تحلیل فضایی شرایط محیطی کشاورزی شهری در کلان‌شهر تهران (مطالعۀ موردی: منطقۀ 5)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

کشاورزی شهری یکی از راه‌حل‌های کاهش آلودگی هوا و ایجاد شادابی در روحیة مردم کلان‌شهرهاست. مقصود از کشاورزی در شهر، کاشت و تولید محصولات خرد غذایی با روش‌های آسان و با حداقل امکانات است. کشاورزی شهری در دو فضای عمودی و افقی مطرح می‌شود. بر‌این‌اساس هدف از پژوهش حاضر امکان‌سنجی کشاورزی شهری به‌صورت افقی در منطقة 5 شهرداری تهران و ارائة روش پیشنهادی برای کشت محصول در مناطق شهری است. معیارهای شیب، فاصلة دسترسی به چاه آب، شناسایی کاربری اراضی ناسازگار با زمین‌های بایر، ارتفاع و میزان سایه‌اندازی ساختمان‌ها، دمای کمینه و بیشینة فصلی و درنهایت ارائه مدلی براساس مساحت، برای تعیین نوع کشاورزی قابل‌اجرا در زمین‌های بایر در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی تحلیل و ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که معیار شیب با حداکثر 9/21 درصد و 76/168 هکتار، فاصلة دسترسی به چاه‌های آب با شعاع 262 متر، زمین‌های بایر با حداقل مساحت 92 مترمربع برای کشاورزی شهری مناسب است. به‌طورکلی در جهت‌های شرق و غرب ساختمان‌ها به‌دلیل میزان سطح سایه‌اندازی بیشتر باید برای فصول بهار و پاییز به کشت محصولات سایه‌دوست مانند کاهو، کاسنی، نعناع و کلم‌برگ اقدام کرد. در جهت جنوب ساختمان‌ها نیز به‌دلیل سطح سایه‌اندازی کمتر برای فصول بهار و تابستان کشت محصولات آفتاب‌دوست مانند گوجه‌فرنگی، ذرت، خیار، بادمجان و فلفل مناسب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of Environmental Conditions for Urban Agriculture in Tehran Metropolis (Case Study: District 5)

نویسندگان [English]

  • Saeed Bazgeer 1
  • Zahra Firoozi 2
  • Aliakbar Shamsipour 3
  • Masume Moghbel 1
1 Assistant Professor of Agricultural Meteorology, University of Tehran, Tehran, Iran
2 MA in Urban Climatology, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Associate Professor of climatology, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
It was estimated that, by 2050, the world's population would be around 9 billion, of which two thirds would live in cities. Due to this increase in urban population, there should be a detailed comprehensive plan for food security and food supply for this growing population. In response to this need, urban and agriculture planners introduce a kind of farming called "urban agriculture." The purpose of creating agriculture in the city is to plant and produce micro-food products with easy and minimal facilities. One of the challenges of urban agriculture is that urban agriculture is traditionally neglected in urban planning. The urban agriculture, for many urban planners, remains a rural activity that has entered the city with urbanization and is just a nuisance. Urban agriculture can be expressed in two vertical and horizontal spaces. Accordingly, the purpose of this paper was to explore the potential of urban agriculture horizontally in the 5th district of Tehran municipality. The benefits of urban agriculture include organizing community development, improving land consolidation, reduction in the family budget, improving the quality of the climate, social cohesion, economic development, and protection of the green space.
Methodology
The 5th district of Tehran municipality has a total area of 54136 hectares in the northwest of the city. The area from the north is limited to the highlands of northern Tehran, from the east to the highway named Ayatollah Ashrafi Esfahani - Mohammad Ali Jenah, from the south to the special road of Karaj and from the west to Can’s waterway. The slope criterion was created using the Digital Elevation Model (DEM) of District 5 and the distance to water wells using Euclidean distance by ArcGIS. Euclidean distance is the direct distance between two points, which in fact is the size of the shortest line between the two points. After reviewing the internal and external resources, we determined the Markgraf and Kay model based on the area of the vacant lands with agricultural potential, so that it could be used as a basis for classifying the 5th district and each vacant land with a designated specific use in urban agriculture. Using the minimum and maximum temperature data, we managed to produce climate condition maps of Tehran province (1996-2014) by ArcGIS.
Results and discussion
Using land use adaptation matrix, it has been determined that some users (agricultural land and garden, leisure activities: parks) are incompatible with utilities such as industrial facilities and installations. Thus, if we consider the vacant land as two productive and leisurely alternatives, they will be in a state of incompatibility with the use of installations and industrial facilities. Therefore, in the ArcGIS, the separation of vacant lands in the vicinity of two industrial facilities and installations was undertaken. Using land use classified information based on the type of dominant function and components; we determined the height of buildings in the 5th municipality of Tehran. Then, with the aid of the computational method we obtained level of building shading in meters. The spatial analysis of the studied criteria suggests that vacant lots with the slope of 0 to 21.9 percent and ​​168.66 hectares in area, show the distance to water wells with a radius of 262 meters for agriculture in the 5th district of Tehran. Vacant lands were located beside industrial facilities and installations. They were identified incompatible with a total area of ​​4,363 hectares. In general, the northern parts of Tehran's five districts have low temperatures and southern parts of this region have high temperatures. In the east and west directions of the buildings, due to the high level of shading, it is necessary to cultivate shade-loving plant species in the direction of the south buildings. Due to the low shading level, it is suitable for the sun-loving plant species. The results showed that in the east and west directions of buildings, due to the level of shading, the shade-loving plant species such as lettuce, chicory, mint, spinach and leaf cabbage can be planted for spring and autumn, and in the south buildings due to lower shading levels, it is suitable for the spring and summer harvesting of sun-loving species like tomatoes, corn, cucumber, eggplant, pepper, and beans.
Conclusion
By integrating slope layer, distance to the water wells, the Markgraf and Kay, vacant lands, and land degradation, it has been determined that vacant lands with the potential for farming in in the center of 5th District have a higher density and less area. The domestic studies on urban agriculture have been descriptive and limited to statistical methods and spatial analysis. What comes from domestic studies is less attention to environmental conditions and legal issues of land for farming in the cities, which has been dealt with extensively in previous studies. This study suggested a method for finding the potential areas for cultivating different crops in urban areas. It is hoped that more precise measurements of meteorological variables in future studies improve these works more accurate. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Agriculture
  • Spatial Analysis
  • Bare lands
  • District 5 Tehran
احدنژاد، محسن، احمدی، لیلا، شامی، اصغر و تقی حیدری، 1392، «بررسی روند توسعة درون‌شهری با تأکید بر تغییرات تراکم و کاربری اراضی، نمونة موردی: بافت فرسودة شمالی شهر زنجان (1388-1375)»، فصلنامة علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، شمارة 8، صص 99-118.
آغچه قلعه، سوان عزیز، قزلجه، عبدالظاهر، لطفی، منیره و سالار پژمانفر، 1393، «کشاورزی شهری؛ الگویی نوین در توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی شهرهای ایران (نمونة موردی: منطقة 18 شهر تهران)»، مجموعه مقالات اولین کنگرة بین المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
بیگلری، نگین، پزشکی‌راد، غلامرضا و سعید فعلی، 1388، نگرش کارشناسان فضای سبز شهر تهران نسبت به کشاورزی شهری و سنجش مسائل و مشکلات استفاده از این نوع کشاورزی، سومین کنگرة علوم ترویج و آموزش کشاورزی، مشهد.
تقوی، لعبت، 1393، «نقش بام و دیوار سبز در توسعة پایداری شهری (مطالعة موردی: شهر تهران)»، پیش‌شمارة پایداری، توسعه و محیط‌زیست، شماره 15، صص 20-36.
تنهایی، لیلا و فرشاد مفاخر، 1394، کشاورزی شهری، راهکاری برای سرزندگی شهری و پایداری شهری، سومین کنگرة بین‌المللی عمران، معماری و توسعة شهری.
حاتمی‌نژاد، حسین، واحدیان بیکی، لیلا و زیبا پرنون، 1393، «سنجش الگوی توزیع فضایی خدمات شهری در منطقة پنج شهر تهران به کمک مدل آنتروپی و ویلیامسون»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 3، صص 17-28.
خمر، غلامعلی و راحله پودینه، 1391، نقش کشاورزی شهری در بهینه‌سازی مصرف انرژی، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشگاه تهران.
رضویان، محمدتقی، غفوری‌پور، امین و ماهان رضویان، 1389، «بام‌های سبز»، فصلنامة جغرافیایی آمایش محیط، شمارة 10، صص 137.
زیاری، کرامت‌الله، واحدیان بیکی، لیلا و زیبا پرنون، 1391، «تحلیلی بر بحران زیست‌محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شمارة 14، صص 101-114.
سازمان هواشناسی کشور، 1394، بولتن داده‌های هواشناسی.
سلیمانی، مژگان و شهره عزتیان، 1394، کاربست رهیافت توسعه پایدار محلی با رویکرد اقتصاد اکولوژیک‌محور در محلة بابوکان جنوبی واقع در منطقة 11 شهرداری تهران، سومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پایدار، همدان، دبیرخانة دائمی همایش.
شهرداری منطقة 5 شهر تهران، 1386، معاونت شهرسازی و معماری، طرح تفضیلی، (1386-1396).
عسگری، علی، 1390، تحلیل‌های آمار فضایی با ArcGIS، چاپ اول، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
عشقی، پیمان، عشقی، خاطره، الله مرادی، الهام و الهه نظری، 1395، بررسی شاخص‌های کشاورزی شهری (پژوهش موردی: شهرستان اقلید)، کنفرانس بین‌المللی مهندسی معماری و شهرسازی، تهران.
علی‌لو، جمیله و محمد چیذری، 1394، کشاورزی شهری رویکردی در جهت امنیت غذایی و حفظ محیط‌زیست و نقش ترویج و آموزش کشاورزی در توسعة کشاورزی شهری، کنفرانس بین‌المللی توسعة پایدار همراه با تأکید بر کشاورزی، محیط‌زیست و توریسم.
قزلجه، عبدالظاهر، آغچه قلعه، سوان عزیز، حاجی بصری، سماء و ملیحه شاهانی، 1393، تغییر کاربری اراضی نظامی گزینه‌ای جهت کشاورزی در کلان‌شهر تهران، کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، حسابداری، مدیریت و علوم اجتماعی، کشور لهستان.
کسمائی، مرتضی، 1387، اقلیم و معماری، چاپ پنجم، نشر خاک، تهران.
میرترابی، مهدیه السادات، 1393، کشاورزی شهری: چالش‌ها و فرصت‌ها، کنفرانس بین‌المللی توسعة پایدار، راهکارها و چالش‌ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست و گردشگری، تبریز، دبیرخانة دائمی کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش‌ها.
ولی‌پور، سجاد، اکبری، محمدرضا و کیانوش ذاکرحقیقی، 1393، «برنامه‌ریزی استراتژیک در راستای توسعة کشاورزی با روش SWOT»، فصلنامة مطالعات مدیریت شهری، شمارة 15، صص 38-50.
Agriculture Strategy, 2002, City of Vancouver, Holland Barrs Planning Group.
Anderson, R., Harrison, M., And Roanhorse, V, 2012, Starting A Farm In Your City: Transforming Vacant Places, Prepared By Delta Institute, First Edition.
Barthel, S., and Isendahl, C., 2013, Urban Gardens, Agriculture and Water Management: Sources of Resilience for Long-Term Food Security in Cities, Ecological Economics, No. 86, PP. 224-234.
Kaufman, J., and Bailkey, M., 2000, Farming Inside Cities: Entrepreneurial Urban Agriculture in the United States, Retrieved From Lincoln Institute of Land Policy Working Paper.
Lin, B., Philpott, S. M., and Jha S., 2015, The Future of Urban Agriculture and Biodiversity-Ecosystem Services: Challenges and Next Steps, Basic and Applied Ecology, No. 16, PP. 189–201.
Macchiarolo, M., Elwood, A., and Berg, E., 2014, Food in the City, A Process to Assess Land Suitable for Urban Agriculture, The Conway School of Landscape Design.
Markgraf, C., and Kay, C., 2011, Creating a Land Inventory and Urban Food Landscape on Vancouver Island, Cultivating Food Security, Vancouver Island Community Research Alliance (VICRA).
Maynard, D. M., and Hochmuth G. J., 1997, Knott's Handbook for Vegetable Growers.
Nipen, A., 2009, Assessing the Available Land Area for Urban Agriculture on the Halifax Peninsula, Environmental Science, Honours Thesis Dalhousie University, Halifax Nova Scotia.
Rogerson, C. N., 1997, Globalization of Informalization, African Urban Economics in the 1900s, United Nations University Press.
Walter, C., and Dressler, M., 2013, Where to Grow? (Identifying Suitable Locations for Urban Agriculture in Federal Way, Washington), Forterra Organization.
Weerakoon, K.G.P.K, 2014, Suitability Analysis for Urban Agriculture Using GIS and Multi-Criteria Evaluation, International Journal of Agriculture Science and Technology (IJAST), No. 2, pp. 69-76.
Aghcheh Qaleh S. A., Ghezeljeh, A., Lotfi,, M., and Pezhmanfar, S., 2015, Urban Agriculture; A New Model in Empowering Informal Settlements in Iranian Cities (Case Study: Tehran 18th District), Proceedings of the First Congress of New Horizons Architecture and Urban Development, December 17 and 18, 2015. (In Persian)
Ahadnezhad M., Ahmadi, L., Shami, A., and Haidari, T., 2013, An Investigation of the Urban Development Process With Emphasis on Density and Land Use Change in the Northwest of Zanjan (1996-2009), Quarterly Journal of Golestan University, No. 8. PP. 99-118. (In Persian)
Alilu J., and Chizari, M., 2015, Urban Agriculture an Approach to Food Security and Environmental Protection and the Role of Agricultural Promotion and Education in Urban Agricultural Development, International Conference on Sustainable Development With Emphasis on Agriculture, Environment and Tourism. (In Persian)
Asgari A., 2011, Spatial Statistics Analysis, First Edition, Tehran Municipality Information and Communication Technology Organization. (In Persian)
Biglari N., Pezeshkirad GH., and Feli S., 2012, Attitude of Experts of Tehran's Green Space to Urban Agriculture and Measuring the Problems and Problems of Using This Type of Agriculture, Third Congress of Agricultural Science Promotion and Education, Mashhad. (In Persian)
Eshghi P, Eshghi, Kh., Allahmoradi, E., and Nazari, E., 2016, Study of Urban Agricultural Indices (Special Research: Eghlid County), International Conference on Architectural and Urban Design. (In Persian)
Ghezeljeh A., Aghcheh Ghaleh, S. A., Haji Basari, S., and Shahani, M., 2014, Changing the Use of Military Land for Agriculture Option in Tehran Metropolis, International Conference on Economics, Accounting, Management and Social Sciences, Poland. (In Persian)
Hatami Nejad H., Vahedian Beiki L., and Parnoon Z., 2014, Measurement of Spatial Distribution Pattern of Urban Services in the 5th District of Tehran by Entropy Model and Williamson, Geographic Quarterly Journal, No. 3. PP. 17-28. (In Persian)
Iran Meteorological Organization, 2015, Bulletin of Meteorological Data. (In Persian)
Kasmaei M., 2008, Climate and Architecture, Fifth Edition, Tehran, Khak Publishing. (In Persian)
Khamr GH., and Pudineh R., 2012, Urban Role in Energy Consumption Optimization, Second Conference on Environmental Planning and Management, Tehran University. (In Persian)
Mirtorabi M., 2014, Urban Agriculture: Challenges and Opportunities, International Conference on Sustainable Development, Solutions and Challenges Focusing on Agriculture, Natural Resources, Environment and Tourism, Tabriz, Permanent Secretariat of the International Conference on Sustainable Development, Solutions and Challenges. (In Persian)
Municipality of Tehran's 5th District, 2007, Department of Urban Planning and Architecture, Detailed Layout, (2007-2017). (In Persian)
Razavian M., Ghafooripoor A., and Razavian M., 2010, Green Roofs, Journal of the Geographical Spatial Planning, No. 10, PP. 137. (In Persian)
Soleimani M., and Ezzatian Sh., 2015, Application of Ecological Economics-Based Approach to Local Sustainable Development Approach in the Neighborhood South Babukan Located in District 11 of Tehran Municipality, 3rd National Conference on Tourism, Geography and Sustainable Environment, Hamedan, Permanent Secretariat of The Conference. (In Persian)
Taghavi, L., 2014, Role of Roof and Green Wall in the Development of Urban Sustainability (Case Study: Tehran City), Journal of the Sustainability, Development and Environment, Journal Preview, No. 15, PP. 20-36. (In Persian)
Tanhaee L., and Andmafakher F., 2015, Urban Agriculture a Solution for Urban Vitality and Urbansustainability, Third International Congress of Civil, Urban Architecture and Development. (In Persian)
Valipoor S., Akbari M., and Zaker Haghighi K., 2014, The Strategic Plan for Agriculture Using SWOT, Journal of Urban Management Studies, No 15, PP. 38-50. (In Persian)
Ziari K., Vahedian Beiki L., and Parnoon B., 2012, An Analysis of the Environmental Crisis and Spatial Distribution of Green Space in Tehran, Urban and Regional Studies and Research, No. 14. PP. 101-114. (In Persian)