تبیین مفهوم عدالت فضایی در اجرای طرح‌های جامع شهری (نمونۀ موردی: شهر گلپایگان)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد شهرسازی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مشکلات مشهود در برنامه‌ریزی شهری در ایران، ارائه‌نشدن الگوهای مؤثر در زمینۀ کاهش نابرابری‌های موجود شهری و ترویج عدالت فضایی است. تبیین مفهوم عدالت فضایی در شهر و کاربردیکردن آن می‌تواند به برنامه‌ریزی شهری کمک شایانی داشته باشد. پژوهش حاضر به بررسی عدالت فضایی در اجرای طرح‌های توسعه در شهر گلپایگان میپردازد. پژوهش از نوع کاربردی است و گردآوری اطلاعات با استفاده از روش میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل یافته‌ها با استفاده از آزمون تی تک‌نمونه‌ای و فریدمن انجام شده است. شاخص‌های عدالت فضایی با استفاده از تحلیل ثانویه در مفاهیم برابری و مساوات، تنوع فضایی، منافع عام، آزادی و مشارکت مردمی، شفافیت، تفاوت، سازش و عمومیتداشتن بررسی شده است. نتایج بررسی طرح‌ها نشان می‌دهد معیارهای عدالت فضایی این طرح‌ها در سطح پایینی قرار دارند و شاخص‌های عدالت فضایی در طرح جامع شهر گلپایگان دارای اولویت چندانی نسبت به یکدیگر نیستند. همچنین راهکارهای توزیع عادلانۀ منافع در طرح جامع شهر پیش‌بینی‌ نشده و در مراجع تصویب نیز به آنها اشاره نشده است. تحلیل محتوای برنامه‌ها و سیاست‌های طرح توسعۀ شهر گلپایگان، آسیب‌شناسی وضع موجود و شناسایی کمبودها و نهادهای خدماتی نشانگر تبییننشدن جایگاه عدالت فضایی در طرح‌های توسعۀ شهری و حوزه‌های تصمیمسازی به‌خصوص در طرح‌های توسعه و عمران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the concept of spatial justice in the implementation of comprehensive urban plans (Case study: Golpayegan city)

نویسندگان [English]

  • Azam Afsharnia 1
  • Esfandiar Zebardast 2
  • Morteza Talachian 3
1 University
2 Professor of Tehran University
3 Azad University
چکیده [English]

One of the obvious shortcomings in urban planning in Iran is the lack of effective models for reducing existing urban inequalities and promoting spatial justice. Explaining the concept of spatial justice in the city and applying it can be a great help to urban planning in cities. Therefore, the present study has investigated spatial justice in the implementation of development projects in Golpayegan. The present study is an applied research and data collection using field method (interview and questionnaire). Findings were analyzed using Spss and Minitab software using one-sample t-test. Indices of spatial justice are examined using secondary analysis in the concepts of equality, spatial diversity, public interest, freedom and popular participation, transparency, difference, harmony and generality, and the results of the study show the designs. The standards of spatial justice in these projects are at a low level. Also, the results of field findings show that the spatial justice indices that were analyzed using one-sample t-test are P-Value value less than 0.05 and reject the null hypothesis. ‌ Possibility and indicators of spatial justice are low. Also, the reliability of the questionnaire has been confirmed through Cronbach's alpha coefficient of 0.850. Also, the results of Golpayegan city master plan review show that the equitable distribution of benefits in the city master plan is not foreseen and has not been mentioned in the approval authorities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Justice
  • comprehensive urban plans
  • Inequality
  • Golpaigan city
امین‌زاده، بهرام و مینا روشن (1393). «ارزیابی روش‌های سنجش عدالت فضایی در توزیع کاربری اراضی شهری، نمونۀ موردی: شهر قزوین»، آرمان‌شهر، شمارۀ 13، 243-258.
انتظار یزدی، حسن رضا (1394). «تأثیر طرح در قیمت‌گذاری املاک واقع در طرح‌های عمومی و عمرانی شهرداری»، وکیل‌مدافع، شمارۀ 14، 107-124.
داداش‌پور، هاشم، علیزاده، بهرام و فرامرز رستمی (1394). «تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه‌ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در برنامۀ مکتب اسلام»، نقش‌جهان پارس، شمارۀ 1-5، 75-84.
