تحلیلی بر وضعیت زوال شهری در بخش مرکزی شهر ارومیه (مطالعۀ موردی: منطقۀ 4)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 استاد دانشکدة علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکدة علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدة علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

زوال شهری ماهیتی پیچیده و چندبعدی دارد و دربرگیرندة ابعاد محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و ذهنی است که در پاسخ‌گویی به نیاز شهروندان ناتوان و درمانده است و موجب ناپایداری و تهدید شهروندان و زیست‌پذیری شهر می‌شود. در پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر به بررسی وضعیت زوال بخش مرکزی ارومیه طی یک دوره 30 ساله از سال‌های 1365-1395 پرداخته شده است. راهبرد پژوهش از نوع قیاسی و در چهارچوب روش‌های تحلیلی و هم‌بستگی با تأکید بر نگرش سیستمی بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده‌ها از شاخص‌های تراکم جمعیتی، امنیت عمومی- اجتماعی و جمعیت فعال در بعد ویژگی‌های اجتماعی، شاخص میزان جابه‌جایی جمعیت و حس تعلق ساکنان به محله، در بعد تعامل اجتماعی، شاخص کیفیت بناها، میزان سازگاری کاربری‌ها، استخوان‌بندی ساختمان‌ها و میزان نفوذپذیری کالبدی در بعد کالبدی و شاخص دسترسی به فضاهای عمومی و دانه‌بندی اراضی در بعد کیفیت محیط و شاخص‌های میزان دسترسی به خدمات بهداشتی، میزان دسترسی به خدمات آموزشی، میزان دسترسی به خدمات فراغتی و میزان دسترسی به خدمات فرهنگی در بعد خدماتی استخراج شد تا وضعیت زوال شهری در منطقة مرکزی شهر ارومیه با استفاده از روش تحلیل عاملی بررسی شود. نتایج پژوهش از روش تحلیل عاملی بر اساس شاخص نهایی مرکب نشان می‌دهد که امتیاز نهایی به‌دست‌آمده در بخش مرکزی ارومیه در دورة 1385 با افت محسوس در مقایسه با دو دورة 1365 (53/6) و 1375 (73/6) به میزان 91/5 رسیده است که این امر نشان‌دهندة شروع زوال و افت در این بخش است. همچنین در دورة 1395 میزان شاخص نهایی با افت شدید در مقایسه با دورة 1385 و دوره‌های دیگر به 85/4 رسیده و این امر موجبات زوال بیشتر این محدوده را فراهم کرده است. به عبارت دیگر در فاصلة زمانی سال‌های 1365 و 1375 کیفیت منطقه افزایش چشمگیری داشته است، اما هرچه از سال 1375 به 1395 حرکت کردیم، شاخص مرکب به‌شدت کاهش یافته که این امر نشان‌دهندة فرسوده‌شدن منطقه مدنظر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of the urban decline central business of Urmia

نویسندگان [English]

  • ahmad zanganeh 1
  • simin Tavallaei 2
  • mohammad soleimani mehranjani 3
  • vahed ahmad toozeh 4
1
2 phd
3 DEPARTMENT OF HUMAN GEOGRAPHY - URBAN PLANNING, FACULTY OF GEOGRAPHICALLY, KHARAZMI UNIVERSITY
4 phd
چکیده [English]

The concept of urban decline is in fact the spatial focus of problems, which manifests itself in the form of high levels of unemployment, poverty and environmental pollution. Urban decline is complex and multidimensional in nature, including economic, social, physical, environmental and mental dimensions. In this study, the deterioration of the central part of Urmia over a period of 30 years from 1986 to 2016 has been investigated. The type of research based on the applied purpose and its strategy has been deductive and in the framework of analytical methods and correlation with emphasis on systemic approach. To analyze information and data, 3 indicators of population density, public-social security and active population in the dimension of social characteristics, 2 indicators of population displacement and sense of belonging to residents in the neighborhood, in the dimension of social interaction, 4 indicators of building quality, amount Land use compatibility, building ossification and physical permeability in physical dimension and 2 indicators, access to public spaces and land grading in environmental quality, 4 indicators of access to health services, access to educational services, access to services Leisure and the amount of access to cultural services in the service dimension has been extracted to investigate the situation of urban decline in the central region of Urmia using factor analysis, SPSS and GIS. The results of the factor analysis method based on the "composite final index" show that the final score obtained in the central part of Urmia in the period 1385 with a significant decrease

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban decline
  • central part (CBD)
  • factor analysis method
  • GIS
  • Urmia
پاکشیر، عبدالرضا و مظفر صرافی، (1386). «عوامل مؤثر بر فرایند بازساخت کالبدی کلان‌شهر»، پژوهشنامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شمارة 53،بهار 1386 صفحات 13 تا 36 .
توبچی ثانی، علی (1389). بازآفرینی شهری پایدار، رهیافت نوین مداخله در بافت‌های فرسودة شهری، ( راهنمای عمل)، پایان نامه کارشناسی ارشد  رشته برنامه ریزی شهری به  راهنمایی دکتر محمود محمدی، دانشگاه هنر اصفهان، گروه شهرسازی.
تلخابی، حمیدرضا، سلیمانی، محمد، سعیدنیا، احمد و احمد زنگانه (1397). «انفجار مادرشهر و توسعة گسیختة منطقة کلان‌شهری تهران در چارچوب نظریة زوال شهری»، پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، شمارة 3، صص 451- 472.
حبیبی، محسن (1375). از شار تا شهر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زنگانه، احمد (1392). تبیین پژمردگی شهری در منطقه 12 شهر تهران، رساله دکتری، استاد راهنما: فرانک سیف‌الدینی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران.
زنگانه، احمد، سلیمانی، محمد، تاج‌الدین، کرمی، عباس‌زاده، مهدی و رضا ویسی (1397). «تبیین پویایی فضایی – کالبدی بخش مرکزی شهر رشت»، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، شمارة 45، صص 873- 892.
سازمان عمران و بهسازی شهری ایران (1379). خلاصة  نتایج یافته‌های طرح مطالعاتی بررسی تطبیقی توسعه پنج کلان‌شهر ایران، وزارت مسکن و شهر سازی ایران.
سلیمانی، محمد، تولایی، سیمین، زنگانه احمد و حمیدرضا تلخابی (1392). «زمینه‌ها و فرایندهای زوال در بخش مرکزی شهر اراک»، مطالعات مدیریت شهری، شمارة 13، صص 23- 34.
سیف‌الدینی، فرانک (1388). مبانی برنامه‌ریزی شهری، تهران: انتشارات آییژ.
شکوئی، حسین (1385). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.
فرید، یدالله (1368). جغرافیا و شهرشناسی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
قربانیان، مهشید (1389). «بازسازی بخش مرکزی شهرها؛ الگوی مداخله و دستورالعمل‌های مرمتی در خرده حوزه‌های درک‌پذیر»، نشریة انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شمارة 1، صص 77-90.
کلارک، دیوید (1392). زوال شهری، ترجمة احمد زنگانه، ابوالفضل زنگانه، الهام امیرحاجلو و بهاره جانه، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
 سایت مرکز آمار ایران (1385)، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر ارومیه
 سایت مرکز آمار ایران (1395)، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر ارومیه
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تهران (1392). آیندهپژوهی در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، تهران: مدیریت فناوری اطلاعات و مرکز اسناد.
منصوریان، حسین، پوراحمد، احمد و حسن عاشوری (1398). «تحلیل عوامل مؤثر بر پژمردگی شهری در ناحیة 3 منطقة 12 شهر تهران»، جغرافیا و پایداری محیط، شمار، 31، صص 1-14.
Aufseeser, D. (2018). Challenging conceptions of young people as urban blight: Street children and youth’s ambiguous relationship with urban revitalization in Lima, Peru. Environment and Planning A: Economy and Space, 50(2) 310–326.
Bradbury, Katharine L, Downs, Anthony, Small, Kenneth A )1982(. Urban Decline and the Future of American Cities. Washington DC: The Booking Institution.
Clark, D. (2014). Urban Decline (A. Zangane, A. Zangane, Amirhajlo, E., & Gane, B. Trans). Tehran: University Jihad Publications. (In Persian)
Fol, S., & Cunningham, S. (2010).  Déclin Urbain et Shrinking Cities: Une Évaluation Critique des Approches de la Décroissance Urbaine, Dans Annales De Géographie 2010/4 (n 674). 359-383.
Gu, D., Newman, G., Kim, J. H., Park, Y., & Lee, J. (2019). Neighborhood Decline and Mixed Land Uses: Mitigating Housing Abandonment in Shrinking Cities. Land Use Policy, 83, 505-511.
Gunwoo, K., Galen, N., & Bin, J. (2020). Urban Regeneration: Community Engagement Process for Vacant Land in Declining Cities. Cities, 102, 102730.
Habibi, M. (1997). From the City to the City. Tehran: University of Tehran Press. (In Persian)
 Hosseini, A., Pourahmad, A., Taeeb, A., Amini, M., & Behvandi, S. (2017). Renewal Strategies and Neighborhood Participation on Urban Blight. International Journal of Sustainable Built Environment, 6, 113-121.
Iran Statistics Center website (2006), results of the general population and housing census of Urmia (In Persian)
Iran Statistics Center website (2016), results of the general population and housing census of Urmia (In Persian)
Iran Urban Development and Improvement Organization (2000). Summary of the results of the study plan of a comparative study of the development of five metropolises of Iran, Ministry of Housing and Urban Development of Iran. (In Persian)
Mansoriyan, H., Porahmad, A., & Ashore, H. (2020). Analysis of Factors Affecting Urban Withering in District 3, District 12 of Tehran. Geography and Environmental Sustainability, 31,1-14 (In Persian)
Pacione, M. (2009). Urban Geography: A Global Perspective (3rd ed.). London and New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Pakshir, A., & Sarrafi, M. (2007). Factors Affecting the Metropolitan Physical Restructuring Process: A Case Study of the North-West Area of Shiraz City (1979-2005). Human Sciences, (53), 381–404. (In Persian)
Pitkin, B. (2011). Theories of Neighborhood Change: Implications for Community Development Policy and Practice. UCLA Advanced Policy Institute, 26(1), 46–58.
Qorbaniyan, M. (2011). Reconstruction of the Central Part of Cities, Intervention Model and Restoration Instructions in Perceptible Sub-Areas. Journal of Iranian Scientific Association of Architecture and Urban Planning, (1),77-90 (In Persian)
Razzu, G. (2005). Urban Redevelopment, Cultural Heritage, Poverty and Redistribution: The Case of Old Accra and Adawso House. Habitat International, 29(3), 399-419.
Rieniets, T. (2006). Shrinking Cities: Causes and Effects of Urban Population Losses in the Twentieth Century, Vol. 1, Nature and Culture, Ostfildern-Ruit, Germany: Hatje Cantz Verlag.
Sayfoldini, F. (2010). Fundamentals of Urban Planning. Tehran: Ayizh Publications. (In Persian)
Shakoei, H. (2007). New Perspectives on Urban Geography (10th ed.). Tehran: Samat Publications. (In Persian)
Soleymani, M., Tavalayi, S., Zanganeh, A, & Talkhabi, H. R. (2014). Background and processes of Decline in the inner of Arak city. Urban Management Studies, 5 (13),24-34 (In Persian)
Talkhabi, H. R., Soleymani, M., Saeidniya, A., & Zangane, A. (2019). Metropolis explosion and Sprawl development of Tehran metropolitan area in the framework of urban decline theory. Geographical Research of Urban Planning, 6(3),451-472 (In Persian)
Tehran City Studies and Planning Center (2014). Futurology in Urban Planning and Management. Tehran: Information Technology Management and Documentation Center. (In Persian)
Toobchi Sani, Ali (2010). Sustainable Urban Reconstruction, A New Approach to Intervention in Detoriorated Urban Texture (Action Guide), Master Thesis in Urban Planning under the Supervisor of Dr. Mahmoud Mohammadi, Isfahan University of Arts, Department of Urban Planning. (In Persian)
Weaver, R. C., & Bagchi-Sen, S. (2013). Spatial Analysis of Urban Decline: The Geography of Blight, 40(2013), 61-70.
Witherick, M. (2011). Population and Migration (2nd ed.): Hodder Education Group.
Yadolla, F. (1989). Geography and Urbanism. Tabriz: Tabriz University Press. (In Persian)
Yalkinta, H.-A. (2008). Evaluation the Impact of Urban Competitive Advantages on Econemic Revitalization of Deprived Inner cities through a case study Held in Istanbul, PhD Thesis, urban planning, Istanbul, Turkey.
Zanganeh, A. (2014). Explaining Urban Wilting in Tehran 12 District, PhD thesis, Supervisor, Dr Seifoldini al-Dini, Faculty of Geography, University of Tehran. (In Persian)
Zanganeh, A., Soleymani, M., Karami, T., Abaszade, M., & Aaysi, R. (2019). Explaining the Spatial-Physical Dynamics of the Central Part of Rasht. Human Settlement Planning Studies (Geographical Landscape), 13(4),873-892 (In Persian)