مدرنیته و تأثیر آن بر هویت‌یابی زنان در فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی پارک ائل‌گلی تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی‌ کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، گروه برنامه‌ریزی شهری، اراک، ایران.

2 دکتری برنامه‌ریزی شهری، عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر، گروه برنامه‌ریزی شهری

چکیده

اگر مدرنیته را منش و شیوة زندگی امروزی و جدید که به‌جای شیوة کهن نشسته و آن را نفی کرده است تعریف کنیم، درمی‌یابیم که دگرگونی‌های مداومی داشته و هرگز دست‌یافتنی نبوده است. این پدیده در مسیر تاریخی خود با مسئلۀ تغییر شکل شهرها و رشد شهرنشینی و پیدایش نهادهای جدید اجتماعی، حضور مردم در عرصه‌های مختلف و ایجاد نظام‌های قانونی همراه شده است. مدرنیته همۀ ابعاد زندگی را در جهان و به‌ویژه در کشورهای جهان سوم مانند ایران دگرگون کرده است. یکی از مهم‌ترین دگرگونی‌ها در شهرهای ایران حضور زنان در فضای عمومی شهری است. هدف این مقاله بررسی دگرگونی‌های شکل‌گرفته در عرصه‌های عمومی شهری، به عنوان عرصۀ تجلی مدرنیته برای پذیرش زنان است. برای بررسی این تحولات، پارک‌های شهری به عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای شهری مدرن که از نتایج مدرنیته به‌شمار می‌رود، انتخاب شده است. تأکید در اینجا بر دگرگونی‌های عرفی و ساختاری حاکم بر جامعه و نیز تأکید بر انتخابی بودن حضور در عرصۀ عمومی است. به عبارت دیگر، پیدایش نهادهای مدرنی مانند دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و نیز وارد شدن زنان به بازار کار، حضور آنها در عرصۀ عمومی را تا حد زیادی اجتناب‌ناپذیر کرده است. ولی اینها نمی‌تواند تنها عوامل گریزناپذیر حضور گستردۀ زنان در عرصۀ عمومی شهری باشد؛ بلکه دگردیسی در عرف‌ها، علایق، رفتار و سبک زندگی نیز تأثیر زیادی در این حضور دارد. روش تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیتِ تحقیق، توصیفی - تحلیلی و از نوع پیمایشی است. برای گردآوری اطلاعات از روش‌های‌ اسنادی و پیمایشیِ پرسش‌نامه و مصاحبه و روش‌های میدانی مشاهده و تجربۀ زیسته استفاده شده است. جامعۀ آماری از طریق توزیع پرسش‌نامه و به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده از زنان استفاده‌کننده از پارک ائل‌گلی به‌صورت تخمین شخصی 196 نفر بوده است. بر اساس نتایج تحقیق، درست است که دربارۀ نحوۀ حضور زنان امروزی در فضاهای عمومی نسبت به زنان سنتی دگرگونی‌های زیادی حاصل شده است؛ زنان از «چهاردیواری» و «اندرونی» بیرون آمده‌اند و امکاناتی مانند رادیو، تلویزیون، اینترنت، ماهواره و غیره شکل‌های جدیدی از رابطه و فرصت‌های زیادی برای ارتباط با بیرون از خانه را برای آنان فراهم آورده است. با وجود این، غالب زنان استفاده‌کننده از پارک‌ها همراه خانواده به پارک می‌روند. البته درصد کمی از زنان نیز اظهار داشته‌اند که به‌تنهایی در پارک‌ها حضور پیدا می‌کنند که نشان‌دهندۀ تأثیرات پنهان مدرنیته در شکستن بسیاری از بت‌های ذهنی و ارزش‌های سنتی حداقل در بخشی از جامعه است. یعنی با وجود اینکه حضور گستردۀ زنان در فضاهای عمومی ناشی از ضرورت‌های مدرنیته است، اما بخشی از جامعۀ زنان حضور در فضاهای عمومی مانند پارک را به عنوان فرصتی برای آزادی، استقلال و هویت‌سازی مستقل از مردان برای خود می‌دانند؛ مانند کسانی که برای پرسه‌زنی، دوست‌یابی، دیده شدن و دیدن به پارک می‌روند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Modernity and its impact on women identifying in urban public spaces; Case Study: El Goli Park (Tabriz)

نویسندگان [English]

  • Tala Rashidi 1
  • Abbas Malekhoseini 2
1 M.A in Urban Planning, Islamic Azad University, Arak Branch, Department of Urban Planning. Arak, Iran
2 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Islamic Azad University, Malayer Branch, Department of Urban Planning.
چکیده [English]

If we define modernity the lifestyle of today's new and modern society, which is replaced instead of old life style and rejects it, it is never achievable because of its continuous transformation and always flees from humans. In the course of its history, it has faced with reshaping of cities and urbanization and the emergence of new social institutions, attendance of people in different areas and the formation of legal system. Modernity has changed all aspects of life in the world, especially in Third World countries such as Iran. Presence of women in urban public places is one of the main deformations in Iran’s cities.The purpose of this paper is to investigate the formed changes in municipal public areas which are realm of modernity, to accept women. Urban parks which are one the most modern urban spaces and are results of modernity are selected for this analysis/research. In this paper, it is emphasized on civil and structural changes in the society and also on the choice of being in the public areas. In other words, the emergence of modern institutions such as universities and educational institutes, and women entering the labor market, their presence in the public areas is largely inevitable. But these are not the only inevitable causes of the widespread presence of women in the urban public spaces, the city is. But a change in customs, interests, behavior and lifestyle also has a huge impact on the present.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernity
  • urban public space
  • parks
  • Women
  • Tabriz

مراجع

اباذری، یوسف؛ صادقی فسایی، سهیلا؛ حمیدی، نفیسه؛ (1387). احساس ناامنی در تجربۀ زنان از زندگی روزمره، پژوهش زنان، دورۀ ششم، شمارۀ 1.
احمدی، بابک؛ (1377). معمای مدرنیته، انتشارات نشر مرکز، تهران، چاپ اول.
بهنام، جمشید؛ جهانبگلو، رامین؛ (1382). تمدن و تجدد (گفت‌وگو)، انتشارات مرکز، تهران، چاپ اول.
بهنام، جمشید؛ (1386). ایرانیان و اندیشۀ تجدد، نشر و پژوهش فرزان‌روز، تهران، چاپ سوم، چاپ اول به سال 1375.
پوراحمد، احمد؛ اشرفی، یوسف؛ رشیدی، طلا؛ (1392)، دگرگونی‌های حضور زنان در فضای عمومی شهری موردکاوی: پارک ائل‌گلی و خاقانی تبریز، فصلنامۀ زن در توسعه و سیاست، دانشگاه تهران، دورۀ 11، شمارۀ 3، پاییز 1392.
پیران، پرویز؛ (1384). نظریۀ شهر در ایران (سخنرانی)، جستارهای شهرسازی، شمارۀ 12.
جابری‌مقدم، مرتضی‌هادی؛ (1386). شهر و مدرنیته، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، چاپ اول به سال 1384، تهران.
جاروندی، رضا؛ فرقانی، نازفر؛ (1387). مقایسۀ انگیزه‌های سفر در میان دو نسل جوان و بزرگ‌سال: مطالعۀ موردی مسافران شهر شیراز، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شمارۀ 2.
جهانبگلو، رامین؛ (1376). مدرن‌ها، انتشارات مرکز، چاپ اول، تهران.
----------؛ (1381). سیاست مدرنیته و مدرنیته سیاسی، نشریۀ بازتاب اندیشه، شمارۀ 29.
حبیبی، سیدمحسن؛ (1373). نخستین پژواک مدرنیته در ایران، نشریۀ گفت‌وگو، شمارۀ 3.
حسن بیگی، م؛ (1366). تهران قدیم، تهران، انتشارات ققنوس.
رحمت‌آبادی، الهام؛ (1387). از اندرونی تا عرصۀ عمومی، نشریۀ جستارهای شهرسازی، شمارۀ 25-24.
رهنمایی، محمدتقی؛ اشرفی، یوسف؛ (1386). فضاهای عمومی شهر و نقش آن در شکل‌گیری جامعۀ مدنی از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری، نشریۀ انجمن جغرافیایی ایران، سال پنجم، شماره‌های 15 و14.
شهری، جعفر؛ (1367). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم: زندگی، کسب‌وکار، جلد 1، انتشارات اسماعیلیان، تهران، چاپ اول.
عظیمی‌آرانی، حسین؛ (1383). ایران امروز در آیینۀ مباحث توسعه (برای حل بحران‌های کوتاه و بلندمدت اقتصادی چه باید کرد؟)، انشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ سوم.
کاظمی، عباس؛ اباذری، یوسف؛ (1383). زندگی روزمره و مراکز خرید در شهر تهران، نشریۀ نامۀ انسان‌شناسی، سال سوم، شمارۀ 6.
ﻛﺎﻇﻤﻲ، مهروش؛ (1384). روﻳﻜﺮدی ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟۀ ﺟﻨﺴﻴﺖ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن در ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎ (ﻧﻤﻮنۀ تحت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ: ﭘﺎرک ﻓﺠﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ)، ﻧﺸﺮﻳۀ ﻫﻮﻳﺖ ﺷﻬﺮ، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرۀ 4، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 88.
گنجی، اکبر؛ (1375)، سنت، مدرنیته، پست‌مدرن: گفت‌وگوی اکبر گنجی با داریوش آشوری، حسن بشرویه، رضا داوری، موسی غنی‌نژاد، دفتر نخست، انشارات مؤسسۀ فرهنگی صراط، چاپ اول، اسفند 1375، تهران.
محمدپور، احمد؛ بهمنی، مریم؛ (1389). زنان پاساژ و مصرف نشانه‌ها، فصلنامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان، سال دوازدهم، شمارۀ 47.
Alizadeh, Hoshmand; (2007). Changes conceptions of women’s public space in the Kurdish city, Cities, Vol. 24, No. 6.
Henaff, Marcel; Strong Tracy, B.; (2001). Public Space and Democracy, University of Minnesota Press, Minneapolis, London.
Panu, Lehtovuori; (2005). EXPERIENCE AND CONFLICT: The dialectics of the production of public urban space in the light of new event venues in Helsinki 1993–2003, Helsinki University of Technology: Centre for Urban and Regional Studies Publications, Espoo, Finland.
Worpole, Ken; Greenhalgh, Liz; (1996). The Freedom of the City, Demos, London.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار