بررسی سرمایۀ اجتماعی در بافت‌های شهری ارگانیک و برنامه‌ریزی‌شده (مطالعه لار قدیم و لار جدید)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مرکز پژوهشی علوم جغرافیایی و مطالعات اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

هدف این مقاله، تحلیل تطبیقی سرمایة اجتماعی در دو گونه بافت شهری ارگانیک و برنامه‌ریزی‌شده است. برای این منظور شهر لار در قالب دو محدودة لار قدیم و لار جدید به‌عنوان محدودة پژوهش انتخاب شد. این پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسش‌نامة محقق‌ساخته انجام شد. جامعة آماری شهروندان بالای 15 سال و نمونة آماری 380 نفر است. سرمایة اجتماعی در شهر از طریق مؤلفه‌های روابط اجتماعی، شبکة اجتماعی، اعتماد بین‌فردی، اعتماد نهادی، مشارکت اجتماعی و هنجارهای مشترک اجتماعی سنجیده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، در هر دو محدودة لار قدیم و لار جدید تراکم جمعیت و اختلاط کاربری اراضی تقریباً مشابه و در هر دو در حد متوسط است و سرانة کاربری‌های خدماتی و عمومی در لار جدید بیشتر از لار قدیم است. براساس نتایج، وضعیت سرمایة اجتماعی شهروندان شهر لار (هر دو محدوده) 59/3 است و در میان مؤلفه‌های سازندة سرمایة اجتماعی، به‌استثنای هنجارهای اجتماعی، در سایر مؤلفه‌ها، میانگین امتیاز بالای میانگین است. تحلیل مقایسه‌ای سرمایة اجتماعی در لار قدیم و جدید نشان می‌دهد که تفاوت معناداری میان آن‌ها وجود دارد. تحلیل مؤلفه‌های سازندة سرمایة اجتماعی نیز نشان می‌دهد، در هر شش مؤلفة مورد مطالعه، نه‌تنها تفاوت معناداری میان دو محدودة لار قدیم و جدید وجود دارد، بلکه در بیشتر آن‌ها (جز هنجارهای اجتماعی) وضعیت امتیازها در لار قدیم بیشتر از لار جدید است. در هر دو محدوده، رابطة معکوسی میان سرمایة اجتماعی و دسترسی به خدمات عمومی وجود دارد و با کاهش فاصلة شهروندان با این خدمات، سرمایة اجتماعی شهروندان افزایش یافته است. در هر دو محدوده رابطة مستقیم و معناداری میان سابقة سکونت در شهر و سرمایة اجتماعی وجود دارد. سابقة سکونت در محل و تعلق به مکان از جمله متغیرهای مهمی بوده است که بر سرمایة اجتماعی در هر دو محدوده تأثیرگذار بوده‌اند. تأثیر کاربری مذهبی نیز که از طریق میزان تعاملات مردم با مساجد سنجیده شد، نشان داد که در هر دو محدوده، به‌جز مؤلفة هنجارهای اجتماعی، در سایر مؤلفه‌ها هم‌بستگی مستقیم و معناداری میان دو متغیر وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of social capital in organic and planned urban texture (Study of old lar and new lar)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hadi Hosseini 1
  • Fatemeh khoshdel 2
1 Hakim Sabzevari University
2 Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

the purpose of this paper is comparative analysis of social capital in the organic and planned urban textures. This research has been done by survey method and using a questionnaire. The statistical population of the study is citizens over 15 years old living in the old and new textures of Lar city and the statistical sample is 380 people (180 samples in the old Lar and 200 samples in the new Lar). According to the results, the social capital of the citizens of Lar city (both areas) is equal to 3.59 and among the components of social capital, with the exception of social norms, in other components, the average score is above average. Comparative analysis of social capital in old and new Lar showed that there is a significant difference between them. The analysis of the components of social capital also shows that in all 6 components studied, not only there is a significant difference between the old and new Lar, but in most of them (except social norms) the status of scores in The Old Lar are higher than the new Lar. In both areas, there is an inverse relationship between social capital and access to public services, and as the distance of citizens to these services decreases, the social capital of citizens has increased. In both areas, there is a direct and significant relationship between the Duration of residence in the city and social capital

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Capital
  • Organic Texture
  • Planned Texture
  • Old Lar
  • New Lar
اردشیری، مهیار، حاجی‌پور، خلیل و سمیه حکیمی (1392). «بررسی نقش و جایگاه ساختار کالبدی محله‌های شهری بر شکل‌گیری سرمایة اجتماعی»، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شمارة 13، صص 35-56.