داداش‌پور، هاشم و نینا الوندی‌پور (1395). «عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران؛ فرامطالعۀ چارچوب نظری مقاله‌های علمی موجود)»، هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دورۀ 21، شمارۀ 3، 67-80.
زنوز، بهروز (1395). تدوین نظام اخذ عوارض از افزایش ارزش و جبران کاهش ارزش املاک و اراضی ناشی از طرح‌های توسعۀ شهری، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
سعیدی رضوانی، هادی و فرشاد نوریان (1393). «شهرسازی عدالت-محور؛ رهیافتی پیشرو در برنامه‌ریزی شهری»، فصلنامۀ علمی مطالعات شهری، سال سوم، شمارۀ 12، 47-58.
شکوهی بیدهنی، محمدصالح (1393). ارزیابی عدالت فضایی در برنامه‌های توسعۀ شهری، مورد پژوهی طرح راهبردی ساختاری توسعه و عمران شهر تهران (طرح جامع تهران) و برنامۀ آمایش پایدار پاریس PADD، تهران، رسالۀ دکتری شهرسازی، دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، استادان راهنما: محمد مهدی عزیزی، پاسکال فیلیفر.
عبدالله‌خان گرجی، بهرام (1395). ساماندهی و طراحی نظام انتقال حق توسعه در شهر تهران، طرح پژوهشی نهاد برنامه‌ریزی شهر تهران.
مهندسین مشاور نقش محیط (1396). طرح توسعه و عمران شهر (جامع) شهر گلپایگان، آرشیو طرح‌های توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی.
میرغلامی، مرتضی، علیزاده، بهرام و محمدعلی کی‌نژاد (1397). «ارزیابی عدالت فضایی در توسعۀ مجدد فضاهای شهری مورد پژوهی: طرح موضعی عتیق شهر تبریز»، فصلنامۀ علمی پژوهشی باغ نظر، دورۀ 15، شمارۀ 67، 43-52.
هاروی، دیوید (1973). عدالت اجتماعی و شهر، ترجمۀ عارف اقوامی مقدم، تهران.
یغفوری، حسین؛ سجاد و نرگس قاسمی (1396). «بررسی عدالت فضایی در توزیع خدمات، با تأکید بر مدیریت شهری»، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 1-26، 114-128.
Abdullah Khan Gorji, B. (2015). Organizing and designing the transfer right development system in Tehran. Research plan of Tehran Planning Institution. (In Persian)
Aminzadeh, B., & Roshan, M. (2014). Evaluation of methods of measuring spatial justice in the distribution of urban land use, case study: Qazvin city, Armanshahr, 13, 258-243. (In Persian)
Bret, B. (2018). Spatial Justice and Geographic Scales, the Multiple Faces of Spatial Justice, ISSN: 2105-0392, https://www.jssj.org/
Connelly, S., & Bradley, K. (2004). Spatial justice, European spatial policy and the case of polycentric development.In ECPR workshop on European Spatial Politics, Uppsala, Sweden.
Dadashpour, H., & Alvandipour, N. (2016). Spatial justice on an urban scale in Iran; meta-study of the theoretical framework of existing scientific articles, Fine Arts-Architecture and Urban Planning, 21(3), 80-67. (In Persian)
Dadashpour, H., Alizadeh, B., & Rostami, F. (2015). Explaining the conceptual framework of spatial justice in urban planning with the focus on the concept of justice in the program of the Islamic doctrine), The inscription of Jahan Pars, 5(1), 84-75. (In Persian)
Entezar Yazdi, H. R. (2015). The effect of the plan on the pricing of real estate located in the general and development plans of the municipality, Lawyer, (14), pp. 107-124. (In Persian)
Environmental Role Consulting Engineers (2017). Golpayegan city (comprehensive) development plan, archive of development plans of the Ministry of Roads and Urban Development. (In Persian)
Guasco, A. (2015). (De) constructing Los Angeles: Spatial Injustice and Memoirs. Humanistic Studies, 1, 1-12
Harvey, D. (1973). Social justice and the city. Translated by Aref Aghvami Moghadam, Tehran. (In Persian)
Himanshu, B., & Parthasarathy, S. (2016). The Place of Spatial Justice, case study: Jogeshwari Vikhroli Link Road (JVLR), and the transformation of an informal urban landscape in Mumbai Centre for Urban Policy and Governance, Tata Institute of Social Sciences.
