تحلیل و بررسی شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان (مطالعۀ موردی: شهر تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسنده

دانشیار گروه پژوهش‌های جغرافیایی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف پژوهش توصیفی-تحلیلی و کاربردی حاضر ارزیابی شهر تبریز براساس شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان (فضای باز شهری، حمل‌ونقل، مشارکت شهروندی و استخدام و ارتباطات و اطلاعات) است. شیوة جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات، اسنادی و پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده‌ها استفاده شده است. جامعة آماری شامل همة سالمندان 60 سال به بالا براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 در میان مناطق 1 و 10 شهرداری تبریز است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به‌ترتیب برای منطقة 1، تعداد 138 و برای منطقة 10 نیز 138 نفر به‌دست آمد و با بهره‌گیری از روش نمونه‌گیری دردسترس در میان این مناطق توزیع و جمع‌آوری شد. در تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های پیشرفتة آماری و مدل‌یابی معادلات ساختاری (SEM) استفاده شد. براساس نتایج، میان ویژگی منطقة مسکونی (منطقة 1 و 10 شهر تبریز) و شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان تفاوت معناداری وجود دارد، اما نتایج سنجش معنا‌داری تفاوت میانگین هرکدام از شاخص‌های شهر مطلوب به تفکیک سطح تحصیلات و درآمد نشان می‌دهد هیچ‌کدام از شاخص‌های مورد مطالعه تفاوت معناداری با یکدیگر ندارد، اما در زمینة فعالیت‌های روزانه آنان شرایط کمی متفاوت است و تفاوت میانگین شاخص‌های فضای باز شهری با میزان هم‌بستگی 029/0 و ارتباطات و اطلاعات و فعالیت با سطح معناداری 044/0 معنادار به‌شمار می‌آید. همچنین میان همة شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان در سطح آلفای 05/0 رابطة مثبت و معناداری دیده می‌شود. میزان اثرگذاری ارتباطات و اطلاعات بر حمل‌ونقل درون‌شهری 55/0، اثرگذاری فضای باز شهری بر حمل‌ونقل درون‌شهری بر احترام 37/0 و میزان اثرگذاری مشارکت مدنی بر حمل‌ونقل درون‌شهری 11/0 است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Indicators of a Favorable Elderly City (Case Study: Tabriz City)

نویسنده [English]

  • Abolfazl Ghanbari
Associate Professor of Geographical Research, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Introduction   
In order to overcome many problems faced by the elderlies in urban areas, the United Nations presented the elderly friendly cities. The elderly friendly cities are based on the WHO standards in eight urban open spaces, inland urban transport systems, buildings and public and religious sites, safety and ease of use, social participation and communication, social respect, cultural-recreational, and health-care. Each of these indicators will play an important and effective role in creating an elderly friendly city (WHO, 2007). Iran today is one of the very young countries in the world and more than 50% of its population is the people under twenty years of age. Population control policies and promotion of nutritional and health quality increased life expectancy. Thus, it is natural that in the next fifty years, it would contain one of the highest proportions of the elderly population in the world. According to the census of 2016, more than 6 million people (8.2%) of Iran population would be 60 years old (Iran Statistics Center, 2016). Tabriz City has also many elderlies like other cities in Iran. About 91.81% of the citizens of Tabriz city out of the total population of 1494998 people would be old people.  
According to the World Health Organization (WHO), elderly friendly cities are among those urban areas where the distribution of public services is in such a way that they are fit to the needs and limitations of the elderly as possible.   According to this definition, it is important to provide transportation services, administrative affairs, telecommunication networks and media communications, construction of premises and urban architectural design, cultural and health services. In such cities, attention is paid to the needs of the elderly as a necessity in cultural indicators and interpersonal interactions (WHO, 2007). These indicators are including urban open spaces, public buildings and public spaces, transportation, safety and ease of use, social resilience, participation and social relations, health,  culture and recreation (WHO, 2007: 69).  
The elderly city of active aging supports maximizing the health, social and healthcare of the old people. The World Health Organization's World Guide for the Elderly Cities was published by the World Health Organization on the World Elderly Day of October 2007. This guide is set up through an study of 35 cities of the world by counseling the elderlies, managers and specialists in the elderly with the identification of important physical and social barriers to active aging. The Elderly Society is beneficial for all age groups. The safe environment for the elderly is undoubtedly safe for other segments of society as well. Buildings and unobstructed streets increase the mobility and independence of the elderly, thus helping the whole society to benefit from its partnership in both fortune and nonprofit as well as civil activities.
Methodology
This is an applied descriptive-analytical research in methodology. The data have been collected via documentary and survey. A questionnaire was used to collect data. The statistical population includes all people more than 60 years old based on the census of population and housing in 2016 in the districts 1 and 10 of Tabriz Municipality. Using Cochran formula, the sample size was 138 for district 1 and 138 for district 10, respectively. Then, questionnaires were distributed among the districts 1 and 10 of Tabriz municipality. Statistical analysis and structural equation modeling (SEM) have been used in data analysis. In this regard, the empirical findings of this study indicate that there is no significant difference between respondents in terms of gender and marital status and housing; but, there is relationship between the characteristics of the residential area (region 1 and 10 of Tabriz) and urban open-air indices with a t-value of -3.408 and a significant level of 0.001..
Results and discussion
The results of this study indicated that there is a significant difference between the characteristics of the residential area (District 1 and 10 of Tabriz) and the desirable city indicators of the elderly. However, the results of measuring the significance of the difference in mean values of the indicators by the level of education and income showed that there is no significant difference between any of the studied indicators. However, in the field of daily activities, the conditions were slightly different, and we found difference between the average urban outdoor indicators and communication. Similarly, there is a significant positive relationship between all the indicators of the desirable city of the elderly in the alpha level of 0.05. The amount of communication and information impact on urban transport is equal to 0.55, the amount of urban open space impact on Inner city transportation is equal to 0.37, and the impact of civil participation on intra-urban transport is equal to 0.11.
Conclusion  
For an improved management of urban areas, it is essential to consider the needs, behavioral patterns and preferences of the elderly people in the design and refurbishment of urban public spaces such as streets, squares, parks, and etc. The urban furniture of this space can provide the basis for participation, presence and establishment of the social interactions of the elderlies. These spaces provide effective physical and spiritual well-being of the elderlies and the achievement of successful aging goals; therefore, urban elderly preferences should be considered in the design of urban spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Favorable Urban Indicators of the Elderly
  • Structural Equation Modeling (SEM)
  • Tabriz
بهروزفر، فریبرز، 1379، «شناخت مشخصات محیطی مناسب سالمندان»، فصلنامة علمی-پژوهشی صفه، دورۀ 10، شمارة 31، صص 82-89.
امیرصدری، آزیتا و حمید سلیمانی، 1384، «بررسی پدیدة سالمندی در ایران و پیامدهای آن»،مجلة تحقیقات نظام سلامت، سال اول، شمارة 2، صص 19-35.
پورجعفر، محمدرضا و مهدی منتظرالحجه، 1389، نشانه‌های شهری، تعاریف، گونه‌شناسی، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی و طراحی، نشر طحان، تهران.
دوبوار، سیمون، 1365، کهنسالی، ترجمة محمدعلی طوسی، چاپ اول، انتشارات شباویز، تهران.
رفیع‌زاده، ندا، 1382، «طراحی معماری مناسب برای سالمندان»، فصلنامة علمی-پژوهشی صفه، دورة سیزدهم، شمارة 37، صص 111-117.
رفیع‌زاده، ندا، نوذری، شعله و حسین روشن‌بخش، 1380، رهنمودهای طراحی معماری خانه‌های سالمندان، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
زحمتکشان، نسرین و همکاران، 1391، «بررسی کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در سالمندان شهر بوشهر»، مجلة دانشگاه علوم‌پزشکی فسا، سال دوم، شمارة 1، صص 53-58.
زرقانی، سید هادی، خوارزمی، امیدعلی و لیلا جوهری، 1394، «ارزیابی فضاهای باز شهری و حمل‌ونقل درون‌شهری در مشهد براساس شاخص‌های شهر دوستدار سالمند (رویکرد مشارکتی)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة چهل‌و‌هفتم، شمارة 4، صص 673-688.
زندیه، مهدیه، 1391، «مناسب‌سازی منظر شهری برای سالمندان، نمونة موردی: محلة قیطریه تهران»، سالمند (مجلۀ سالمندی ایران)، سال هفتم، شمارة 25، صص 18-7.
شکویی، حسین، 1385، دیدگاه‌های نو در برنامه‌ریزی شهری، انتشارات سمت، تهران.
صابریان، معصومه، حاجی آقاجانی، سعید و راهب قربانی، 1382، «بررسی وضعیت اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و نحوة گذران اوقات فراغت سالمندان ساکن در مناطق شهری تحت پوشش دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان، 1380»، کومش، دورة چهارم، شمارة 3-4، صص 129-136.
صادقی، فریبا، 1390، تبیین تجربه سالمندان و مراقبین عضو خانواده آنان از دوستدار سالمند بودن شهر تبریز، پایان‌نامة دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، گروه آموزشی سالمندی.
مرکز آمار ایران، 1395، سرشماری عموم نفوس مسکن، استان آذربایجان شرقی https://www.amar.org.ir.
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، 1392، شناخت ظرفیت‌های عملکردی مدیریت شهری در دستیابی به شهر دوستدار سالمند در ناحیه 1 منطقه 3 شهرداری تهران، http://rpc.tehran.ir/.
میرزایی، محمد و مهری شمس قهقرخی، 1386، جمعیت‌شناسی سالمندان در ایران براساس سرشماری‌های 1385-1335، سالمند (مجلۀ سالمندی ایران)، دورۀ  2، شمارۀ 5، صص 326- 331.
نبوی، سید حمید و همکاران، 1393، «بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهر بجنورد»، مجلة دانشگاه علوم‌پزشکی خراسان شمالی، دورۀ 6 ، جلد 6، شمارة 2، صص 433-439.
نجاتی، وحید و حسن عشایری، 1387، «کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهرستان کاشان»، مجلة روان‌پزشکی و روان‌شناسی، سال چهاردهم، شمارة 1، صص 57-61.
نعمتی، داریوش و حبیب آقابخشی، 1392، «تهران، شهر دوستدار سالمند، گام‌های آغازین تحقق نخستین پایتخت سالمندی جهان (به مناسبت سال سالمندی)»، فصلنامة پژوهش‌های اجتماعی،  دوره 6 ، شمارة 18، صص 15-44.
وزیرنیا، طیبه، 1378، «خانواده و سالمند»،‌ مجلة علمی-پژوهشی دانشکدة پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، دوره 2، شمارة 3 صص 24-20.
Abdi Zarrin, Sohrab and Mehdi Akbarian, 2007, "Successful Aging in the Light of Religion and Religious Beliefs (Review Article)", Salmand (Iranian Journal of Aging), Vol. 2, , No. 4, PP. 293-299.
Amir Sadri, Azita and Hamid Soleimani, 2005, "A Study of the Phenomenon of Elderly in Iran and its Consequences", QUARTERLY HEALTH SYSTEM RESEARCH, Vol. 1, No. 2, pp. 19-35.
Bears, M. H., 2000, The Merck Manual of Geritric, 3rd ed, Merch Research Laboratories, USA: Whitehouse Station, PP: 93-95.
Behrouzfar, Fariborz, 2000, "Understanding Environmental Characteristics of Elderly People", Soffeh Scientific-Research Quarterly, Vol. 10, No. 31, PP. 82-89.
De Beauvoir, Simon, 1986, Old Age, Translated by Mohammad Ali Tusi, First Edition, Shabawiz Publishing, Tehran.
Fassino, S., Leombruni, P., and Abbate D., 2002, Uality of Life in Delendent Older Adults Living at Home, Arch Gerontol Geriatr, No. 359, PP: 20-34.
Fogel, B. S., 1992, Psychological Aspects of Staging at Home, Journal of the American Society on Aging, XVI: 15-19.
Iran Statistics Center, 2016, Housing Census, East Azerbaijan Province https://www.amar.org.ir.
Kaldi A. R., Akbari kamrani A. A., and Foroughan M., 2002, Physical, Social and Mental Problems of 13 Areas of Tehrans Elders, Journal of Community Wellbeing, No. 17, PP. 233-243. (In Persian)
Mirzaei, Mohammad and Mehri Shams Qahgharkhi, 2006, Elderly Demographics in Iran Based on Census of 1956-2006, Salmand (Iranian Journal of Aging), Vol. 2, No. 5, PP. 326-331.
Nabavi, Seyyed Hamid et al., 2014, "Investigating Health-Related Quality of Life in Elderly People in Bojnourd", Journal of North Khorasan University of Medical Sciences, Vol. 6, No. 2, PP. 433-439.
Nejati, Vahid and Hassan Ashayeri, 2008, "Health Related Quality of Life in the Elderly of Kashan", Journal of Psychiatry and Psychology, Vol. 14, No. 1, PP. 57-61.
Nemati, Dariush and Habib Aghabakhshi, 2013, "Tehran, Elderly Friendly City, First Steps to Realizing the World's First Aging Capital (on the occasion of Aging)", Social Research Quarterly, Vol. 6, No. 18, \. 15- 44.
Pour Jafar, Mohammad Reza and Mehdi Montazer al-Hajjah, 2010, Urban Signs, Definitions, Typology, Location, Planning and Design, Tahan Publication, Tehran.
Rafi'zadeh, Neda, 2003, "Architectural Design Suitable for the Elderly", Soffeh Scientific-Research Quarterly, Thirteenth, No. 37, pp. 111-117.
Rafizadeh, Neda, Nozari, Sholeh and Hossein Roshanbakhsh, 2001, Architectural Design Guidelines for Nursing Homes, Building and Housing Research Center.
Sabarian, Masoumeh, Haji Aghajani, Saeed and Rahab Ghorbani, 2003, "Investigation of Economic, Social, Health and Leisure Time of Elderly Residents in Urban Areas Covered by Semnan University of Medical Sciences, 2001", Koomesh, Vol. 4, No. 3- 4, PP. 129-136.
Sadeghi, Fariba, 2011, Explaining the Experiences of Elderly and their Family Caregivers in Tabriz City Elderly Friendship, Thesis, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Department of Aging.
Shokoui, Hossein, 2006, New Perspectives on Urban Planning, Khome Publications, Tehran.
Takano, T., Nakamura, K., and Watanabe, M., 2002, Urban Residential Environment and Senior Citizens Longevity in Megacity Areas the Importance of Walk Able Green Spaces, Journal of Epidemiology and Community Health, Vol. 56, No 56,  PP. 913-918.
Tehran City Studies and Planning Center, 2013, Recognizing the Functional Capabilities of Urban Management in Achieving Elderly Friendly City in District 1, District 3, Tehran Municipality, http://rpc.tehran.ir/.
United Nations, 2006, World Population Prospects, Revision Population Database, New York.
United Nations, 2007, Country Report- Islamic Republic of Iran, High-Level Meeting on the Regional Review of the Madrid International Plan.
Wazina, Tayebeh, 1999, "Family and the Elderly", Journal of Mashhad University of Medical Sciences, Vol. 2, No. 13, PP. 24-20.
WHO. 2007, Ageing and Life Course, Family and Community Health, Global Age-Friendly Cites: A Guide, Printed in France.
Zahmatekhan, Nasrin et al., 2012, "Investigation of Quality of Life and its Related Factors in Elderly People in Bushehr", Journal of Fasa University of Medical Sciences, Vol. 2 No. 1, PP. 53-58.
Zandieh, Mahdieh, 2012, "Adaptation of the Urban Landscape for the Elderly, Case Study: Tehran Qahtarya District", Salmand (Iranian Journal of Aging), Vol. 7, No. 25, PP. 18-7.
Zarqani, Seyyed Hadi, Kharazmi, Omid Ali, and Leila Johari, 2015, "Evaluation of Urban Open Space and Inter-city Transport in Mashhad Based on Elderly Friendly City Indicators (Collaborative Approach)", Human Geography Research, Vol. 47, No. 4,-, PP.673- 688- .