افروغ، عماد (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، تهران: انتشارات تربیت مدرس.
باقری، محمد و اکرم عموئی (1397). «نقش طرح کالبدی-فضایی محله‌های شهری در ارتقای سرمایة اجتماعی (مقایسة محلة سنتی مسگرها و محلة نوساز گلشهر زنجان)»، پژوهش‌های معماری و محیط، شمارة 2، صص 17-30.
پیران، پرویز، موسوی، میرطاهر و ملیحه شیانی (1385). «کار پایة مفهومی و مفهوم‌سازی سرمایة اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران)»، رفاه اجتماعی، شمارة 23، صص 9-44.
تاج‌بخش، کیان (1384). سرمایة اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمة افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: نشر شیرازه.
توسلی، غلام‌عباس و مرضیه موسوی (1384). «مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایة اجتماعی»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 26، صص 1-32.
ربانی خوراسگانی، علی، صدیق اورعی، غلامرضا و مهدی خنده‌رو (1388). «بررسی سرمایة اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح محله»، علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، شمارة 14، صص 119-150.
رحمانی، صادق (1375). سیمای لارستان، چاپ اول، تهران: مؤسسة فرهنگی همسایه.
رحیمی، حمید و راضیه آقابابایی (1393). «تحلیل رابطة بین مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی و بهبود کیفیت محیط کار دانشگاه کاشان از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی»، رفاه اجتماعی، شمارة 55، صص 199-225.
رضازاده، راضیه و علی سلسله (1389). «مروری بر سیاست‌های توسعة پایدار محله‌ای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه‌های اجتماعی و کالبدی»، نامة معماری و شهرسازی، شمارة 4، صص 121-140.
عباسی، محرم، ابراهیمی، الهام، شیخی قهی، ملیحه و علیرضا اکبری (1398). «تحلیل سطوح مفهوم سرمایة اجتماعی با رویکرد فراترکیب»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، شمارة 2، صص 55-79.
علیزاده، هوشمند، ایران‌دوست، کیومرث، خسروانیان، لیلا و روح‌الله تولایی (1393). «بررسی سرمایه اجتماعی در سه لایة فضایی شهر سنندج؛ سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت مرکزی و بافت برنامه‌ریزی‌شده»، نامة معماری و شهرسازی، شمارة 13، صص 133-149.
فیلد، جان (1386). سرمایة اجتماعی، ترجمة غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: انتشارات کویر.
قاسمی، وحید، اسماعیلی، رضا و کامران ربیعی (1385). «سطح‌بندی سرمایة اجتماعی در شهرستان‌های استان اصفهان»، فصلنامة رفاه اجتماعی، شمارة 23، صص 225-251.
قربی، میترا، نقوی، مریم و حمید محمدی (1398). «تأثیر محیط ساخته‌شده بر سرمایة اجتماعی و پایداری اجتماعی در بافت تاریخی (نمونة موردی: محلات هم‌پیوند با بازار در بافت تاریخی کرمان)»، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، شمارة 21، صص 59-84.
کلمن، جیمز (1377). بنیادهای نظریة اجتماعی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
محسنی تبریزی، علیرضا و مریم آقامحسنی (1389). «بررسی نقش سرمایة اجتماعی در توسعة شهری: مورد پژوهش محلات»، نشریة مدیریت شهری، شمارة 26، صص 147-162.
