تغییرات نظام سلسله‌مراتب شهری در استان لرستان در دورۀ زمانی 90-1355

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان

2 عضو هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه پیام ‌نور

3 استادیار گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

گسترش شهرنشینی، ازدحام جمعیت و حرکت‌های جمعیتی تغییرات زیادی در الگوی سیستم شهرهای ایران به‌وجود آورده است. بررسی تغییرات نظام سلسله‌مراتب شهری استان لرستان در دورۀ زمانی 90-1355 از اهدافی است که این پژوهش دنبال می‌کند. جامعۀ آماری پژوهش نقاط شهری استان لرستان، روش تحقیق آن توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات بر اساس آمار مستخرج از پنج دورۀ سرشماری است. مدل‌های به‌کاررفته مدل رتبه- اندازه، ضریب آنتروپی، مدل حد اختلاف طبقه‌ای و شاخص‌های نخست شهری بوده است. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که بر اساس مدل رتبه- اندازه در نظام شهری استان طی سال‌های 1355 تا 1375 تعادل برقرار بوده، ولی طی سال‌های 90-1385 این نظام متعادل کمی به هم خورده است. مقادیر به‌دست‌آمده از ضریب آنتروپی نیز بیانگر آن است که در سال 1375 نسبت به دهۀ قبل از تمرکز شهری استان کاسته شده است، ولی طی سال‌های 90-1385 دوباره نظام شهری استان به سمت تمرکز میل داشته است. همچنین شاخص‌های نخست شهری به‌کاررفته در پژوهش نشان می‌دهد که نخست شهری در استان وجود ندارد و شهرهای میانی نقش مهمی در این میان دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The changes of urban hierarchical system in Lorestan Province from 1355 to 1385

نویسندگان [English]

  • Edris Babakhanzadeh 1
  • Eghbal Pahkideh 2
  • Mohammad Raoof Heidari Far 3
  • Shoorsh Ahangari 4
1 University Of Isfahan, MA of Geography and Urban Planning
2 University Of payame Noor, Geography Academic Member
3 Assistant Prof. of Political Geography, Payame Noor University
4 University Of Kharazmi, PhD Candidate of Geography and Urban Planning
چکیده [English]

The urbanization expansion, population explosion and population movement have changed very much into the urban systems and patterns of Iran. The aim of this research is to investigate the urban system of Lorestan Province from 1355 to 1390. The methodology is descriptive – analytic one and data gathering is based on the statistics obtained from five periods of census. The statistic community of the research is the urban points of Lorestan Province and the used models are Rank – Size model, Anthropy, Class Difference Limit, and City Primacy Indexes. The research findings indicate that based on the Rank- Size model there has been balance in the urban hierarchical system of the Province from 1355 to 1375 but in 1385 this balance has been a bit disordered. The numbers obtained from Anthropic Coefficient also shows that the urban centralization of the Province has been decreased. The City Primacy Indexes used in this research, on the other hand, show that there exists no City Primacy in the Province; instead, the mediated cities are in great importance in this relevance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Hierarchical system
  • Urban Network
  • City Primacy Index

مراجع

آمار، تیمور؛ (1386). جمعیت و شهرنشینی در استان گیلان: یک بررسی جغرافیایی، فصلنامۀ چشم‌انداز جغرافیایی، سال دوم، شمارۀ پنجم، صص 22-5.
ابرهیم‌زاده، عیسی؛ نگهبان مروی، محمد؛ (1391). تحلیلی بر شهرنشینی و جایگاه شهرهای جدید در ایران، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 75، صص 172-152.
امان‌پور، سعید؛ نقدی پوربیرگانی، معصومه؛ حبیبیان، بهار؛ (1390). بررسی جایگاه شهر مسجد سلیمان در نظام سلسله‌مراتب شهری استان خوزستان، فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شمارۀ 4، صص 92-81.
بنی‌فاطمه، حسین؛ (1381). تطبیق موردی شهرنشینی شمال و جنوب ایران، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارۀ 45، پیاپی 182، صص 27-1.
پارتر، ب.؛ رابرت، سلی لوید ایونز؛ (1384). شهر در جهان درحال‌توسعه، کیومرث ایراندوست، مهدی دهقان منشادی، میترا احمدی، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، چاپ اول، تهران.
تالشی، مصطفی؛ علی‌اکبری، اسماعیل؛ پناهی جلودارلو، قربان؛ (1391). تغییرات نظام سلسله‌مراتب شهری در استان اردبیل در دورۀ زمانی 85-1365، جغرافیا (فصلنامۀ علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دورۀ جدید، سال دهم، شمارۀ 32، صص 100-75.
تقوایی، مسعود؛ صابری، حمید؛ (1389). تحلیلی بر سیستم‌های شهری ایران طی سال‌های 1335 تا 1385، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال دوم، شمارۀ پنجم، صص 76-55.
تقوایی، مسعود، میرنجف موسوی (1390). نقدی بر شاخص‌های تعیین نخست شهری و ارائۀ شاخصی جدید (با نگاهی تحلیلی بر شاخص‌های نخست شهری در ایران)، فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، صص 42-32.
توکلی‌نیا، جمیله؛ شالی، محمد؛ (1390). نظام شهری استان آذربایجان شرقی، جغرافیا (فصلنامۀ علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دورۀ جدید، سال نهم، شمارۀ 29، صص147-129.
حکمت‌نیا، حسن؛ موسوی، میرنجف؛ (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.
سایت مرکز آمار ایران (www.sci.org.ir).
سراقی، عیسی؛ ابوالفتحی، داریوش؛ ملکی، حسین؛ (1388). فرایند جهانی شدن و تأثیر آن بر روند شهرنشینی در کلان‌شهرهای کشورهای درحال‌توسعه (نمونۀ موردی: کلان‌شهر تهران)، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 10، شمارۀ 13، صص 172-139.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1335، 1345، 1355، 1365، 1375، 1385
شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر؛ زارعی فرشاد، حمید؛ (1390). تحلیل و مقایسۀ توزیع اندازۀ شهرها در سیستم شهری ایران و کشورهای همسایه، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 87، صص 99-85.
رضایی، مریم؛ تقوایی، مسعود؛ (1389). تحلیلی جغرافیایی بر شبکۀ شهری استان ایلام با تأکید بر نقش شهرهای کوچک، نشریۀ علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی (دانشگاه تبریز)، سال 15، شمارۀ 32، صص 93-65.
رهنمایی، محمدتقی؛ فرهودی، رحمت‌الله؛ ضیاء توانا، محمدحسن؛ خمر، غلامعلی؛ (1390). جغرافیا (فصلنامۀ علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، دورۀ جدید، شمارۀ 28، صص 110-81.
زیاری، کرامت‌الله، موسوی، میرنجف؛ (1384). بررسی سلسله‌مراتب شهری در استان آذربایجان غربی، مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد هجدهم، شمارۀ 1، صص 178- 163.
فرهودی، رحمت‌الله؛ زنگنۀ شهرکی، سعید؛ ساعدموچشی، رامین؛ (1388). چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سال‌های 1335 تا 1385، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ 68، صص 68-55.
قرخلو، مهدی؛ عمران‌زاده، بهزاد؛ اکبرپور سراسکانرود، محمد؛ (1387). مدیریت سرزمین و تحلیل شبکۀ شهری استان اردبیل طی دورۀ زمانی 1345 تا 1385، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 8، شمارۀ 11، صص 97-73.
لطفی، صدیقه؛ باباخانزاده، ادریس؛ (1391). بررسی سلسله‌مراتب شهری و پدیدۀ نخست‌شهری در استان کرمانشاه طی سال‌های 1355 تا 1385، مجلۀ علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم، شمارۀ سوم (پیاپی 7)، صص 74-51.
لطفی، صدیقه؛ ایراندوست، کیومرث؛ باباخانزاده، ادریس؛ (1392). بررسی سیر تحولات نخست شهری و نظام شهری منطقۀ زاگرس(1385-1355). مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، سال سوم، شمارۀ مسلسل هشتم، صص 45-23.
نسترن، مهین؛ ابوالحسنی، فرحناز؛ ایزدی، ملیحه؛ (1389). تحلیل سلسله‌مراتب شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر کشور، فصلنامۀ جغرافیایی آمایش محیط، شمارۀ 11، صص 174-157.
 
References
Amanpour, S.; Naghdi Pourbirgani, M.; B. Habibian; (2011). The Study of The Position Masjed Soliman City in Urban Hierarchical Systems of Khuzestan Province, The Journal of Regional Planning, year 1, No. 4, pp 81-92.
Amar, T.; (2007). Population and Urbanization in Gillan Province: A Geographic Study, The Journal of Geographic Landscape, year 2, No 5, pp 5-22.
Banifatimah, H.; (2002). Adapting Case Study in Urbanization for North and South of Iran, The Journal of Human and Literature Faculty (Tabriz University), No. 45, pp1-27.
Ebrahimzadeh, E.; Negahban Marvei, M.; (2012). An Analyze for Urbanization and New Cities Situation in Iran, The Journal of Geographic Research, No. 75, pp 152-172.
Farhoodi, R. A.; Zangenei Shahraki, S.; Mocheshi, R. Saed; (2009). The Study of Spatial Distribution of Population in Iranian Urban System between 1956 to 2006, Human Geography Research, No. 68, pp 55-68.
Garakhloo, M.; Omranzadeh, B.; Saraskanrood, M. A.; (2008). Territorial Mangement and Urban Network Anlyze in the Ardebil Province from 1966 to 2006, The Journal of Applied Geographical Research Sciences, 8Periods, No. 11, pp 73-97.
Hekmatnia, H.; Mosavi, M .N.; (2006). Applying of Model in Geography with emphasis on Regional and Urban Planning, New Science(Elme Novin) Press, First Edition, Yazd.
Lotfi, S.; Babakhanzadeh, E.; (2012). The Study of Urban Hierarchy and City Primacy Index in Kermanshah Province from 1956 to 2006, The Journal of Spatial Planning, year 2, No. 3, pp 51-74.
Lotfi, S.; Irandost, K.; Babakhanzadeh, E.; (20130). The Study of City Primacy Index and Urban System Evolution in Zagros Region (1956-2006), Geographical Planning of Space Quarterly Journal, year 3, No. 8, pp 23-45.
Nastarn, M.; Abolhasani, F.; Eizadi, M.; (2010). The Analyze of Urban Hierarchy among Cities with more than hundred Thousand People of Iran, Quarterly Geographical Journal of Environmental Based Territorial planning, No. 11, pp 157-174.
Public Census of People and Households, 1956, 1966, 1976, 1986, 1996, 2006.
Potter, Robert B.; Dr Sally, Lloyd-Evans; (1998). The city in the Developing World, Routledge, Translated to Persian by Irandost, K and Others, (2005). The Publications of Iranian Organization of Municipalities and Village managing.
Rahnamaee, M. T.; Farhoodi, R.A.; Ziae Tavana, M. H.; Khamr, G. A.; (2011). The Analyzing of City Primacy Index in The regional (Zabol) and Province (Sistan and Baluchistan) level, The Journal Of Geography (Iranian Geographic Association), No. 28, pp 11-81.
Rezaee, M.; Taghvaei, M.; (2010). A Geographical Study on the Urban Network of Ilam Province with Emphasis on the Small Town Role, The Journal of Geography and Planning (Tabriz University), year 15, No. 32, pp 65-93.
Saraghi, E.; Abolfathi, D.; Maleki, H.; (2009). Globalization and its Affect on Urbanization among Cities of Developing Countries (Case Study: Tehran Metropolitan), The Journal of Applied Research of Geographical Sciences, Period 10, No. 13, pp 139-172.
Shahterian, M.; Ashnoee, A.; Zaree Farshad, H.; (2011). The Analyze and Comparing about the Destitutions of Cities Measurement in Iranian Urban System and Neighboring Countries, Human Geography Research, No. 87, pp 85-99.
Tagvaei, M.; Saberi, H.; (2010). The Study of Iranian Urban Systems between 1956-2006, the Journal of regional and Urban research, year 2, No. 5, pp. 55-76.
Tagvaei, M.; Mosavi, M. N.; (2011). A Critical Study of Indicators for Defining of City Primacy Index and New Indicators Invention, The Journal of Geography and Environmental Study, First Period, No. 1, pp 25-34.
Talishi, M.; Aliakbari, E.; Panahi Jolodarlo, G.; (2012). The Changes in Urban Hierarchical Systems of Ardebil Province in the Periods between 1986-2006, The Journal Of Geography (Iranian Geographic Association), New Era, year 10, No. 32, pp 75-100.
Tavakolinia, J.; Shali, M.; (2011). Urban Systems of East Azerbaijan Province, The Journal Of Geography (Iranian Geographic Association), New Era, year 9, No. 29, pp 129-147.
The Web Site of Statistical Center of Iran: www.sci.org.ir.
Ziaree, K. A.; Mosavi, M. N.; (2005). The Study of Urban Hierarchical System in West Azerbaijan, The Journal of Humanity (Isfahan University), 18 Periods, No. 1, pp 163-173.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار