تحلیلی بر مواضع بازیگران کلیدی در فرایند مدیریت رشد شهری (مطالعۀ موردی: شهر کرج)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

رشد و گسترش کالبدی-فضایی شهرها در سراسر جهان، زمانی اتفاق افتاد که شهرها توانایی ارائة خدمات به جمعیت شهری به‌سرعت در حال رشد خود را نداشتند و این امر موجب پراکنده‌رویی و از بین رفتن اراضی لبة شهرها، افزایش شهرک‌های غیرقانونی و حاشیه‌ای شد. رشد شهر به‌مثابة یک فرامسئله متأثر از موضوعات متعدد و متنوع بسیاری است. علاوه‌بر عوامل فضایی موضوعاتی مانند ساختارهای اجتماعی- اقتصادی، تصمیم‌سازان (ارگان‌ها، سازندگان، مالکان)، تصمیم‌ها (اهداف، راهبردها، سیاست‌ها) و نظامات (از قبیل تفکیک زمین و روندهای قانونی) نیز بر رشد شهر اثرگذارند. سیاست‌های مدیریت رشد شهری در برابر رشد سریع و بی‌رویة حومه‌ها و مقابله با چالش‌هایی مانند پراکنده‌رویی مطرح شده است. درواقع مدیریت رشد به‌عنوان استفادة هوشمندانه از ابزار برنامه‌ریزی، قوانین و ابزارهای مالی دولت‌ها برای جهت‌دهی به رشد و توسعة شهری است. هدف از پژوهش توصیفی –تحلیلی حاضر بررسی و تحلیل بازیگران مدیریت رشد شهری در کرج است. از روش مکتور نیز برای سنجش مواضع و قدرت بازیگران بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان داد که اثرگذارترین بازیگر، دولت است. درواقع از تفاضل میزان اثرگذاری دولت از میزان اثرپذیری آن از دیگر بازیگران، عدد 469 به‌دست می‌آید؛ در‌حالی‌که این عدد برای توسعه‌دهندگان 21۴- است؛ بنابراین قدرت نسبی دولت از همه بازیگران دیگر بیشتر است و بازیگر مسلط محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Key Actor’s Positions in Process of Urban Growth Management (Case study: Karaj City)

نویسندگان [English]

  • Mohamad Molaei Qelichi 1
  • Rahmatollah Farhoudi 2
  • Saeed Zanganeh Shahraki 3
  • keramatollah Ziari 4
  • Ahmad Pour Ahmad 4
1 Faculty of Geography, University of Tehran
2 Emirate faculty member at Tehran university
3 Faculty of Geography, University of Tehran
4 Faculty of Geography, University of Tehran
چکیده [English]

Physical-spatial rapid growth of urban areas across the world, happened when cities doesn’t have the ability to provide services to growing urban population and this issue led to urban sprawl, destructing the edges of cities and increasing illegal and marginal settlements. A city is affected by diverse factors. In addition to spatial factors, issues such as socioeconomic structures, decision-makers (organs, builders and owners), decisions (goals, strategies, policies) and regimes (such as land subdivision and legal trends) impact on city growth. Urban growth management policies have been proposed against the rapid growth of the suburbs and facing challenges such as urban sprawl. In fact growth management is use of planning tools and financial roles of states for directing urban growth and development. The purpose of this research is to study and analysis of urban growth management actors in Karaj city. The main method used in this study is descriptive-analytical method. Also MACTOR method was used to measuring the positions and power of the actors. The results of this study showed that the most influential actor is the state and the most effective actor is developers. In fact, the difference between the degree of effectiveness for the state and its impact from other actors is 469, while the number is 214 for developers. Therefore, the relative power of the state is greater than the other, and is dominant actor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban sprawl
  • urban growth management
  • Mactor
  • Karaj city
احمدی، محمد، حاتمی‌نژاد، حسین، پوراحمد، احمد، زیاری، کرامت‌الله و سعید زنگنه شهرکی (1398). «بررسی و تحلیل متغیرهای حق به سلامت شهری (مطالعۀ موردی: شهر بجنورد)»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، شمارۀ 2، صص 285-309.
اسمعیل‌پور، نجما، زارع رودبزانی، ملیحه و زهره نصریان (۱۳۹۲). «شیوه‌های مدیریت رشد شهر با تأکید بر کنترل رشد پراکنده»، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار، انجمن محیط‌زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی، تهران.
ایمانی شاملو، جواد (1392). بررسی تأثیر رشد نامتوازن شهری بر کیفیت بافت‌های مرکزی شهر با مطالعۀ تطبیقی محدودۀ محور 29 بهمن و مجموعۀ حسن پادشاه تبریز. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد شهرسازی، استاد راهنما: علی‌اکبر تقوائی، دانشگاه تربیت‌مدرس، دانشکدۀ هنر و معماری.
بزرگمهر، نسیم، حبیبی، میترا و ناصر برک‌پور (1390). «ارزیابی طرح پیشنهادی توسعۀ شهر کرج مبتنی بر رویکرد رشد هوشمند»، نامۀ معماری و شهرسازی، شمارۀ 11، صص 131-154.
حدادان یزدی، کیمیا (1385). شناسایی و کنترل الگوهای توسعۀ زمین در محلات ناکارآمد شهری با تأکید بر رویکرد Smart Growth. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد شهرسازی، استاد راهنما: مجتبی رفیعیان، دانشگاه تربیت‌مدرس، دانشکدۀ هنر و معماری.
حنوک، علی (1392). ارزیابی و ارائۀ سیاست‌های رشد شهری تهران براساس طرح‌های 1345 تا 1390 با تأکید بر سیاست‌های محدود نگهدارندۀ رشد شهری. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد شهرسازی، استاد راهنما: واراز مرادی مسیحی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
سلطانی، علی، حاجی‌پور، خلیل و نرجس خرسند (1389). «مدیریت رشد فیزیکی شهرها با استفاده از مرزهای رشد شهری»، فصلنامۀ گزارش سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان فارس، شمارۀ 66، صص 47-51.
صرافی، مظفر و مجید عبدالهی (1387). «تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت شهری کشور»، پژوهش‌های جغرافیایی، شمارۀ 63، صص 115-134.
طالبیان، حامد، مولایی، محمدمهدی و محمد ارشدی (۱۳۹۵). «تحلیل بازیگران کلیدی مسئلۀ بحران منابع زیرزمینی آب در سال 1395 کاربرد روش MACTOR براساس یافته‌های آینده‌پژوهی ایران»، کنفرانس ملی دیده‌بانی آیندۀ زمین با محوریت آب‌وهوا، کشاورزی و محیط‌زیست، مرکز توسعۀ آموزش‌های نوین ایران (متانا)، شیراز.
علی‌اکبری، اسماعیل (1396). «توسعۀ درونی: ظرفیت‌ها و ضرورت‌های مدیریت رشد و بازآرایی فضایی کلان‌شهر تهران»، فصلنامۀ جغرافیا، شمارۀ 53، صص 55-72.
مشکینی، ابوالفضل، مهدنژاد، حافظ و فریاد پرهیز (1392). الگوهای فرانوگرایی در برنامهریزی شهری، چاپ اول، تهران: انتشارات امید انقلاب.
مولایی، محمدمهدی و حامد طالبیان (۱۳۹۵). «آینده‌پژوهی مسائل ایران با روش تحلیل ساختاری»، فصلنامۀ مجلس و راهبرد، شمارۀ 86، صص 5-32.
مهندسان مشاور سبزاندیش پایش (1395). طرح چشمانداز 20 ساله و برنامۀ راهبردی-عملیاتی 5 سالۀ اول توسعۀ شهر کرج، با همکاری شورای اسلامی شهر کرج. صص 1-234.
مهندسان مشاور نقش پیراوش (1395). طرح انسجامبخشی به کالبد و بافت مسکونی شهر کرج، معاونت معماری و شهرسازی شهرداری کرج. صص 1-254.
Ahmadi, M., Hataminejad, H., Pourahmad, A., Ziari, K., & Zanganeh Shahraki, S. (2019). An Analysis of Variables of the Right to Urban Health (Case Study: Bojnourd, Iran). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 7(2), 285-309. (In Persian)
Aliakbari, E. (2017). Infill Development: Capacities and Necessities of Growth Management and Spatial Rearrangement of Tehran. Geography15(53), 55-72. (In Persian)
Bengston, D. N., & Youn, Y. C. (2006). Urban Containment Policies and the Protection of Natural Areas: The Case of Seoul’s Greenbelt. Ecology and Society, 11, 1- 3.
Benfield, F. K., Terris, J., Vorsanger, N., & Glendening, P. N. (2003). Solving Sprawl: Models of Smart Growth in Communities across America. Island Press: Washington, DC, USA, 1–5.
Bozorgmehr, N., Habibi, M., & Barakpour, N. (2013). Assessment of Karaj Current Development Plan Based on the Smart Growth, Journal of Architecture and Urban Planning, 6(11), 131-154. (In Persian)
Burchell, R., Shad, N. A., Lisotkin, D., Phillips, H., Downs, A., & Seskin, S. (1998). The Costs of Sprawl Revisited. Washington, DC: National Academy Press.
Burchell, R. W., & Mukherji, S., (2003). Conventional Development versus Managed Growth: The Costs of Sprawl. American Journal of Public Health, 93(9), 1534-1544.
Chevalier, J. M., & Buckles Daniel, J. (2013). Participatory Action Research: Theory and Methods for Engaged Inquiry (Second edition). London, UK: Routledge.
Cho, J. (2002). Urban Planning and Urban Sprawl in Korea. Urban Policy and Research, 23(2), 203-218.
Esmaeilpour, N., Zare Roodbzani, M., & Nasrian, Z. (2013). "Urban Growth Management Practices with Emphasis on Sprawl Growth Control". First National Conference on Geography, Urban Planning and Sustainable Development, Koomesh Environmental Society, University of Aviation Industry, Tehran. (In Persian)
Fodor, E. (2002). Better Not Bigger: How to Take Control of Urban Growth and Improve Your Community, Gabriola, BC, Canada: New Society Publishers.
Godet, M. (1994). From Anticipation to Action: A Handbook of Strategic Prospective. Paris: UNESCO Publishing.
Godet, M. (2000). The Art of Scenarios and Strategic Planning: Tools and Pitfalls. Technological Forecasting and Social Change, 65(1), 3-22.
Godet, M. (2008). Strategic Foresight La Prospective. Paris: Cahiers du LIPSOR.
Godet, M., & Durance, P. (2011). Strategic Foresight for Corporate and Regional Development. Paris: DUNOD – UNESCO.
Haddadan Yazdi, K. (2007). Recognition and Control of Urban Land Development Patterns Through Inefficient Urban Districts Emphasis on: Smart Growth (Case Study: Yaftabad district). Master’s Thesis, Supervisor: Mojtaba Rafieian, Faculty of Art & Architecture, University of Tarbiat Modarres. (In Persian)
Hanook, A. (2013). Assessing and Proposing Tehran’s Urban Growth Policies Based on 1345 to 1390 Plans with Especial Consideration of Urban Containments. Master’s Thesis, Supervisor: Varaz Moradi Masihi, Faculty of Art & Architecture, Islamic Azad University Central Tehran Branch. (In Persian)
Hutchison, P. (2010). Encyclopedia of Urban Studies. London & New York: Sage Publication.
Imani Shamlou, J. (2013). Imbalanced Growth Effect on Quality of Inner City Texture with a Comparative Study of Hassan Padeshah Complex and the 29 Bahman Axe in Tabriz. Supervisor: AliAkbar Taghvaei, Master’s Thesis, Faculty of Art & Architecture, University of Tarbiat Modarres. (In Persian)
Jaeger, J. (2009). Suitability Criteria for Measures of Urban Sprawl. Ecological Indicators, 10, 397-406.
Kaiser, E. J., & Godschalk, D. R. (1995). Twentieth Century Land Use Planning: A Stalwart Family Tree. Journal of the American Planning Association, 61(3),365-385.
Landeta, J. (2006). Current Validity of the Delphi Method in Social Sciences. Technological Forecasting and Social Change, 73(5), 467-482.
Lucy, W. H., & Phillips, D. L. (2001). Suburbs and the Census: Patterns of Growth and Decline. Washington, DC: The Brookings Institute.
Meshkini, A., Mahdnezhad, H., & Parhiz, F. (2013). Postmodern Patterns in Urban Planning. Tehran: Omid-e Enqelab Publications. (In Persian)
Mowlaei, M., & Talebian, H. (2016). Futures Studies of Iran’s Issues by Structural Analysis Method. Majlis and Rahbord, 23(86), 5-32. (In Persian)
Naghsh-e Piravash Consulting Engineers. (2016). Cohesion Plan to Residential Texture of the Karaj City, Municipality of Karaj, Department of Urban Planning and Architecture, 1-254. (In Persian)
Nelson, A. C., & Dawkins, C. J. (2004). Urban Containment Policies and Housing Prices: An International Comparison with Implications for Future Research. Land Use Policy, 19, 1–12.
Nelson, A. C. (2015). Growth Management and Urban Planning in the United States, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition), Sage, (PP. 447-452).
Pallagst, K. M. (2007). Growth Management in the US between Theory and Practice. University of California at Berkeley: Ashgate Pub Co.
Richardson, H. W. & Christine Bae, C.H. (2004). Urban Sprawl in Western Europe and the United States. London, UK: Routledge.
Sabz Andish-e Payesh Consulting Engineers. (2016). The First Twenty-Year Vision Plan and Five-Year Strategic- Operational Program of Karaj City, Islamic City Council of Karaj, 1-234. (In Persian)
Sarrafi, M., & Abdollahi, M. (2008). Analysis of the Concept of Citizenship and Evaluation of its Status in the Urban Laws, Regulations and Management. Geographical Research, 41(63), 115-134. (In Persian)
Soltani, A., Hajipour, Kh., & Khorsand, N. (2010). Managing Cities' Physical Growth Using Urban Growth Boundaries, Fars construction Engineering Organization, (66), 47-51. (In Persian)
Talebian, H., Mowlaei, M., & Arshadi, M. (2016). "The Analysis of Key Actor of "Underground Water Resources" Crisis on 1395/2016 (The Application of MACTOR Method based on Iran's Futures Studies Findings)". The National Conference on Horizon Scanning of the Earth with an Emphasis on Climate, Agriculture and the Environment, Iran’s Education Development Center Shiraz. (In Persian)
Yigitcanlar, T., O’Connor, K., & Westerman, C, (2008). The Making of Knowledge Cities: Melbourne’s Knowledge-Based Urban Development Experience. Cities, 25(2), 63–72.