مدنی‌پور، علی (1375). طراحی فضاهای شهری نگرشی بر فرایند اجتماعی و مکانی، ترجمة فرهاد مرتضایی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری وابسته به شهرداری تهران
نیک‌پور، عامر، کریم‌زاده، حسین و حیدر واحدی (1394). «ارزیابی توزیع فضایی سرمایة اجتماعی در محله‌های شهری: مطالعة شهر بابلسر»، مجلة آمایش جغرافیایی فضا، شمارة 18، صص 137-148.
Abbasi, M., Ebrahimi, E., sheikh Ghahi, M & Akbari, A (2018). Analyzing Levels of the Social Capital Concept Using Meta-Synthesis Approach. Cultural sociology, 10(2), 55-79. (In Persian)
Afrough, E. (1998). Space and Social Inequality. Tehran: Tarbiat Moddaress University Press. (In Persian)
Alizadeh, H., Irandoost, K., Khosravanian, L., & Tavallaei, R. (2014). Investigating Social Capital in Three Spatial Layers of Sanandaj City: Informal Settlements, Old/Central and Planned Neighborhoods. Journal of Architecture and Urban Planning, 7(13), 133-149. (In Persian)
Ardashiri, M., Hajipoor, K., & Hakimi, S. (2013). Role of Physical Infrastructure in Urban Neighborhoods on the Formation of Social Capital. Research & urban planning, 4(13), 35-56. (In Persian)
 Bagheri, M., & Amouei, A. (2019). Role of Physical- Spatial Plan of Urban Neighborhoods in Improving Social Wealth: A Comparative Study of a Traditional Neighborhood (Mesgar-ha) and a Modern Neighborhood (Golshahr) in Zanjan, Iran. Architectural and Environmental Reasearch, 1(2), 17-30. (In Persian)
Beumer, C. (2010). Social Cohesion in a Sustainable Urban Neighbourhood. In Proceedings of the 2nd Annual SUN Colloquium.
Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. In J. Richardson (Ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education (PP. 78-92). New York: Green Wood.
Brehm, J., & Rahn, W. (1997). Individual-Level Evidence for the Causes and Consequences of Social Capital. American Journal of Political Science, 41(3), 999-1023.
Bryant, C., & Norris, D. (2002). Measurement of Social Capital: The Canadian Experience. Prepared as a Country Report for the OECD - UK ONS. International Conference on Social Capital Measurement in London, 25-27, 1-15.
Castells, M. (1984). The Urban Question (A. Sheridan, Trans). London: Edward Arnold.
Council of Europe. (2008). Towards an Active, Fair and Socially Cohesive Europe. Report of High Level Task Force on Social Cohesion, Strasbourg.
Field, J. (2007). Social Capital. Translated By Ghaffari, Gh & Ramazani, H, Kavir Press, Tehran. (In Persian)
Forrest, R., & Kearns, A. (2001). Social Cohesion, Social Capital and the Neighbourhood. Urban Studies, 38(12), 2125-2143.
Ghasemi, V., Esmaeili, R., & Rabiei, K. (2007). Measurment and Ranking of Social Capital in the Townships of Isfahan Province. Social Welfare Quarterly, 6(23), 225-250. (In Persian)
Giddens, A. (2009). Sociology (6th ed.). Cambridge: Polity Press.
Harper, R. (2002). The Measurement of Social Capital in the United Kingdom. Office for National Statistics, September.
Koleman, J. (1998). Foundations of Social Theory (M. Sabouri, Trans). Tehran: Ney Press.
Lee, S., Yoo, C., Ha, J., & Seo, J. (2018). Are Perceived Neighbourhood Built Environments Associated with Social Capital? Evidence from the 2012 Seoul survey in South Korea. International Journal of Urban Sciences, 22(3), 349-365.
