افتراق معنایی در تحلیل کیفی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: خیابان سپه قزوین)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسنده

استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

افتراق معنایی یکی از روش‌های پرکاربرد در تحلیل توصیفی و کیفی فضاهای شهری است. فضاهای شهری سنتی و معاصر همواره مدنظر و قضاوت مردم و کارشناسان قرار گرفته است. این روش می‌تواند مبنایی علمی برای قضاوت این گروه‌های هدف قرار بگیرد. هدف از این مقاله آزمودن تکنیک افتراق معنایی در تحلیل کیفی یک فضای شهری (خیابان سپه قزوین) است تا بر مبنای آن قضاوت صفات مورد نظر این تکنیک صورت بگیرد. مسئلة اصلی پژوهش در تطبیق‌پذیری مؤلفه‌های عینی و ذهنی و بررسی اختلاف و افتراق میان این مؤلفه‌ها در تحلیل کیفی مناظر شهری است. تکنیک افتراق معنایی می‌تواند با بهره‌گیری از ساز و کار علمی خود و بهره‌جستن از نظام سنجش دوگانه (دوقطبی) در این موارد، متخصصان امور شهری را یاری کند و توانایی مدیریت شهری را در حل مسئلة نابسامانی‌ها و معضلات فضاهای شهری افزایش دهد. افتراق معنایی بر مبنای صفات زوجی و ویژگی‌های دوقطبی در تحلیل کیفی منظر شهری در این مقاله، درمورد منظر یک خیابان شهری (خیابان سپه قزوین) آزموده شد. پژوهش حاضر کاربردی و توصیفی-تحلیلی با تأکید بر روش تحلیل محتواست. شاخص‌ها و مؤلفه‌های ارتقای کیفی فضاهای شهری در دو بعد عینی (زیبایی، نظم، تداوم، تکرار، تقارن و شفافیت) و ذهنی (معنا، اصالت، آرامش، خوانایی، جذابیت و هماهنگی) تقسیم شده است و نتایج پژوهش حاکی از آن است که برداشت‌های مؤلفه‌های عینی و ذهنی از مناظر شهری میان مردم و کارشناسان متفاوت است و کیفیت‌های مؤلفه‌های ذهنی در فضاهای شهری مشخص‌شده مطلوبیت ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantic Differential in Urban Space Quality Analysis, Case study: Sepah Street of Qazvin

نویسنده [English]

  • Seyed Mohammad Reza Khatibi
Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Semantic differentiation is one of the most widely used methods in the descriptive and qualitative analysis of urban spaces. Traditional and contemporary urban spaces have always been judged by people and experts. This method can serve as a scientific basis for judging these target groups. The purpose of this paper is to test the semantic differentiation technique in the qualitative analysis of an urban space (Sepah Qazvin Street) in order to make a judgment on the characteristics of this technique. The main issue of research is the compatibility of objective and subjective components and examining the differences and differences between these components in the qualitative analysis of urban scape. The research method used in this study is applied in terms of purpose and in terms of method and method it is an analytical descriptive with emphasis on content analysis method. Indicators and components of urban space quality improvement are divided into two objective (beauty, order, continuity, repetition, symmetry and transparency) and subjective (meaning, authenticity, tranquility, readability, attractiveness and harmony). The results indicate that the perceptions of objective and subjective components of urban landscapes are different between people and experts and the qualities of mental components in the specified urban spaces are unfavorable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Space
  • Qualitative analysis
  • Semantic differentiation
  • Sepah Street of Qazvin
امین­زاده، بهناز، 1391، ارزیابی زیبایی و هویت مکان، هویت شهر، دوره 4، شماره 7، 3-14.
پاکزاد، جهانشاه، 1385، راهنماهای طراحی فضاهای شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
توسلی، محمود و ناصر بنیادی، 1371، طراحی فضای شهری، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران، تهران.
حقیقت‌بین، محمدمهدی، اسفندیاری، مریم و سارا اسفندیاری ظهیر، ۱۳۹۷، ارزیابی کمی خط آسمان در مناظر شهری به‌عنوان لبة شهر) با تأکید بر ابزارهای نوین تحلیل منظر شهری)، دوفصلنامة علمی-پژوهشی مرمت و معماری ایران، سال 8، شمارة 16، صص 154-143.
خطیبی، سیدمحمدرضا، ۱۳۹۴، کاربرد فرایند برنامه‌ریزی اختیار راهبردی به‌عنوان رهیافتی در برنامه‌ریزی تجدید حیات شهری در ساماندهی الگوهای رفتاری شهروندان (مطالعة موردی: خیابان سپه قزوین، اولین خیابان طراحی‌شدة ایران)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 47، شمارة 3، صص 439-450 .
شریعتی مزینانی، سعید و سیمین فروغ‌زاده، ۱۳۹۶، فضاهای عمومی و امنیت زنان در شهر مشهد، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال 6، شمارة ۱۹، صص 90-71.
عباس‌زادگان، مصطفی، ۱۳۸۳، نگرش نهضت مدرن معماری- شهرسازی به فضاهای شهری، ماهنامة شهرداری‌ها، شمارة ۶۷، صص 35-25.
فیضی، محسن، اسدپور، علی،1392، فرایند بازآفرینی منظر میادین شهر تهران با هدف ارتقای تعاملات اجتماعی، مجلة مطالعات شهری، دوره 2، شمارة 7، صص 3-14.
قلعه‌نوعی، محمود، صالحی‌نیا، مجید و سپیده پیمان‌فر، ۱۳۹۵، معنای فضای شهری در دو طیف مسلمان و یهودی، مجلة آرمان‌شهر، دوره 9، شمارة ۱۷، صص 273- ۲84.
کالن، گوردون، 1377، گزیدة منظر شهری، ترجمة منوچهر طبیبیان، چاپ نخست، دانشگاه تهران، تهران.
گلکار، کوروش، 1387، محیط بصری شهر؛ سیر تحول از رویکرد تزئینی تا رویکرد پایدار، علوم محیطی، سال 5، شمارة 4، صص 95-113.
لینچ، کوین،1373، سیمای شهر، ترجمة منوچهر مزینی، انتشارات دانشگاه تهران.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد، صیامی نمین، موحد و علیرضا ابوالصدق، 1392، تأثیر فناوری‌های نوین نورپردازی در درک آثار معماری ایران با تکیه بر روش افتراق معنایی، فصلنامة علمی-پژوهشی معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، ویژه‌نامه منتخب مقالات اولین همایش روشنایی و نورپردازی ایران، صص 43-37.
مهندسین مشاور عمارت خورشید، ۱۳۸۵، گزارش‌های بافت مسئله‌دار محدودة خیابان سپه، جلد اول.
نقی‌زاده، محمد، ۱۳۹۰، شهر و معماری اسلامی )تجلیات و عینیات)، نشر مانی، اصفهان.
نظیری، قاسم و همکاران، ۱۳۸۳، معرفی شیوة افتراق معنایی و کاربرد آن در ارزیابی بازنمایی معنایی بیماران افسرده، مجلة روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، شمارة ۴۱، صص 204-211.
Abbaszadegan, M., 2004, Attitude of the Modern Architecture-Urban Movement to Urban Spaces, Municipalities Magazine, Vol. 67. PP.52-35. (In Persian)
Amin Zadeh, B., 2010, Evaluation the Beauty and Identity of the Place, Hoviat Shahr Journal, Vol. 4, No. 7. PP. 3-14. (In Persian)
Castells, M., 1997, The Power of Identity, The Information Age: Economy, Society and Culture Vol. Ii. Cambridge, Massachusetts; Oxford, Uk: Blackwell.
Consulting Engineers Emarat-E-Khorshid, 2006, Contextual Reports of the Problematic Confinement of Sepah Street, Vol. 1. (In Persian)
Cullen, G., 1998, The Concise to wnscape, Translete by: Manoochehr Tabibian, Tehran, University of Tehran. (In Persian)
Faizi, M., and Asadpour, A., 2013, Recreating the Process Landscape the Squares of Tehran with the Aim of Promoting Social Interaction of Citizens, Motaleat Shahri Journal. Vol. 2, No. 7, PP. 3-14. (In Persian)
Ghalenoei, M., Salehinia, M., and Peymanfar, S., 2017, The Meaning of Urban Space in Both Muslim and Jewish Spectrum, Armanshahr, Vol. 9, No. 17, PP. 273-284. (In Persian)
Golkar, K., 2008, The City's Visual Environment; The Transition from a Decorative Approach to a Sustainable One, Journal of Environmental Science, Vol. 5, No. 4, PP. 95-113.
Haghighatbin, M., and Esfandiari, M., 2019, Quantitative Evaluation of Skyline in Urban Scape as City Edge, Iranian Restoration and Architecture Magazine, Vol. 8, No. 16, PP. 143-154. (In Persian)
Jabareen, Y., 2009, Ethnic Groups and the Meaning of Urban Place: The German Colony and Palestinians and Jews In Haifa, Cities, Vol. 26, No. 2, PP. 93-102.
Kaplan, S. (1987). Aesthetics, affect, and cognition: Environmental preference from an evolutionary perspective. Environment and behavior, Vol. 19, No. 1, PP. 3-32.
Kelly, G.,1983, A Theory of Personality, NewYork: W. W. Norton.
Khatibi, M., 2015, The Use of Strategic Authority Planning Process as An Approach to Urban Renewal Planning in Organizing Citizens' Behavior Patterns, Case Study: Sepah Street in Qazvin, Journal of Human Geography Research, Vol. 47, No. 3, PP. 439-450 (In Persian)
Lang, J., 1987, Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design, Van Nostrand Reinhold, New York.
Lokaitou Sideris, A., and Banerjee, T., 2006, Urban Design Downtown: Poetics and Politics of Form; University of California Press.
Lynch, K.,1994, The Image of the City, University of Tehran Publications. (In Persian)
Mahdavinejad, M., Siami Namin, M., and Abolsedgh, A., 2013, The Effect of New Lighting Technologies on Understanding Iranian Architecture Works Based on Semantic Differentiation, Armanshahr Special Issue, PP. 37-43. (In Persian)
Manzo, L. C., 2005, For Better or Worse: Exploring Multiple Dimensions of Place Meaning, Journal of Environmental Psychology, Vol. 25, No. 1, PP. 67-86.
Meng, Y., and Xing, H., 2020, Revealing Deep Semantic Commercial Patterns: Insights from Urban Landscape Depiction, Computers, Environment and Urban Systems, Vol. 79, 101404.
Naghizadeh, M., 2011, Islamic City and Architecture, Mani Publishing, Esfahan. (In Persian)
Naziri, G. et al., 2004, Introducing Semantic Differentiation and Its Application In Semantic Indexing Evaluation in Depressed Patients, Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, Vol. 41, PP. 204-211. (In Persian)
Nohl, W. (2001). Sustainable landscape use and aesthetic perception–preliminary reflections on future landscape aesthetics. Landscape and urban planning, Vol. 54, No. (1-4), 223-237.
Okeke, D. C., and Ukonze, I., 2019, Conceptualizing Urban Space (Environment) for the Delivery of Sustainable Urban Development in Africa: Evidence from Enugu City in Nigeria. Land Use Policy, Vol. 87, 104074.
Pakzad, J., 2006, Urban Space Design Guides, Department of Housing and Urban Development, Tehran. (In Persian)
Rezazadeh, R., 2007, Principles and Criteria Bookkeeping Requirements and Regulations Urban Image, Research Project Conducted at the Studies Center Architecture, Urbanism Investigations. (In Persian)
Rosenberg, D., and Navarro, M., 2018, The Sage Encyclopedia of Educational Research, Measurement, and Evaluation Semantic Differential Scaling, Sage Publications, Inc, Thousand Oaks.
Shariati Mazinani, S., and Foroughzade, S., 2018, Public Space and Women Security in Mashhad, Strategic Research and Security and Social Order, Vol. 19, No. 4, PP.71-90. (In Persian)
Strunga A. C., 2014, Osgood's Semantic Differential: A Review of the Romanian Social Sciences Literature. Social Sciences and Education Research Review, Vol, 2, PP. 22–28.
Tavassoli, M., and Bonyadi, N., 1992, Urban Space Design, Iranian Center for Urban Planning and Research.