to the Tabriz to Khosroshahr highway. This sector was one of villages in the vicinity of Tabriz city in the past and after the expansion of this city it was known as one of the Tabriz sectors. Presence of these spaces in the metropolitan city of Tabriz gives them the need to identify the factors affecting the scope of urban poverty. In this study, we have attempted to identify the factors affecting urban poverty by providing an appropriate framework for policymaking of urban managers in order to reduce the extent of urban poverty.
Methodology
Given that this investigation seeks to develop applied knowledge in identifying the components influencing the extent of urban poverty, this study is an applied research in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. We have examined the households in the neighborhood of Aqmaqiya in Tabriz city, in district 7 of the municipality. This neighborhood in the past was known for the villages around the city of Tabriz. After the expansion of this city, the villages are considered as the neighborhoods of Tabriz City. To determine the sample size, we have followed the special rules of the partial least squares method as the model used in this research, so that the sample size required in the modeling of the partial least squares method is considerably smaller than the structural equation method. In this method, we have one of the newest rules for sample size selection. It suggests that the sample size should be equal to or greater than the number of structural indices with the highest number of combinations of reagents; ten times the largest number of structural paths ending up in a particular structure in the internal route model. The sample size was 362 using the Cochran formula, which was reduced to 342 using the modified Cochran formula. Given the rule of partial least square model and some of the questionnaires, we have gatheredheterogeneous and unreliable data.
Results and discussion
Based on the output of PLS algorithm, load factor and observable variables and the Cronbach's alpha are acceptable for all obvious variables. According to the available data in the research, the average of variance criteria for hidden variables is more than 0.5 and their Cronbach's alpha is higher than 0.7. Redundancy and average subscriptions, as a measure of the quality of the model, are indicative of quality of the variables. As indicated, the values of 0.67, 0.33 and 0.19 for endogenous variables are described as significant, moderate and weak in the structural path model, respectively. The results of this study indicate that the obvious variables have the highest reliability and validity of the measurement model. The determination coefficient index shows percentage of the variation of the endogenous variable. The values of 0.19, 0.33 and 0.67 are weak, moderate and significant, respectively. The coefficient of magnitude of the complementary path is significant for model. At the values of 90%, 95% and 99% are compared with minimum statistics of 1.64, 1.96 and 2.58, respectively. In this study, model GOF index was found to be 0.688 that indicates the model overall utility.
Conclusion
The results show that all of the affected components in extent of urban poverty have a positive and significant role and there is an external relationship between the components oflack of social capital, lack of psychological capital, and the physical disability. The external indicators of consumer behavior and utility are effective on the demographic index, which means that the two indicators have internal relationship with their defined variables and external relationshipwith the extent of urban poverty of the target community. The internal and external relationships between consumer behavior and utility are considered in the demographic range with their variables and they are together in the next category. The third priority is also explained by a strong correlation between the indicators of social and political exclusion and disability with the extent of physical deprivation. The existence of a strong positive relationship between the components affecting urban poverty in the study area brings to mind that the components including absence of social capital, absence of psychological capital, and consumer behaviorare a key indicator to determine the extent of urban poverty in the study area. This finding is partly consistent with the results of the study by Das et al. (2014), which considers social indicators as the greatest impact on poverty. The results of this research are consistent with the radical theory and the view of poverty, which stemmed from the state of the political economy that crystallizes in social, political, and economic relations. The adversaries of the study view are cleared by investigating the structures that create poverty  to address root causes of poverty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban poverty
  • spatial scope
  • Akhmafhayeh Neighborhood
  • Tabriz

مراجع

اصغری زمانی، اکبر و همکاران (1394)، «بررسی الگوی تطبیقی گسترش نابرابری‌های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین شمال شهر تبریز طی بازة زمانی 1375-1385»، مجلة آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامة علمی-پژوهشی دانشگاه گلستان، سال پنجم، شمارة مسلسل 15، صص 171-188.
آذر، عادل، غلام‌زاده، رضا و مهدی قنواتی (1391)، مدل‌سازی مسیری- ساختاری در مدیریت: کاربرد نرم‌افزار SMART-PLS، نگاه دانش، تهران.
بمانیان، محمدرضا، رضایی‌راد، هادی و مجید منصوررضایی (1390)، «ارزیابی خصیصه‌های اقتصادی در شناسایی گستره‌های فقر شهری با استفاده از تکنیک‌های AHP و Delphi (مطالعة موردی: شهر کاشمر)»، نشریة مدیریت شهری، دورة 9، شمارة ویژه‌نامه، صص 153-166.
پیران، پرویز (1381)، «باز هم در باب اسکان غیررسمی، مورد: شیرآباد زاهدان»، مجلة هفت شهر، سال سوم، شمارة 9 و 10، صص 7-24.
جواهری، حسن و همکاران (1393)، «رویکرد فازی و پهنه‌بندی فقر چندبعدی در فضاهای شهری (نمونة موردی: شهر کامیاران)»، فصلنامة برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شمارة 13، صص 13-30.
جهدی، رقیه (1388)، فقر و محیط‌زیست شهری در جهان درحال‌توسعه، سومین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط‌زیست، تهران، صص 1-9.
خالدی، کوهسار و پرمه زورار (1384)، «بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی ایران (1375-1382)»، فصلنامة اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال سیزدهم، شمارة 49، صص 57-81.
خاماچی، بهروز (1388)، شهر من تبریز، انتشارات ندای شمس، تبریز.
خداداد کاشی، فرهاد و خلیل حیدری (1388)، «اندازه‌گیری شاخص‌های فقر براساس عملکرد تغذیه‌ای خانوارهای ایرانی»، پژوهش‌های اقتصادی، سال نهم، شمارة 3، صص 205-231.
خسروی‌نژاد، علی‌اکبر (1391)، «برآورد فقر و شاخص‌های فقر در مناطق شهری و روستایی»، فصلنامة علمی-پژوهشی مدل‌سازی اقتصادی، دورة ششم، شمارة 18، صص 39-60.
رضایی، محمدرضا، علیان، مهدی و امیررضا خاوریان (1393)، «شناسایی و ارزیابی گستره‌های فضایی فقر شهری در شهر یزد»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة سوم، شمارة 46، صص 677-695.
روستایی، شهریور و همکاران (1391)، «الگوی تطبیقی گسترش فقر در شهر کرمانشاه در دورة 1375-1385»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شمارة 12، صص 17-40.
 روستایی، شهریور و همکاران (1391)، «بررسی شاخص‌های کالبدی اجتماعی مسکن در تعیین بلوک‌های فقیرنشین با استفاده از مدل تحلیل عاملی (مطالعة موردی: شهر کرمانشاه)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال چهل و چهارم، شمارة 81، صص -141-156.
روستایی، شهریور و همکاران (1394)، «ارزیابی فقر شهری در محلات اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل عاملی (نمونة موردی: محلة دولت‌آباد و شاطرآباد، سال 1385)»، نشریة علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، سال نوزدهم، شمارة 53، صص 137-166.
روستایی، شهریور، کریم‌زاده، حسین و فاطمه زادولی (1394)، «تحلیل فضایی پراکنش فقر جنسیتی در فضاهای شهری تبریز»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال هفتم، شمارة 26، صص 43-64.
رئیس دانا، فریبرز و همکاران (1379)، «فقر در ایران»، (مجموعه مقالات)، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، تهران، صص 116-139.
زادولی، فاطمه (1393)، سنجش تغییرات گسترش فقر در فضاهای شهری تبریز طی سال‌های 1375-1385، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکدة - برنامه‌ریزی و علوم محیطی، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری.
زنگنه، علیرضا (1389)، شناخت الگوی فضایی گسترش فقر شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در شهر کرمانشاه طی سال‌های 1375-1385، دانشگاه زنجان، زنجان.
زیبایی، منصور و عبدالرسول شیروانیان (1388)، «بررسی اثرات متغیرهای اقتصاد کلان بر نرخ فقر شهری و روستایی در ایران»، اقتصاد کشاورزی، دورۀ سوم، شمارة 2، صص 15-36.
صامت، سارا و محمدجواد صالحی (1395)، رویکرد فقر قابلیتی در مطالعات راهبرد توسعة شهری، اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام ‌و عمل)، صص 1001-1010.
صرافی، مظفر (1387)، «ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی کشور در پرتو حکمروایی خوب شهر»، نشریة هفت شهر، سال هشتم، شمارة 23، صص 4-14.
طاهری‌زاده، کتایون (1394)، بررسی تأثیرات چابکی زنجیرة تأمین بر سودآوری سازمان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة مدیریت اجرایی، دانشکدة مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
عرب‌مازار، عباس و سید مرتضی حسینی‌نژاد (1383)، «برآورد میزان فقر و شدت آن در گروه‌های مختلف شغلی خانوارهای روستایی ایران»، فصلنامة اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال دوازدهم، شمارة 45، صص 113-140.
علیزاده، محمد (1380)،بررسی سیاست‌های زمین‌شهری در شهر زنجان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان.
فراهانی‌فرد، سعید (1384)،نگاهی به فقر و فقرزدایی از دیدگاه اسلامی، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشة معاصر، تهران.
مجیدی خامنه، بتول و علیرضا محمدی (1384)، «درآمدی بر شناخت و سنجش فقر شهری»، جغرافیا (نشریة علمی-پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، سال سوم، شمارة 6 و 7، صص 135-154.
میرزاخانی، محمد (1374)، بررسی روند فقر روستایی در جامعة روستایی ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد اقتصاد نظری، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
هویدا، رضا، مختاری، حجت‌اله و محمد فروهر (1391)، «رابطۀ مؤلفه‌های سرمایة روان‌شناختی و مؤلفه‌های تعهد سازمانی»، مجلة پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، سال دوم، شمارة 2، صص 43-55.
Baharoglu, D., and Kessides, C. (2002), Urban Poverty, a Sourcebook for Poverty Reduction Strategies, Chapter 16, It’s available on http://web.worldbank.org/wbsite/ external/ topics/extpoverty.2008/1/6.
Dass, M. et al. (2014), Urban Poverty among Indians in Malaysia: A Naturalistic Inquiry, Life Science Journal, Vol. 11, No. 7, It’s available on http://www.lifesciencesite.com: 21–26.
Growiec, K., and Growiec, J. (2014), The Impact of Bridging and Bonding Social Capital on Individual Earnings, Evidence for an Inverted U, NBP Working Paper, No. 175.
Henseler, J., Ringle, C. M., and Sinkovics, R. R. (2009), The Use Of Partial Least Squares Path Modeling In International Marketing, Advances in International Marketing, Vol. 20, No. 20: 277–320.
Hidayah Chamhuri, N., Abdul Karim, H., and Hamdan, H. (2012) Conceptual Framework of Urban Poverty Reduction: AReview of Literature, ASIA Pacific International Conference on Environment-Behaviour Studies Mercure Le Sphinx Cairo Hotel, Giza, Egypt: 804–814.
Jitsuchon, S. (2001), What Is Poverty and How to Measure it? TDRI Quarterly Review, Vol. 16, No. 4: 7–11.
Liu, Y., and Wu, F. (2006), Urban Poverty Neighborhoods: Typology And Spatial Concentration Under China’sMarket Transition, A Case Study Of Nanjing, Geoforum, Vol. 37, No. 4: 610–626.
Mansoor Rezaee, M., and Esmaeili, Sh. (2010),Transformation of Public Space Leads to Transformation of Neighborhood Identity, 14th IPHS Conference, Istanbul, Turky.
Najafi, B., and Shooshtarian, A. (2006), Determinants of Poverty for Rural and Urban Households in Iran, 13th Annual Conference Economic Research Forum. Kuwait, 16-18 December.
Odekon, M. (2010), Encyclopedia of World Poverty, Thousand Oaks, New York.
Webster, C. et al. (2016), Informality, Property Rights, and Poverty in China’s “Favelas”, World Development, Vol. 78, No.17 461–476 It’s available on http:// creativecommons.org/Licenses/By/4.0/
Westaway, M. (2006), A Longitudinal Investigation of Satisfaction with Personal and environmemtal quality of life in an informal south Africa housing settlemet,Doornkop, Soweto. Habitat international, Vol. 30, No.1: 175-189.
Zainal, N. R. et al. (2012), Housing Conditions and Quality of Lifeof the Urban Poor in Malaysia, Procedia, Social and Behavioral Sciences, Vol. 15, No. 50: 827–883.
Alizadeh, M. (2001), Investigation of Urban Fields Policy at Zanjan City; Urban Planning and Geography, MA Thesis, Zanjan University. (In Persian)
Arab Mazar, A., and Hossieninejhad, M. (2004), Estimation of Poverty and It’s Severity on Various Iranian Employment and Job Groups; Development and Agriculture Economy Journal, Vol. 12, No. 45: 113–140. (In Persian)
Asghari Zamani, A. et al. (2015), Investigation of Social Inequalities Development Comparative Pattern in Tabriz South Outskirt Regions During 1375–1385, Space Geographical Measuring Journal, Vol. 5, No. 15: 171–188. (In Persian)
Azar, A., Gholamzadeh, R., and Ghanavati, M. (2012), Path-Structural Modeling in Management: SMART-PLS Software Application, Neghah-e Danesh, Tehran. (In Persian)
Bemanian, M. R., Rezaie Rad, H., and Mansour Rezaei, M. (2011), Evaluation of Economical Features in Urban Poverty Ranges Recognition by Using AHP and Delphi Techniques (Case Study: Kashmar City), Urban Management Journal, Vol. 9: 153–166. (In Persian)
FarahaniFard, S. (2005), Viewing to Poverty and Poverty Alleviation in Islamic Thought, Contemporary Science and Thought Cultural Institute, Tehran. (In Persian)
Hoveyda, R., Mokhtari, H. A., and Forouhar, M. (2012), Relationship of Psychological Investment Components and Organizational Commitment Component, Behavioral and Cognitive Science Researches, Vol. 2, No. 3: 43–55. (In Persian)
Jahdi, R. (2009), Poverty and Urban Environment for Developing World, 3rd Conference and Environmental Speciality Fair, Tehran: 1–9. (In Persian)
Javaheri, H. (2014), Fuzzy Survey and Multi Dimensions Poverty Zoning in Urban Spaces (Case Study: Kamiaran City), Regional Planning Journal, Vol. 4, No. 13: 13–30. (In Persian)
Khaledi, K., and Permeh, Z. (2005), Investigation Poverty Position in Iran Rural and Urban Regions (1996–2003), Development and Agriculture Economy, Vol. 13, No. 49: 57–81. (In Persian)
Khamachi, B. (2009), My City, Tabriz, Nedaye Shams Publication, Tabriz. (In Persian(
Khodadad Kashi, F., and Heidari, Kh. (2009), Measuring Poverty Indices Based on Nutrition, Feed Function for Iranian Households, Economical Researches, Vol. 9, No. 3: 205–231. (In Persian)
Khosravinejhad, A. A. (2012), Estimation of Poverty and It’s Indices a at Rural and Urban Regions, Economical Modeling Research-Scientific Journal, Vol. 6 , No. 18: 39–60. (In Persian)
Liu, Y., and Wu, F. (2006), Urban Poverty Neighborhoods: Typology and Spatial Concentration Under China’sMarket Transition, a Case Study of Nanjing, Geoforum, Vol. 37, No. 4: 610–626.