Madanipour, A. (1996). Urban space design: an approach to a social-spatial process. Translated By Farhad Mortezaei, Pardazesh & Urban Planning Press. (In Persian)
Mazumdar, S., Learnihan, V., Cochrane, T., & Davey, R. (2018). The Built Environment and Social Capital: A Systematic Review. Environment and Behavior, 50(2), 119-158.
Mohseni Tabrizi, A & Aghamohseni M. (2009). Study of the role of social capital in urban development: a case study of neighborhoods. Journal of Urban Management, 26, 147-162. (In Persian)
Nikpour, A., Karimzadeh, H., & Vahedi, H. (2016). Evaluate the Spatial Distribution of Social Capital in Urban Neighborhoods (A Case Study: Babolsar City). Geographical Planning of Space, 5(18), 137-148. (In Persian)
Norris, D. (2005). Social Capital Measurement: National Experiences and International Harmonization. A Beginning. Siena Group Meeting. Helsinki.
Onyx, J., & Bullen, P. (2000). Measuring Social Capital in Five Communities. The Journal of Applied Behavioral Science, 36(1), 23-42.
Padovani, L. and Guentner, S. (2007), Towards a new listening culture? The involvement of inhabitants in urban management. The URBACT Programme. urbact.eu/fileadmin/corporate/pdf/.../GTTT Participation.pdf
Patacchini, E., Picard, P. M., & Zenou, Y. (2015). Urban social structure, social capital and spatial proximity. Social Capital and Spatial Proximity. CEPR Discussion Paper No. DP10501, 1-28.
Piran, P., Moosavi, M., & Shiani, M. (2007). Conceptual Framework and Conceptualization of Social Capital. Social Welfare Quarterly, 6(23), 9-44. (In Persian)
Putnam, R, (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon and Schuster.
Putnam, R. D. (Ed.). (2002). Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society. USA: Oxford University Press.
Rabbani Khourasgani, A., Sadigh Ora’i, G., & Khanderoo, M. (2011). An Investigation of Social Capital and the Factors Affecting Its Development in the Community Level. Journal of Social Sciences (Biannual), 6(2), 119-149. (In Persian)
Rahimi , H., & Aghababaei, R. (2015). An Analysis of Relationship between Social Capital and Quality of Work Environment in University of Kashan One Base View of Faculty Members. Social Welfare Quarterly, 14(55), 199-225. (In Persian)
Rahmani, S. (1996). Simaye Larestan. Hamsaye Press, First edition, Tehran. (In Persian)
Rapoport, A. (2016). Human Aspects of Urban Form: Towards a Man—Environment Approach to Urban Form and Design. Pergamon perss.
Rezazadeh, R., & Selseleh, A. (2010). A Review of Sustainable Community Development Policies through an Assetbased Approach, with Emphasis on Social & Physical Capital. Journal of architecture & urban planning, 2(4), 121-140. (In Persian)
Schutjens, V., & Völker, B. (2010). Space and social capital: The degree of locality in entrepreneurs' contacts and its consequences for firm success. European Planning Studies, 18(6), 941-963.
Shakibaei Bidaruni, F., & Tabibian, M. (2018). Comparative Impact Assessment of Physical Form on Social Capital among Residents of Urban Neighborhoods (Case Study: Qazvin). Armanshahr Architecture & Urban Development, 11(23), 295-306. (In Persian)
Tajbakhsh, K. (2005). Social Capital (Trust, Democracy and Development). Translated by Afshin Khakbaz and Hassan Pouyan, Shirazeh Press. Tehran. (In Persian)
Tavakolnia, J., Jahanbakhsh, R., Ayvazlou, M. (2011). Spatial Analysis of Social Capital of Urban and Rural Settlements -Study of Koohdasht County. Social Analysis of Social Order and Inequality, 61, 205-230. (In Persian)
Tavassoli, Gh. A., & Mousavi, M. (2005). The Concept of Capital in New & Classic Theories with Emphasis on Social Capital. Sociological Review, 26 (26), 1-32. (In Persian)