Jones, R. (2019). Governing the future and the search for spatial justice: Wales' Well-being of Future Generations Act. Fennia: International Journal of Geography, 197(1), 7-23.
Jones, R., Goodwin-Hawkins, B., & Woods, M. (2020). From territorial cohesion to regional spatial justice: The Well-being of Future Generations Act in Wales, International Journal of Urban and Regional Research, 894- 912.
Madanipour, A., Shucksmith, M., & Brooks, E. (2021). The concept of spatial justice and the European Union’s territorial cohesion, European Planning Studies, 1-18.
Manuel, J. (2016). Social and Spatial Justice: Grassroots Community Action. San Jose, CA, USA.
Mir Gholami, M., Alizadeh, B., & Kaynejad, M. A. (2018). Evaluation of spatial justice in the redevelopment of urban spaces under study: Atiq local plan of Tabriz. Bagh Nazar, 15(67), 43-52. (In Persian)
Parsons, S. (2017). Land value and the value of land: understanding the determinants of land use transition in Melbourne's peri-urban region.
Rafieian, M., & Alizadeh, A. (2017). An Integrated Approach of Spatial Justice and Structure to Detect Spatial Conflicts in Yazd City, Int. J. Architect. Eng. Urban Plan, 27(2), 105-114,
Rauhut, D. (2017). A Note on Territorial Justice, 57th conference of the European Regional Science Association, in Groningen, conference in the Netherlands, 29th August – 1st September.
Rawls, J. (1971). A Theory of Justice, Cambridge, Massachusetts.
Saeedi Rezvani, H., & Nourian, F. (2014). Justice-oriented urban planning; a leading approach in urban planning, Scientific Quarterly of Urban Studies, 3(12), 58-47. (In Persian)
Shokohi Bidhani, M. S. (2014). Evaluation of Spatial Justice in Urban Development Plans, Case Study of Tehran Structural Strategic Development Plan (Tehran Master Plan) and PADD Sustainable Planning Plan, Tehran. PhD Thesis in Urban Planning. Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Supervisors: Mohammad Mehdi Azizi, Pascal Filifer. (In Persian)
Shokohi Bidhani, M. S. (2014). Evaluation of Spatial Justice in Urban Development Plans, Case Study of Tehran Structural Strategic Development Plan (Tehran Master Plan) and PADD Sustainable Planning Plan, Tehran. PhD Thesis in Urban Planning. Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Supervisors: Mohammad Mehdi Azizi, Pascal Filifer.
Silva, C. N. (2012). Just City, Spatial Justice and the Right to the City: What Role for E-Planning? International Journal of E-Planning Research (IJEPR)1(2), 88-91.
Tavana Mehrabani, F., & Nohegar, A. (2017). Analysis the Urban Management Role of Spatial Equity in Urban Areas (Case Study: Hashtgerd New City). Journal of Accounting and Management, 3(3), 14-21.
Todes, A. (2012). Urban growth and strategic spatial planning in Johannesburg, South Africa. Cities29(3), 158-165.
Uwayezu, E., & De Vries, W. T. (2018). Indicators for Measuring Spatial Justice and Land Tenure Security for Poor and Low Income Urban Dwellers. Land7(3), 1-34.
Uwayezu, E., & Vries,W. T. (2019). Expropriation of Real Property in Kigali City: Scoping the Patterns of Spatial Justice, land, 8(23), 1-29.
Watson, V. (2009). The planned city sweeps the poor away: Urban planning and 21st century urbanisation. Progress in planning72(3), 151-193.
Williams, J. (2018). Spatial justice as analytic framework (Doctoral dissertation). University of Michigan.
Yaghfori, H., Qasemi, S., & Ghasemi, N. (2017). Study of spatial justice in the distribution of services, with emphasis on urban management, Geographical Research, 26(1), 114-128. (In Persian)
Zenoz, B. (2015). Developing a system for collecting tolls from increasing the value and compensating for the decrease in the value of real estate and lands resulting from urban development plans. Tehran City Studies and Planning Center. (In Persian)