Majidi Khameneh, B., and Mohammadi, A. R. (2005), Introduction To Urban Poverty Measuring and Recognition, Geography (Iran Geography Association Researching- Scientific Journal) Vol. 3, No. 6–7: 135-154. (In Persian)
Mirzakhani, M. (1995), Investigation of Rural Poverty Survey In Iran Rural Society, Theoretical Economy MA Thesis, Imam Sadegh University, Tehran. (In Persian).
Piran, P. (2002), Investigation Informal Residence, Case Study: Shirabad - Zahedan, Haftshahr Journal, Vol. 3, No. 9–10: 7–24. (In Persian)
Raees Dana, F. et al. (2000), Poverty in Iran (Articles Complex), Rehabilitation and Welfare University, Tehran, 116–139. (In Persian)
Rezaei, M. R., Alian, M., and Khavarian, A. R. (2014), Recognition and Evaluation of Urban Poverty Space Ranges at Yazd City; Humanity Gheographical Researches, Vol. 3,No. 46: 677–695. (In Persian)
Roustaie, Sh. et al. (2012), Comparative Pattern of Poverty Development At Kermanshah City During 1996-2006, Regional and Urban Researches and Studies, Vol. 3, No. 12: 17–40. (In Persian)
Roustaie, Sh. et al. (2012), Investigation of Housing Framework And Social Indices For Determining Poverty Residence Blocks By Using Analysis Factor Model (Case Study: Kermanshah City), Humanity Gheographical Researches, Vol. 44, No. 81: 141-156. (In Persian)
Roustaie, Sh. et al. (2015),Urban Poverty Evaluation In Kermanshah Informal Sectors by Using Analysis Factor Model (Case Study: Dolatabad, Shaterabad Sectors, 2006), Gheography and Planning Researching- Scientific Journal, Vol. 19, No. 53: 137–166. (In Persian)
Roustaie, Sh., Karimzadeh, H., and Zadvali, F. (2015), Sex Poverty Transmittance Space Analysis in Tabriz Urban Spaces, Urban and Regional Researches, Vol. 7, No. 26: 43–64. (In Persian)
Samet, S., and Salehi, M. J. (2016), Capability Poverty Survey in Urban Development Guideline Studies, The First Urban Economical and International Conference (by Resistant Economy, Action and Implementation), 1001–1010. (In Persian)
Sarrafi, M., (2008), Organizing of Country Informal Residence An Frame of Best City Guidance, Haftshahr Publication, Vol. 8, No. 23: 4–14. (In Persian)
Taherizadeh, K. (2015), Investigation of Providing Chain Agility on Organization Profitability, Administration Management, MA Thesis by Guidance of Dr. Mohammad Khodabakhshi; Management and Accounting College, Shahid Beheshti University. (In Persian)
Zadvali, F., (2014), Poverty Development Changes Measuring In Tabriz Urban Spaces During 1996-2006, MA Thesis, Planning and Geography University, Supervised by Sharivar Roustaie. (In Persian)
Zainal, N. R. et al. (2012), Housing Conditions and Quality of Lifeof the Urban Poor In Malaysia, Procedia, Social and Behavioral Sciences, Vol. 15, No. 50: 827–838.
Zanganeh, A. R. (2010), Urban Poverty Development Space Pattern Recognition By Using Geographical Information System (GIS) at Kermanshah City During 1996–2006 Years, Zanjan University. (In Persian)
Zibaie, M., and Shirvanian, A. R. (2009), Investigation of Macro Economy Variable Effects on Urban and Rural Poverty Rate in Iran, Agriculture Economy, Vol. 3, No. 2: 15–36.(In Persian)
پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری
دوره 6، شماره 1
فروردین 1397
صفحه 91-111

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار