تحلیل تعارضات فراروی برنامه‌ریزی بافت‌های تاریخی شهری بر پایۀ نظریۀ زمینه‌ای (مورد پژوهی: بافت تاریخی شهرری)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دکتری شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

بافت‌های تاریخی شهری به‌مثابۀ سند زندۀ تاریخ گذشتگان و عامل هویت‌بخشی اجتماعات، عرصۀ سکونت و فعالیت گسترۀ وسیعی از ذی‌نفعان با اهداف و منافع متفاوت و بعضاً متضاد و بستر دو نیروی متعارض «توسعه» و «حفاظت» هستند که زمینۀ بروز انواع مختلف تعارض را فراهم آورده‌اند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی و شناخت تعارضات موجود در برنامه‌ریزی بافت‌های تاریخی شهری است تا از رهگذر آن، زمینۀ مدیریت و حل تعارض فراهم شود. این پژوهش از نوع کیفی است که داده‌های موردنیاز آن با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی، تحلیل اسنادی و مصاحبۀ عمیق گردآوری و در چارچوب نظریۀ زمینه‌ای تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین تعارضات فراروی برنامه‌ریزی بافت تاریخی شهرری، «تعارض توسعه و حفاظت»، «تعارض منافع ذی‌نفعان»، «تعارض فضایی-کالبدی»، «تعارض زیست‌محیطی» و «تعارض اجتماعی» است که در سه دستۀ کلان «تعارضات درونی»، «تعارضات ناشی از برنامه‌های حفاظت» و «تعارضات ناشی از طرح‌های توسعه شهری» طبقه‌بندی می‌شوند. ضعف نظام برنامه‌ریزی حفاظت و مدیریت بافت تاریخی کشور و ناکارآمدی نظام برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه در بافت تاریخی در سطح تصمیم‌گیری، مهم‌ترین علل بروز تقابل نیروهای حفاظت و توسعه در بافت‌های تاریخی هستند که به ظهور تعارضات ثانویه در سطح عملیاتی منجر می‌شوند. شناخت تعارضات و علل بروز آن، گذار از رویکردهای حفاظت شهری قدرت‌مبنا به‌سمت رویکردهای ذی‌نفع‌مبنا، به‌کارگیری رویکردهایی نظیر حفاظت حساس به تعارض، حق به میراث و یکپارچگی حفاظت شهری در بستر گسترده‌تر برنامه‌ریزی شهری در سطح سیاست‌گذاری می‌تواند به حل تعارضات موجود و تحقق توسعۀ تعاملی حفاظت‌گرا در بافت‌های تاریخی منجر شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Conflicts in The Face of Urban Historic Areas Planning Based Upon Grounded Theory (Case Study: Historic Area of Rey City in Tehran)

نویسندگان [English]

  • Tahereh Motaghi 1
  • Hamidreza Saremi 3
1 Urban Planning and Design Department, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University,Tehran, Iran
2
3 department Urban Planning
چکیده [English]

Urban historic area as a living witness of the history of the past and the main factor in community identity is a context for residency and activities of a wide range of stakeholders with different and sometimes conflicting goals and interests and a platform for conflicting forces of "development" and "conservation" that leads to different types of conflicts. This paper tries to identify and analyze conflicts toward planning of urban historic areas as a basis for conflict management. This study is qualitative that the required data has been collected by snowball sampling, record/document analysis and in-depth interviews and analyzed based upon grounded theory. Findings show that the key conflicts toward planning of urban historic area of Rey include “conflict between conservation and development”, “stakeholder conflict”, “spatial conflict”, “environmental conflict” and “social conflict” that can be classified in three categories including “conflicts in urban historic areas”, “conflicts through conservation plans” and “conflicts through urban development plans”. The weakness of conservation planning and management system and the inefficiency of development planning and management system in historic areas at decision-making level are the key factors in the confrontation of development and conservation that lead to the emergence of secondary conflicts at operational level. Identifying conflicts and causes, moving from power-based urban conservation approaches toward stakeholder-based approaches, using approaches like conflict-sensitive conservation, right to heritage and integrating urban conservation into broader context of urban planning at policy-making level can result in conflict resolution and conservation-led integrative development at operational level in historic areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Historic Area
  • Conflict
  • Urban Development and Conservation
  • Historic Area of Rey City

مراجع

ابلقی، علی‌رضا (1380). بافت تاریخی، حفاظت، مرمت، بهسازی یا نوسازی. نشریۀ هفت شهر، 4، 113-124.
جاویدی، مجتبی (1399). نگاهی روش‌شناسانه به نظریۀ قرارداد اجتماعی توماس هابز. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، 50(2)، 685-709.
حناچی، پیروز؛ دیبا، داراب و مهدوی‌نژاد، محمدجواد (1386). حفاظت و توسعه در ایران: تجزیه‌وتحلیل تجارب مرمت در بافت‌های باارزش شهرهای تاریخی ایران. نشریۀ هنرهای زیبا، 32، 51-60.
حناچی، پیروز و فدائی‌نژاد، سمیه (1390). تدوین چارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت‌های فرهنگی-تاریخی. نشریۀ هنرهای زیبا، 46، 15-26.
خیرالدین، رضا و دلائی میلان، ابراهیم (1394). تقابل حق مالکیت خصوصی و حق به شهر در بستر اقدامات نوسازی شهری (مطالعۀ ‌موردی: اتوبان امام علی در محله‌های اتابک و مینایی). هفت‌شهر، 4(49-50)، 121-131.
خیرالدین، رضا؛ کامیار، غلامرضا و دلائی میلان، ابراهیم (1395). تعادل‌بخشی بین حقوق مالکانه و منافع عمومی در اقدامات نوسازانۀ شهری (از تعارض منافع تا تعادل حقوق در قوانین سلب و تأمین حقوق مالکانه). پژوهش‌های معماری اسلامی، 4(4)، 22-43.
رازقی، علیرضا؛ پیربابایی، محمدتقی و ندیمی، حمید (1392). علل بروز تعارض‌های اجتماعی در حفاظت از میراث معماری، مطالعۀ ‌موردی: مجموعۀ ثبت جهانی گنبد و ارگ سلطانیه. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 13، 45-54.
رضائی، نعیمه و حناچی، پیروز (1394). محلۀ عودلاجان، میراث شهری در تقابل بین سنت و مدرنیته. مطالعات معماری ایران، 4(7)، 19-34.
سرخیلی، الناز (1395). تحلیلی بر تعارضات اجتماعی فضایی ابرپروژه‌های شهری مشهد. رسالۀ دکتری شهرسازی. استاد راهنما: مجتبی رفیعیان. دانشکدۀ هنر و معماری. دانشگاه تربیت مدرس.
شاه‌محمدیان، هانیه (1398). تبیین مدیریت تعارض کنشگران در طرح‌های توسعۀ شهری تهران. رسالۀ دکتری شهرسازی. استاد راهنما: مجتبی رفیعیان. دانشکدۀ هنر و معماری. دانشگاه تربیت مدرس.
شیخ‌بیکلو اسلام، بابک (1395). از رگا تا محمدیه؛ سرگذشت و باستان‌شناسی سرزمین ری. فصلنامۀ علمی-تخصصی باستان‌شناسی ایران، 18-47.
صحی‌زاده، مهشید و ایزدی، محمدسعید (1383). حفاظت و توسعۀ شهری، دو رویکرد مکمل یا مغایر. آبادی، 14(43)، 12-21.
طاهرخانی، حبیب‌اله و متوسلی، محمدمهدی (1385). مدیریت شهری: مدیریت بافت تاریخی شهرهای ایران (چالش‌ها و راهبردها). مدیریت شهری، 18، 93-107.
عادلی، سمیرا و عباسی ‌هرفته، محسن (1394). نسبت توسعه و حفاظت در شهر، بازخوانی مدل توسعۀ شهر یزد از منظر تعامل میان رویکردهای توسعه و حفاظت از بخش‌های قدیم در بازۀ زمانی قرن 5 تا 13 هجری. نشریۀ هنرهای زیبا، 20(1)، 41-54.
عزیزی، محمدمهدی و شهاب، سینا (1391). کاربرد انتقال حقوق توسعه (TDR) به‌عنوان سازوکار تحقق‌پذیری طرح‌های توسعۀ شهری (نمونۀ موردی: شهر کاشان). فصلنامۀ مطالعات شهری، 4، 1-14.
قاسمی، الهام و رفیعیان، مجتبی (1399). تحلیلی بر تعارض منافع در پروژه‌های مشارکتی بزرگ شهری با تأکید بر مدل شراکت عمومی خصوصی مردمی (4P)، مطالعۀ موردی: پروژۀ ارگ جهان‌نمای اصفهان. فصلنامۀ مطالعات شهری، 34، 91-104.
کبیری، محمدعلی (1395). علل بروز تقاضاهای اجتماعی در خروج میراث معماری از فهرست آثار ملی؛ مطالعۀ موردی: تقاضاهای ارائه‌شده در شهر تهران، حدفاصل سال‌های 1384 تا 1395 ه‍.ش. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی. استاد راهنما: علیرضا رازقی. دانشکدۀ حفاظت و مرمت. دانشگاه هنر.
کریمان، حسین (1345). ری باستان (جلد اول). تهران: انجمن آثار ملی.
گلزاری اوسگوئی، نعیمه (1392). ارزیابی تأثیر سیاست‌گذاری‌های عمومی بر تحقق‌پذیری طرح‌های توسعۀ شهری، موردمطالعه: ده‌ونک-تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی. استاد راهنما: مجتبی رفیعیان. دانشکدۀ هنر و معماری. دانشگاه تربیت مدرس.
متقی، طاهره؛ رفیعیان، مجتبی و صارمی، حمیدرضا (1399). واکاوی تعارض ذی‌نفعان در نواحی تاریخی شهری: موردپژوهی طرح حریم حفاظتی محلۀ سنگلج تهران. فصلنامۀ مطالعات معماری ایران، 17، 197-218.
مرتضایی، محمد و صدرائی؛ علی (1392). نتایج کاوش‌های باستان‌شناختی شهری ری در اتوبان امام علی (ع). فصلنامۀ اثر، 64، 113-120.
Amin, M., Taqi, H. M., & Adu-Ampong, E. (2016). Challenges to Urban Heritage Conservation and Management in the Historic Centre of Sulaimaniyah, Kurdistan-Iraq. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 6(3), 225–270.
Burton, J. (1986). The Theory of Conflict Resolution. Current Research on Peace and Violence, 9(3), 125–130.
Cheng, S., Yu, Y., & Li, K. (2017). Historic Conservation in Rapid Urbanization: a Case Study of the Hankow Historic Concession Area. Journal of Urban Design, 22(4), 433–454.
Coppens, T. (2011). Conflict and Conflict Management in Strategic Urban Projects (Doctoral Thesis in Engineering). Supervisors: L. Albrechts & A. Loeckx. KU Leuven University, Belgium.
Crawford, A., Brown, O., & Finlay, H. (2011). Conflict-Sensitive Conservation in Gola Rainforest National Park. Sierra Leon: International Institute for Sustainable Development Workshop Report.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design Choosing among Five Approaches (2nd Ed.). California: Sage Publications.
Flick, U. (2009). An Introduction to Qualitative Research (4th Ed.). California: Sage Publications.
Forester, J. (1987). Planning in the Face of Conflict: Negotiation and Mediation Strategies in Local Land Use Regulation. Journal of the American Planning Association, 53(3), 303–314.
Gresch, P. & Smith, B. (1985). Managing Spatial Conflict: the Planning System in Switzerland. Progress in Planning, 23, 155–251.
Janelle, D. G. (1979). Correlates of Locational Conflict. Canadian Journal of Regional Science, 2(2), 41–58.
Janelle, D. G. & Millward, H. A. (1976). Locational Conflict Patterns and Urban Ecological Structure. Geografie, 2(67), 102–113.
Johnston, C. & Myers, D. (2009). Resolving Conflict and Building Consensus in Heritage Place Management. Workshop on Consensus Building, Negotiation and Conflict Resolution for Cultural Heritage Place Management. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 1–23.
Kiruthiga, K., & Thirumaran, K. (2018). Effects of Urbanization on Historical Heritage Buildings in Kumbakonam, Tamilnadu, India. Frontiers of Architectural Research, 8(1), 94–105.
Lara, M. A. & Nof, S. Y. (2003). Computer-Supported Conflict Resolution for Collaborative Facility Designers. International Journal of Production Research, 41(2), 207–233.
Lewis, D. A. (2015). Identifying and Avoiding Conflicts between Historic Preservation and the Development of Renewable Energy. IUCN.
Logan, W. (2012). Cultural Diversity, Cultural Heritage and Human Rights: Towards Heritage Management as Human Rights-Based Cultural Practice. International Journal of Heritage Studies, 18(3), 1–14.
Minnery, J. R. (1983). Conflict and Conflict Management in Urban Planning: the Application of General Theories to Urban Planning in the Queensland Local Government Context (Doctoral Thesis in Regional and Town Planning). Supervisors: Lewis Keeble & Colin Taylor, Queensland University.
Noble, H., & Mitchell, G. (2016). What is Grounded Theory? Evidence-Based Nursing, 19(2), 34–35.
Omer, S., & Jabeen, S. (2016). Exploring Karl Marx Conflict Theory in Education: Are Pakistani Private Schools maintaining Status Quo. Bulletin of Education and Research, 38(2), 195–202.
Penna, K. N., Campelo, S., & Taylor, E. (2013). The Challenge of Cultural Heritage Shared Management in Developing Countries. Conference paper presented at the 8th International Meeting Ciudad Imagen Y Memoria. Universidad de Oriente.
Petrocelli, M., Piquero, A. R., & Smith, M. R. (2003). Conflict Theory and Racial Profiling: An Empirical Analysis of Police Traffic Stop Data. Journal of Criminal Justice, 31(1), 1–11.
Prenzel, P. V. & Vanclay, F. (2013). How Social Impact Assessment can contribute to Conflict Management. Environmental Impact Assessment Review, 45, 30–37.
Smith, S. N. (2009). Consensus Building for Cultural Heritage Place Management. Workshop on Consensus Building, Negotiation and Conflict Resolution for Cultural Heritage Place Management. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 24–64.
Song, W., & Sakao, T. (2016). Service Conflict Identification and Resolution for Design of Product-Service Offering. Journal of Computers and Industrial Engineering, 98, 91–101.
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research. Newbury Park: Sage Publications.
Suddaby, R. (2006). From the Editors: What Grounded Theory Is Not. Academy of Management Journal, 49(4), 633–642.
Thakore, D. (2013). Conflict and Conflict Management. IOSR Journal of Business and Management, 6(8), 7-16.
The Getty Conservation Institute (2009). Historic Urban Environment Conservation Challenges and Priorities for Action. Los Angeles: Historic Cities & Urban Settlements Initiative.
Throsby, D. (2015). Investment in Urban Heritage Conservation in Developing Countries: Concepts, Methods and Data. Journal of City, Culture and Society, 7(2), 81–86.
Wen, J. (2007). Stakeholder Participation Approach in Urban Cultural Heritage Management and Conservation (Master’s Thesis in Programme World Heritage Studies). Supervisors: Marie-Theres Albert & Wolfgang Schluchter, Brandenburg University, Germany.
پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری
دوره 9، شماره 2
شهریور 1400
صفحه 313-334

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار