تحلیل عوامل مؤثر در بازتولید منظر شهری پس از بهسازی و نوسازی بافت (مطالعۀ موردی: منطقۀ 12 تهران)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

2 هیئت‌علمی دانشکدة جغرافیا و علوم محیطی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

منظر شهری مقوله‌ای است که ناظر و کنشگر فعال در فضا آن را درک و از آن برداشت می‌کند. از دیدگاه برنامه‌ریزی، برداشت ساکنان و عواملی که بر این درک مؤثرند، اهمیت دارد. این برداشت به‌دلیل مداخلة بافت، به‌ویژه در بافت‌هایی که عناصر تاریخی و سابقة ذهنی و هویت دارند حساسیت بیشتری دارد. براین‌اساس، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بازتولید منظر شهری و برداشت ذهنی پس از مداخله ضروری است. مقالة حاضر به‌دنبال شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بازتولید منظر شهری پس از بازسازی و نوسازی است. پژوهش پیش‌رو با رویکرد ترکیبی انجام شده است؛ بدین‌صورت که ابتدا گویه‌ها به روش کیفی و تکنیک دلفی مشخص شد و سپس در نمونة 500 عضوی در منطقة 12، دیدگاه مردم به‌کمک پرسشنامه و پرسش‌‌های بسته با طیف لیکرت واکاوی شد. سنجش داده‌های پیمایش نیز با تحلیل عاملی صورت گرفت. نتیجه اینکه می‌توان گویه‌ها را در ده عامل نهایی قرار داد که این عوامل بیش از 8/65 درصد واریانس کل را تبیین می‌کنند. همچنین براساس یافته‌ها، آنچه در دید ناظر قرار می‌گیرد، جذابیت بصری، سهولت دسترسی، خوانایی، تنوع و هماهنگی، کاهش اغتشاش بصری، تعلق‌خاطر، سازگاری و تنوع عوامل تأثیرگذار بر بازتولید منظر است. از این‌رو پیشنهاد می‌شود در نوسازی و بهسازی بافت، این عوامل با مشارکت مردم مدنظر قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Factors Effective in the Reproduction of Urban Landscape Following the Reconstruction and Renovation of the Urban abric (Case Study: District 12 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • Iraj Ghasemi 1
  • Hadi Soltanifard 2
1 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Institute of Humanities and Social Studies (IHSS of ACECR), Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

Introduction
The urban landscape is the art of visual and structural integration that is spatially perceived by the observer. The subjective perceptions of residents of the urban landscape regeneration and the factors influencing these perceptions are of great importance. This perception is more sensitive to planning and designer interventions in the city’s structure, especially in historical cities with valuable elements, history of mentality, and identity. Therefore, it is necessary to identify the factors affecting mental perception and residents’ perception of space and urban landscape.
Urban landscape can be studied in three global, middle and local scales. In this study, with emphasizing the urban landscape, it is always related to urban interventions in city and its structure can affect the urban landscape and create an active and passive affection in people. In historical neighborhoods, this coordination and integration can be seen. However, active intervention in the decorated textures means direct intervention in the positive restoration or destruction of urban landscapes. Also, any intervention that adds this coordination will have a positive impact on the performance, and when interruptions and segregation between elements are created. It will influence on fabric function. On the other hand, the transformation of the city is influenced by the form of urban life. The relationship between the person and the urban space is shaped by the process of perception. This process first begins with an individual's perception of the city, which is itself influenced by the structure and the regarding relationships. In this stage, indoor space and urban open spaces are shaped by the spatial and functional layout of urban elements (public buildings, special monuments, and urban spaces). But in the second, the objective continuity of its image and its sustainability over time forms a purely mental structure from the landscape of the periphery.
In this study, we explore the relationship between urban spatial structure and dwellers perceptions of urban landscape in the District 12, Tehran, Iran. The District 12 was selected as the main focal point of the construction and organization of the city in the historic period and the starting point of the formation of Tehran's skeletons. According to the research hypothesis, any Intervention in the historic texture can affect directly dwellers perceptions of urban landscape. Therefore, the positive restoration can enhance spatial characteristics of urban fabric and make better understanding of cognition of urban landscape.  
Methodology  
In this study, we employed a two-step mixed approach: First, a qualitative method with Delphi technique was used to specify sub-criteria and then 500 members in the District 12 were interviewed using a Likert-based questionnaire.
Then, the exploratory Factor Analysis (FA) technique was used to diagnose the factors affecting the urban landscape from viewpoint of users. The FA is a method for analyzing the issues where the goal is to summarize the data and convert them into the main factors, without losing the original data. In FA, the goal is not to establish a relationship between dependent and independent variables, but the dependence between the factors and components of the research is measured. Through this technique, the hidden connection is established between all the variables and ultimately the most effective factors have more explanatory power than others.
The main reason for choosing the district 12 is its importance in the metropolitan structure and the presence of historical and modern elements. The district 12 is included as the main part of "historical center” of Tehran in Qajar period. Today, because of the establishment of multiple services in metropolitan scale, as well as the allocation of vast surface areas to regional land uses, this district can be considered as the gravity center of Tehran.   
The city's historical core contains the areas of the Bazaar, Oudlajan, Sanglan, Imamzadeh Yahya, Cyrus, Khan Abad and Shoush as a decorated district in heart of Tehran. In the last decade, renovation and rehabilitation of inefficient tissues have been considered as main strategy in urban planning and design projects; but due to the prevalence of commercial and office applications, urban renewal has also been accompanied by modernization and reconstruction of commercial and office centers, with great changes in urban landscape.
Results and discussion 
The results of Delphi analysis indicated 36 items for 9 sub-criteria extracted from the previous studies. This survey showed that the elevation in both modern and historic buildings was not positively evaluated. Also, the results of the exploratory factor indicated that all the terms could be found in the 10 final factors, which explain more than 65.8% of the total variance. Based on the results of this study, the perceived components of urban landscape from a resident and active perspective include visual attractiveness, ease of access, legibility, diversity and harmony, reduction of visual disturbance, attachment, adaptability, and the variety of ultimate determinants affecting the urban landscape regeneration. Therefore, it is suggested to focus on refining the structure of these factors using the public participation.
Conclusion
In this study, this definition of Cullen, with visual experience as the starting point in understanding the overall perspective of the city, has been confirmed and identified as the most important factor justifying the largest share of variance. In the second, attractiveness and beauty, the individual's perceptions of ease of access to urban spaces and neighborhoods play an effective role. The first two factors account for about a quarter of the effects of the variance. Then, factors of Intelligibility, harmony and diversity, visual disturbance and attachment to the neighborhood have great influence on the individual's mental image in urban landscape reproduction. However, according to descriptive information obtained from the study, most people believe that beauty, proportionality, visual diversity, visual disturbance and harmony in the neighborhood and the urban environment have something to do with urban landscape planning. Accordingly, renovation and rehabilitation, as the goals for improving the urban landscape can reduce the spatial disturbances. It has failed to reproduce the order and proportion of the body and urban space. Based on the findings, the urban landscape reproduction from the mental dimension is most influenced by the urban space factors that at the moment come to the observer's view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban landscape regeneration
  • urban landscape
  • components of the urban landscape
  • District 12
  • Tehran
انصاری، مجتبی و همکاران، 1387، «هویت معماری و ساختار شهری: هویت‌بخشی به محلات بافت‌های فرسودة شهری با تأکید بر ساماندهی نظام بصری»، نشریة آیینة خیال، شمارة 11، صص، 93-100.
پاکزاد، جهانشاه، 1385، «منظر شهری: آنچه کوین لینچ از آن می‌فهمید»، فصلنامة آبادی، سال شانزدهم، شمارة 53، صص 20-26.
پورجعفر، محمدرضا، تقوایی، علی‌اکبر و علیرضا صادقی، 1388، «خوانش تأثیر ساماندهی محورهای بصری بر ارتقای کیفیت محیط فضاهای عمومی شهری»، دو فصلنامة مدیریت شهری، سال7، شمارة 24، صص80-65.
توسلی، محمود، 1382، اصل ارتباط در طراحی شهری، هنرهای زیبا، شمارة 14، صص 39-32.
خاک‌زند، مهدی و همکاران، 1393، «شناسایی عوامل مؤثر بر طراحی بدنه‌های شهری با تأکید بر ابعاد زیبایی‌شناسی و زیست‌محیطی، مطالعة موردی: خیابان ولیعصر عج شهر قشم»، فصلنامة علمی- پژوهشی مطالعات شهری، سال 3، شمارة 10، صص15-26.
رضازاده، راضیه، 1386، اصول و معیارهای ساماندهی و ضوابط و مقررات سیمای شهری، طرح تحقیقاتی انجام‌شده در مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران.
رفیعیان، مجتبی، مؤیدی، محمد و حسن سلمانی، 1393، «سنجش احساس امنیت شهروندان با استفاده از مؤلفه‌های منظر شهری، نمونة مورد مطالعه: محلة اوین تهران»، فصلنامة علمی - پژوهشی علوم جغرافیایی، سال10، شمارة 21، صص 33-59.
شالین، کلود، 1372، دینامیک شهری یا پویایی شهرها، ترجمة اصغر نظریان، ناشر: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
فلامکی، منصور، 1376، فارابی و سیر شهروندی در ایران، چاپ اول، نشر نقره، تهران.
فلامکی، منصور، 1384، نوسازی و بهسازی شهری، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
کالن، گوردون، 1377، گزیدة منظر شهری، ترجمة منوچهر طبیبیان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
کریمی مشاور، مهرداد، سجادزاده، حسن و سلمان وحدت، 1394، «سنجش اولویت‌های خوانش منظر فضاهای شهری از دیدگاه شهروندان، نمونة موردی: میدان‌های شهری همدان»، مجلة باغ نظر، سال دوازدهم، شمارة 37، صص3-14.
کریمی مشاور، مهرداد، منصوری، سید امیر و علی‌اصغر ادیبی، 1389، «چگونگی قرارگیری ساختمان‌های بلندمرتبه و منظر شهری»، باغ نظر، شمارة 13، صص 99-89.
کلانتری، حسین و اخوت، هانیه، 1390، برنامه‌ریزی منظر شهری، تهران، سازمان زیباسازی شهر تهران.
گلکار، کوروش، 1382، از تولد تا بلوغ طراحی شهری، صفه، شمارة 32، صص 9-23.
لینج، کوین، 1387، سیمای شهر، ترجمة دکتر منوچهر مزینی، دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.
معروفی، سکینه و انصاری، مجتبی، 1393، «ارزیابی تأثیر عناصر منظر شهری بر میزان احساس تعلق محلی، مطالعة موردی: محلة نارمک تهران»، نشریة هویت شهر، سال هشتم، شمارة 18، صص 39-46.
مقیمی، مهدی و سلطانی، مهرداد، 1393، بازپردازی منظر شهری در بافت فرسودة زنجان، سازمان زیباسازی شهر تهران.
منزوی، مهشید و همکاران، 1389، «آسیب بافت‌پذیری بافت‌های فرسودة بخش مرکزی شهر تهران در برابر زلزله (مورد: منطقة 12)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارة 73، صص 1-18.
نعمتی‌مهر، مرضیه السادات، 1384، اصل کلیت در طراحی شهری، هنرهای زیبا، شمارة 22، صص 5-14.
نگارستان فرزین، تیموری، محمود و آتشین‌بار محمد، 1389، «تئوری منظر، رویکردی بر تداوم هویت در روند نوسازی شهری»، باغ نظر، سال هفتم، شمارة 14، ص 59-68.
وحدت، سلمان، سجادزاده، حسن و مهرداد کریمی مشاور، 1394، «تبیین ابعاد مؤثر بر منظر خیابان در جهت ارتقای خوانش منظر فضاهای شهری: مطالعة موردی خیابان‌های بافت مرکزی شهر همدان»، مجلة مطالعات شهری شمارة 15، صص 17-37.
یوسفی، علی و همکاران، 1393، منظر شهری، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد.
Ansari, M. et al., 2008, Urban Architecture and Urban Identity: Identity To Urban Waste Urban Texts, With an Emphasis on the Organization of the Visual System, Journal of Ayineh Khial, No. 11, PP. 93-100. (In Persian)
Pakzad, J., 2006, Image of City: What Kevin Lynch Understands, Abadi, Vol. 16, No. 53, PP. 20-26. (In Persian)
Pour Jafar, M. R., Devil, A. A., and Sadeghi, A., 2009, Reading the Effect of Organizing Visual Axes on Improving the Quality of the Urban Public Spaces, Urban Managemen, Vol.7, No. 24, PP 65-80 (In Persian)
Tavasoli, M., 2002, Principle of Connectivity in Urban Design, Vol.-, No. 14, PP.32-39. (In Persian)
Khazand, M. et al., 2014, Identification of Effective Factors on the Design of Urban Housing with Confirmation on Aesthetic and Environmental Dimensions, Case Study: Valiasr Ave. In Qeshm City, Journal of Urban Studies, Vol.3 No. 10, PP.15-26 (In Persian)
Rezazadeh, R., 2006, Principles and Criteria for Organizing and Rules for Urban Design, A Research Project Carried Out at the Center for Urban and Architectural Studies And Research Of Iran. (In Persian)
Rafiyan, M., Mo'idi, M., and Salmani, H., 2014, Measurement of Citizens' Sense of Security Using Urban Paradigms, Case Study, Evin District, Tehran, Journal of Geographic Sciences, Vol.10, No. 21, PP. 33-59. (In Persian)
Shalin, C., 1993, Urban Dynamics or Dynamics of Cities, Translate to Persian By: Asghar Nazarian, Publisher: Astan Quds Razavi Cultural Affair. (In Persian)
Falamaki, M., 1997, Farabi and Citizenship in Iran, First Edition, Nogh-E-Yi Publishing, Tehran.
Falamaki, M., 2004, Urban Renovation and Improvement, SAMT Publishing, Tehran.
Cullen, G., 1998, Urban Landscape, Translated By: Manouchehr Tabibian, Tehran, Tehran University Press, First Edition.
Karimi Moshaver, M., Sajjadzadeh, H., and Vahdat, S., 2014, Measurement of Urban Landscape from the Viewpoint of Citizens, Case Study: Maidan Shahri Hamedan, Journal of Bage Nazar, Vol. 12, No. 37, PP.3-14.
Karimi Moshaver, M., Mansouri, A., and Adibi, A., 2011, How to Build High-Rise Buildings and Urban Landscape, Bagh-E-Nozeh, No 13. PP. 89-99.
Kalantari, H., and Brotherhood, H., 2011, Urban Landscape Planning, Tehran, Beautification Organization of Tehran.
Golkar, K., 2002, From Birth to Maturity of Urban Design, Safav, No. 32, PP. 9-23.
Lynch, K., 2007, Image of City, Translated By: Manouchehr Mazini, University of Tehran.
Maaruofi, S., and Ansari, M., 2014, Evaluation of the Impact of Urban Landscape Elements on the Sense of Local Belonging, Case Study: Narmak Neighborhood of Tehran, Howiat-Shahr, Vol. 8, No. 18, PP. 39-46.
Moghimi, M., and Soltani, M., 2014, Rebuliding of Urban Landscape in Worn-Out Texture of Zanjan, Tehran Beatification Organization
Monzavi, M., et al., 2010, Wound Fabrics Damage in the Central Part of Tehran City Against Earthquake (Case: District 12), Human Geography Research, No. 73, PP. 1-18.
Nemati Mehr, M., 2005, The General Principle of Urban Design, Fine Arts No. 22, PP. 5-14.
Negarestan F., Timouri, M., and Firebark, M., 2010, Landscape Theory, An Approach to Identity Continuity in the Urban Modernization Process, Bagh-E- Nazar No. 14, PP. 59-68.
Wahdat, S., Sajjadzadeh, H., and Karimi Advisor, M., 2014, Explaining Effective Dimensions on Street View to Improve Landscape Reading of Urban Spaces: A Study on the Streets of the Central Textures of Hamedan City, Journal of Urban Studies, No. 15, PP. 17-35.
Yusefi, A. et al., 2013, Urban Landscape, Sixth National Conference on Urban Planning and Management With Emphasis on the Components of Islamic City, Mashhad, Mashhad Islamic Council.
Alon-Mozes, T., 2006, From “Reading” Thelandscape To “Writing” a Garden, Journal of Landscape Architecture, No. 1, PP. 30-37.
Attila, F., 2007, Space Syntax in Urban Research, Thesis Summary of Doctoral Dissertation, Landscape Architecture and Decision Support Systems (Theme: Landscape Architecture).
Bjorn, H., and Mirazimazadeh, A., 2004, Evolving Urban Culture in Transforming Cities: The Role the Configuration of the Network of Public Space in Urban Life, Chalmers School of Architecture, Sweden.
Caves, R., 2005, Encyclopedia of the City, Routledge, London and New York.
De Rosa F, and Di Palma M, 2013, Historic Urban Landscape Approach and Port Cities Regeneration: Naples Between Identity and Outlook, Sustainability 5: 4268–4287.
Durmuş, Ö., and Kubat, A., 2015, The Evaluation of the Integration of Industrial Heritage Areas To Urban Landscape: The Case Study Of Sumerbank Kayseri Cotton Factory. ITU J Faculty Arch.12 (1): 31-36.
Mayor of London, 2014, Bank Station Capacity Upgrade Project Details, London.
Miles, S., and Paddison, R., 2005, Introduction: The Rise and Rise of Culture-Led Urban Regeneration, Urban Studies, Vol. 42, No. 5-6, PP.  833-839.
Sassano, G. et al., 2018, Involving Citizens in the Reuse and Regeneration of Urban Peripheral Spaces, The Journal of ERSA, Vol. 5, No. 1, PP. 33-51.
Scannell, L., and Gifford, R., 2014, Comparing the Theories of Interpersonal and Place Attachment, Place Attachment: Advances In Theory, Methods and Applications, 23-36
Tanca, M., 2016, Cagliari’s Urban Landscape: A Common? Journal of Research and Didactics in Geography (J-READING), 1, 5, June, 2016, PP. 79-88.
Tavassoli, M., 2016, Urban Structure in Islamic Territories, In Urban Structure in Hot Arid Environments (11-18), Springer International Publishing.