پتانسیل سنجی توسعه فیزیکی شهر جدید پردیس با تاکید بر شاخص های ژئومورفولوزی

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد ژئومورفولوژی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران

2 کارشناس‌ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

توسعة فیزیکی شهرها در ارتباط مستقیم با بستر طبیعی و عوارض ژئومورفولوژی است و بسیاری از شهرهای ایران از نظر توسعة فیزیکی با محدودیت‌های ژئومورفولوژی مواجه‌اند. شهر جدید پردیس واقع در استان البرز در فاصلة 30 کیلومتری شمال شرقی تهران و در مسیر جادة تهران شمال واقع شده است. هدف از انجام این پژوهش مطالعه و بررسی پتانسیل‌ها و محدودیت‌های توسعة ژئومورفولوژیکی شهر جدید پردیس است. روش تحقیق بر پایة روش توصیفی- تحلیلی و با انجام مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی و استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی AHP و توسط نرم‌افزار GIS Arc صورت گرفته است. با استفاده از شاخص‌های شیب، کاربری اراضی، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از حوضة زه‌کشی، فرسایش و زمین‌شناسی، نقشة پهنه‌بندی مناطق دارای پتانسیل گسترش آتی شهر پیشنهاد شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که بخش وسیعی از محدودة فعلی شهر مورد مطالعه روی موانع طبیعی مشکل‌آفرین واقع شده است و مکان‌های دارای پتانسیل گسترش فیزیکی آتی شهر در بخش‌های شمال شرقی و شمال و شمال غرب قراردارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of potential of physical development and expansion of Pardis new town, emphasis on geomorphological indexes

نویسندگان [English]

  • Faezeh Afarideh 1
  • Akram Asadi 2
  • Amir Ahmadi 1
1 M.A in Geomorphology, University of Tehran, Iran
2 M.A in Geomorphology, University of Kharazmi, Iran
چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction
Physical development and expansion of a city or town is dynamic and current process in which physical and legal boundary or limit of the city and physical spaces increase in both directions: vertical and horizontal in point of view of quantities and qualities. One of the main characteristics of urbanization process in Iran is fast expansion of cities and towns. As a Result of new changes, cities are changing very fast. These changes in form of population growth and physical expansion have been uneven and without any adherence. New town of Pardis has 30 kilometers away from east of Tehran, capital of Iran and in the direction of Tehran – AbAli. This city has planned and designed for settling about 150,000 people from Tehran population because of many advantages. It has limited from west to Jajrood river, from north to Alborz mountain ranges, from east to town of Boomhen and form south to some villages like Keresht, Siahsang, TaherAbad and plain of Varamin. The town of Pradis has the form rectangular. The role of Pardis new town is very important that it can beckon added population from Tehran Metropolis. For this reason, it would have a large increment in population growth and finally urban growth and sprawl. This issue that expansion and physical development of this town could direct where and how, is one of the most important issues and challenges. Locating Pardis in a mountain zone that could emerged many severe problems especially geomorphologic problems would be a serious challenge in future. Morphological indexes such as altitude, slope, distance from faults, distances from rivers, land use, land cover and so on can act as limitation in urban expansion of Pradis.
Methods
For doing this research, in addition to use documentary ways for gathering necessary data and information about studied area, it has used from topographical maps, Tehran map and geological map of Tehran province in software of Arc GIS. Then, according to the subject, seven criteria in which can make limitation on physical growth of town has studied. Studied criteria respectively are altitude, slope, distance from faults, land use, distance from river, and erosion. Using AHP model, final map of potential sites for physical development has drew and produced in three classes of good, medium and poor.
Findings and Results                           
Based on the maps that have produced about selected indicators, from the point of view of index of slope, most parts of Pardis town are located in the class of less favored and very less favored. In point of view of altitude, many parts of the town are in border of less favored and some parts are in border of medium. It is because this town is located in a mountainous site that all around the town are high mountains where it is not favor for urban structures. In point of view of geological and lithological indicators, many parts of the studied town are located in less resistant, about distance from basin buffer, almost all parts of the town is located in the class of high favored, about land use, many parts of the town in the class of medium, about soil erosion, all parts of the town are located in lands with high ability of erosion and finally about distance from faults about two third of the city built up area is located in very favored class, but some parts in the south there are some very high risk faults.
Conclusion
Generally, based on the seven factors which show geomorphological possibilities and limitation, it can concluded that the site of Prdis new town is a very less favored place and as the final map reveals this town also has many limitation in point of view of geomorphological indicators for the next expansion and growth. The last map also shows that there are some parts of the peripheral lands which are favored for the next expansion of this town, just in northeast and southwest. Finally, we can conclude that site selection of new towns is a very important subject in urban and design plan and we have to pay attention to not only the current site and location of them, but also to their future growth and expansion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • geomorphological indexes
  • new town of Pardis
  • Physical expansion
  • urban growth
  1. ابراهیم‌زاده، عیسی؛ عبادی جوکندان، اسماعیل (1387). تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری فضای سبز در منطقة3 زاهدان، مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 11.
  2. احمدی، حسن (1388). ژئومورفولوژی کاربردی، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  3. اسفندیاری، فریب (1389). بررسی تنگناهای توسعة ناشی از عوامل ژئومورفولوژیکی در شهرستان اردبیل، طرح پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی.
  4. بدر، رضا (1379). استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در تعیین جهات گسترش توسعة کالبدی شهر رضی، RS پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
  5. پورطاهری، مهدی (1389). کاربرد روش‌‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه در جغرافیا، تهران، انتشارات سمت.
  6. ثروتی، محمدرضا؛ خضری، سعید؛ رحمانی، توفیق (1388). بررسی تنگناهای توسعة فیزیکی شهر سنندج، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شمارة 67.
  7. جباری، ا. روستایی، ش. (1385). ژئومورفولوژی مناطق شهری. انتشارات سمت.
  8. ذولفقاری، س.ک. (1385). ماقبل از شهرهای اقماری. بله یا نه(شهر پردیس). مجلة تهویه مطبوع. شمارة 46.
  9. رجایی، عبدالحمید (1387). کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، نشر قومس.
  10. رضایی مقدم، محمدحسین؛ ثقفی، مهدی؛ شفیعی، ابراهیم؛ عباس‌زاده، کریم (1389). طبقه‌بندی محدودیت‌های مورفولوژیکی توسعة شهری با استفاده از DEM ماهواره‌ای و  GISمطالعة موردی (محدودة طرح جامع شهر اهر)، مجلة علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دهم، شمارة 2.
  11. رضائی، پرویز؛ استاد ملکرودی، پروانه (1389). محدودیت های ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر رودبار، فصل‌نامة جغرافیای طبیعی، سال سوم، شمارة 7.
  12. رضویان، محمدتقی (1388). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، نشر منشی.
  13. روستایی، شهرام؛ ساری‌صراف، بهروز (1385). پهنه‌بندی مخاطرات محیطی مؤثر در توسعة فیزیکی شهر تبریز، فصل‌نامة علمی- پژوهشی جغرافیایی سرزمین، سال دوم، شمارة 10.
  14. زبردست، اسفندیار (1380). کاربرد تحلیل سلسله ‌راتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، هنرهای زیبا، شمارة 10.
  15. زمردیان، محمدجعفر (1383). کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی شهری و روستایی، انتشارات دانشگاه پیام نور.
  16. زیاری، کرامت‌الله؛ اسدی، صالح؛ ربانی، طاها؛ مولائی قلیچی، محمد (1392). ارزیابی ساختار فضایی و تدوین راهبردهای توسعة شهری شهر جدید پردیس، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة 45 ، شمارة 4.
  17. ستایشی‌نساز، حسن و همکاران (1393). بررسی تنگناهای ژئومورفولوژیکی و تأثیر آن بر توسعة فیزیکی شهر با استفاده از GIS و روش AHP. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، شمارة 4.
  18. سعیدنیا، احمد (1378). کتاب سبز، جلد دوم، کاربری زمین شهری، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور.
  19. شایان، سیاوش؛ پرهیزگار، اکبر؛ سلیمانی شیری، مرتضی (1388). تحلیل امکانات و محدودیت‌های ژئومورفولوژیک در انتخاب محورهای توسعة شهری (نمونة موردی: شهر داراب)،فصلنامة مدرس علوم انسانی، دورة 13، شمارة 3، پاییز.
  20. شهریاری، م. (1385). نقش شهر جدید پردیس در عدم تمرکز تهران، پایان‌نامة جهت کسب درجة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زاهدان.
  21. عزیزپور، ملکه (1374). توان‌سنجی محیط طبیعی و توسعة فیزیکی شهرتبریز، دانشگاه تربیت مدرس، رسالة دکتری در رشتة جغرافیا و برنامه ‌یزی شهری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
  22. غفاری، عطا (1380). ارزیابی نظام توسعة کالبدی شهر و  GISارائة الگوی مناسب توسعة کالبدی شهر با استفاده از در قالب مدل توسعة پایدار زمین، مطالعة موردی اردبیل، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
  23. فردوسی، ب. (1384). امکان‌سنجی و کاربرد سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری در توسعة فیزیکی شهر، نمونة موردی شهر سنندج، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
  24. فرهادی، رودابه (1387). تجزیه و تحلیل توزیع مکانی و مکان‌یابی مدارس در منطقة 6 تهران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران.
  25. قدسی‌پور، حسن (1379). فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
  26.  کامیابی سعید (1386). ارائة راهکارهای مختلف به منظور پیشگیری و کاهش خطرات زمین‌لغزش در طراحی سازه‌های خطی، مجلة سپهر، شمارة 63.
  27. کرم، عبدالامیر (1384).تحلیل تناسب زمین برای توسعة کالبدی در محور شمال غرب شیراز با استفاده از رویکرد در محیط سیستم اطلاعات (MCE) ارزیابی چند معیاری جغرافیایی ،( سا ج،(GIS - ، مجلة پژوهش‌های جغرافیایی، شمارة 54.
  28. محمودیان، بهنام (1377). ارزیابی حرکات دامنه‌ای در یک منطقة زلزله‌‌زده، فصل‌نامة تخصصی بنیاد مسکن، انقلاب اسلامی.
  29. مخدوم مجید (1379). شالودة آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.
  30. مقیمی، ابراهیم (1385). ژئومورفولوژی شهری، مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  31. نظریان، ا.؛ ضیائیان، پ.؛ عبداله، ی. (1385). آشکارسازی مکان‌های بهینه جهت توسعة فیزیکی آتی شهر کنگان باRS  و GIS استفاده از مدل منطق بولین.مجموعه مقالات انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران.
  32. نگارش، حسین (1382). کاربرد ژئومورفولوژی در مکان‌گزینی شهرها و پیامدهای آن، مجلة جغرافیا و توسعه، بهار و تابستان.
  33. هوشیار،ح. (1384). دیدگاه‌ها عوامل و عناصر مؤثر در توسعة فیزیکی شهرهای ایران، رشد آموزش جغرافیا، دورة نوزدهم. شمارة 3.
  34. Bowen, William M. (1993). AHP: Multiple criteria evaluation, in Klosterman, R.et al Eds, Spreadsheet Models for Urban and Regional Analysis, new Brunwick, Center for Urban Policy Research
  35. Douglas, J. (1983). The urban environment, London, Edward Arnold.
  36.  Avijit, G.; Rafi, A. (2004). Geomorphology and the urban tropics: building an interface between research and usage, University of Leeds, School of Geography.
  37. Schick, A.P. et al. (1997). Hydrologic processes and geomorphic constrainsts on urbanization of alluvial fan slopes, Elsevier Science.
  38. Gregory, K.J.; Walling, D.E. (1973). Drainage basin form and process, a geographical approach, London, Edward Arnold.