تحلیل ارتباط بین پایداری اجتماعی و دلبستگی مکانی ساکنان بافت تاریخی شهر ارومیه

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

در فرایند برنامه­ریزی شهری، توجه به مباحث اجتماعی جزء جدایی‌ناپذیر طرح­های شهری محسوب می­شود؛ چرا که انسان­ها در تعامل با فضاهای شهری به‌عنوان محیطی پاسخگو به نیازها و فعالیت­هایشان به آن­ها معنا می‌بخشند و سرانجام به آن­ها دلبسته می­شوند که در این صورت پایداری اجتماعی در فضاهای شهری نمود می‌یابد. پایداری اجتماعی، فرایندی برای ایجاد مکان­های پایدار و موفق، درواقع به معنای ارتقای کیفیت زندگی و درنهایت توانمندسازی اجتماعات محله‌ها است. هدف اصلی پژوهش، تحلیل ارتباط بین پایداری اجتماعی و دلبستگی مکانی ساکنان بافت تاریخی شهر ارومیه است. رویکرد حاکم بر پژوهش از نظر هدف کاربردی و بهلحاظ روش­شناسی «توصیفی-تحلیلی» است. به‌منظور گردآوری داده­ها، از مطالعات و اسناد کتابخانه­ای و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. برای تحلیل داده­ها نیز از آزمون­های تی تک‌نمونه‌ای، تحلیل واریانس یک‌طرفه، آزمون کولموگروف اسمیرنوف و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک‌نمونه‌ای نشان می­دهد بافت تاریخی ارومیه از پایداری اجتماعی و معیار­های آن (هویت، مشارکت، ایمنی، امنیت و کیفیت زندگی) برخوردار است و تنها معیار­ سرمایۀ اجتماعی در این محدوده از وضعیت مناسبی برخوردار نیست؛ زیرا میانگین آن کمتر از حد متوسط است. این آزمون نیز نشان می­دهد میزان دلبستگی مکانی از نظر شهروندان، مطلوب ارزیابی شده است و بافت در وضعیت مناسبی قرار دارد. همچنین مطابق نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه، میانگین معیار­های پایداری در بافت تاریخی ارومیه با هم متفاوت هستند و بین آن­ها ارتباط معناداری وجود دارد. نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف بیانگر آن است که متغیرهای پایداری اجتماعی و دلبستگی مکانی نرمال است. یافته‌های آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان‌دهندۀ آن است که بین پایداری اجتماعی و دلبستگی مکانی بافت تاریخی شهر ارومیه همبستگی وجود دارد. شدت همبستگی به‌دست‌آمده متوسط و جهت رابطۀ بین آن­ها مثبت و مستقیم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Relationship between Social Stability and Spatial Attachment of Residents of the Historical Context of Urmia

نویسندگان [English]

  • Hiva Asadi 1
  • Fereydoun Naghibi 2
  • Asghar Abedini 3
1 Urmia University
2 Professor
3 Professor
چکیده [English]

In urban planning, attention to social issues is an integral part of urban plans, because human beings in the interaction with urban spaces as an environment that responds to their needs and activities give them meaning. And define a part of their identity in relation to these places and become attached to them, in which case the concept of social stability in urban spaces is manifested. Social sustainability is a process of creating sustainable and successful places, in fact, means improving the quality of life and developing human resources, and ultimately empowering local communities and managing the preservation of values. Therefore, the main purpose of this study is to investigate the effect of the role of social stability in the spatial attachment of residents of the historical context of Urmia. In order to collect data, library studies and documents and questionnaire and interview tools have been used. To analyze the data in accordance with the research objectives, one-sample t-test and multiple regression in the form of SPSS software were used. The results of one-sample t-test show that the historical context of Urmia has indicators of social stability (identity, participation, safety, security and quality of life) and spatial attachment index and the only index of social capital in this area is not in a good condition. Also, the results of multiple regression test indicate that the indicators of participation, quality of life and security have a significant and direct effect on the spatial attachment of the historical context of Urmia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Sustainability
  • Spatial Attachment
  • Historical Context
  • Urmia City
انصاری، شهربانو (1396). ارزیابی تأثیرات اجرای پروژه­های نوسازی شهری در بافت­های فرسوده با تأکید بر رویکرد پایداری اجتماعی (مورد پژوهش: پروژۀ بین­الحرمین شیراز)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه برنامه­ریزی شهری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
برزگر، صادق، بخشی، امیر و حیدری، محمدتقی (1398). تبیین پایداری اجتماعی-اقتصادی در شهرهای کوچک با رویکرد توسعۀ پایدار (نمونه: شهرهای کوچک شمال ایران)، نشریۀ مجلس و راهبرد، دورۀ 26، شمارۀ 97: 5-38.
بصراوی، نرگس (1395). ارزیابی پایداری اجتماعی در محله‌های شهر اصفهان (مورد مطالعه: محله­های شهشهان و شهرک کاوه)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، مؤسسۀ آموزش عالی دانش‌پژوهان.
بهبهانی، مرضیه (1393). ارزیابی عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی محله­های شهر جهرم، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یزد.
پوراحمد، احمد، بابایی، حمیدرضا و رفیع، ابوالفضل (1397). «تبیین نقش مدیریت محله­ای بر پایداری اجتماعی شهر تهران از طریق سرمایه­های اجتماعی ارتباط‌دهندۀ شهری»، نشریۀ مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، دورۀ 8، شمارۀ 31، 75-82.
پورجعفر، محمدرضا و خبیری، سمانه (1393). ارتقای دلبستگی مکانی در فرایند بازآفرینی بافت­های شهری کهن، نشریۀ شهرسازی و معماری هفت شهر، دورۀ 4، شمارۀ 45، 94-109.
توانا، مصطفی و نوریان، فرشاد (1396). «سنجش پایداری اجتماعی در محله‌های پراکنده­رو (مطالعۀ موردی: محلۀ شادآباد تهران)، نشریۀ پژوهش­های جغرافیای انسانی، دورۀ 49، شمارۀ 4 : 885-900.
حاتمی‌‌نژاد، حسین؛ حبیبیان، بهار؛ اشنویی، امیر و خاوریان، امیررضا (1393). ارزیابی و تبیین ابعاد دلبستگی مکانی در خیابان بابا افضل شهر کاشان، نشریۀ معماری و شهرسازی پایدار، دورۀ 2، شمارۀ 2: 65-77.
حق‌پرست، فرزین؛ آصفی، مازیار و ابی­زاده، الناز (1398). تحلیل تأثیرات زمینه‌های ادراکی و دلبستگی مکانی بر وفاداری کنشی گردشگران (نمونۀ موردی: بازار تاریخی تبریز)، فصلنامۀ علمی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دورۀ 9، شمارۀ 1: 25-44.
دانش­پور، سیدعبدالهادی؛ سپهری‌مقدم، منصور و چرخچیان، مریم (1388). «تبیین مدل دلبستگی به مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن»، نشریۀ هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دورۀ 1، شمارۀ 38، 37-48.
راکعی بناب، ندا، حقیقتیان، منصور و جهانبخش، اسماعیل (1396). «تبیین جامعه‌شناختی پایداری اجتماعی در محله‌های تبریز»، نشریۀ پژوهش و برنامه­ریزی شهری، دورۀ 8، شمارۀ 31، 63-82.
رحیمی، لیلا، رفیعیان، مجتبی و باقری، محمد (1396). «ارزیابی تأثیر مقیاس مکانی بر دلبستگی ساکنان به مکان در محله‌های مرکزی (شهر تبریز)»، نشریۀ نامه معماری و شهرسازی، دورۀ 9، شمارۀ 18، 43-58.
زمانی، بهادر و هنرور، محسن (1395). «ارزیابی عوامل مؤثر بر دلبستگی مکانی در محله‌های شهری با استفاده از فرایند تحلیل شبکه­ای»، نشریۀ مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دورۀ 6، شمارۀ 20، 131-156.
زنگنه، مهدی، بنی‌اسد، طیبه و خاوری، عاطفه (1399). «بررسی پایداری اجتماعی در شهرک‌های جدید (نمونۀ موردی: شهرک مهرگان در مشهد)»، نشریۀ مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دورۀ 7، شمارۀ 22، 129-113.
سرایی، محمدحسین، امیدوار، کمال و علیزاده شورکی، یحیی (1392). «تحلیل و ارزیابی شاخص­های اقتصادی-اجتماعی توسعۀ پایدار در محله‌های شهرتاریخی میبد»، نشریۀ تحقیقات جغرافیایی، دورۀ 28، شمارۀ 1، 177-203.
علیزاده، هوشمند، ایران­دوست، کیومرث و برآور، مهنا (1393). «سنجش پایداری اجتماعی محله‌ها براساس دیدگاه ساکنان (نمونۀ موردی: محلۀ فیض‌آباد شهر کرمانشاه)»، نشریۀ مدیریت شهری، دورۀ 13، شمارۀ 37، 73-92.
غفاری طاری، فرشاد (1394). تدوین راهکارهایی در جهت ارتقای حس تعلق‌خاطر اقوام مختلف به محله با تأکید بر پایداری اجتماعی (نمونۀ موردی: وحیدیۀ نارمک)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه برنامه­ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس.
غفوریان، میترا، افشین‌مهر، وحید و نوروزی‌زاده، زهرا (1396). «بازشناسی مؤلفه­های پایداری اجتماعی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه­های مسکونی (مطالعۀ موردی: محلۀ اباذر، تهران)»، نشریۀ هویت شهر، دورۀ 11، شمارۀ 30، 31-44.
کریمی مشاور، مهرداد و نیکوخوی، مونا (1397). «نقش عناصر کالبدی و اجتماعی بر دلبستگی مکانی به روش PREQ، (مورد مطالعاتی: محلۀ جولان)»، نشریۀ معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دورۀ 11، شمارۀ 23، 75-84.
گل‌وردی یزدی، حمیده (1390). بررسی و ارزیابی سطح پایداری اجتماعی در محلات بافت قدیم یزد، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یزد.
مافی، عزت‌اله و مهدی عبداله‌زاده (1396). «ارزیابی پایداری اجتماعی کلان‌شهر مشهد»، نشریۀ پژوهش­های بوم‌شناسی شهری، دورۀ 8، شمارۀ 15، 65-78.
مهندسان مشاور طرح و آمایش (1395). طرح تفصیلی شهر ارومیه، منطقۀ 4.
هادیزاده زرگر، صادق (1391). سنجش و ارزیابی پایداری اجتماعی (نمونۀ موردی: محلات شهر مشهد)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.
هاشم‌پور، رحیم، زارعی، فاطمه، آهنی، سمیه و کاکاوند، الهام (1396). «ارزیابی تطبیقی جایگاه سرمایۀ اجتماعی در ساختار محلات شهری با استفاده از تکنیک AHP (مطالعۀ موردی: شهر قزوین)»، نشریۀ آمایش محیط، دورۀ 10، شمارۀ 36، 25-46.
Alizadeh, H., Irandoost, K., and Baravar, M. (2015). Assessment of Social Sustainability at Neighborhood Level Based on the Residents' Views Case Study of Faizabad Neighborhood in the City of Kermanshah. Journal of Urban Management, 13(37), 73-92. (In Persian)
Altman, I., & Low, S. (1992). Place attachment. Human Behavior and Environment, 12.‏
Ansari, Sh. (2017). Evaluation of the Impacts of Urban Renewal Projects in Deteriorate Areas with focouing on Social Sustainability Case Study: Beinolharamein Project of Shiraz, Iran, Master Thesis, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University of Tehran. (In Persian)
Barzegar, S., Bakhshi, A., & Heydari, M. T. (2019). Explaining Socio-Economic Stability in Small Cities with Sustainable Development Approach Case Study: Small Cities of Northern Iran. Journal of Majlis and Rahbord, 26(97), 5-38. (In Persian)
Basravi, N. (2016). Social Sustainability Assessment in the Neighborhoods Isfahan Case Study: shahshahan neighborhoods and settlements kaveh, Master Thesis, Department of Urban Planning, Architecture and urbanism Faculty, Institute of Education Danesh Pajoohan. (In Persian)
Behbahani, M. (2014). Evaluation of Effective Factors on Social Sustainability in Quarters Jahrom City, Master Thesis, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Human Science, Yazd University. (In Persian)
Brown, B., Perkins, D. D., & Brown, G. (2003). Place attachment in a revitalizing neighborhood: Individual and block levels of analysis. Journal of Environmental Psychology23(3), 259-271.‏
Choguill, C. L. (2008). Developing sustainable neighbourhoods. Habitat International32(1), 41-48.‏
Colantonio, A., & Lane, G. (2007). Measuring social sustainability, Best Practice from Urban Renewal in the EU, 2007/01: EIBURS Working Paper Series. Oxford Institute for Sustainable Development (OISD)–International Land Markets Group.‏
Colantonio, A., Dixon, T., Ganser, R., Carpenter, J., & Ngombe, A. (2009). Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe.‏
Csanádi, G., Csizmady, A., & Olt, G. (2011). Social sustainability and urban renewal on the example of Inner-Erzsébetváros in Budapest. Society and Economy33(1), 199-217.‏
Cuthill, M. (2010). Strengthening the ‘social’ in sustainable development: Developing a conceptual framework for social sustainability in a rapid urban growth region in Australia. Sustainable Development18(6), 362-373.‏
Daneshpour, S. A., Sepehri Moqaddam, M., & Charkhchian, M. (2009). Explanation to “Place Attachment” And investigation of its effective factors. Journal of Honar-Ha-Ye-Ziba, Architecture and Urban Planning, 1(38), 37-48. (In Persian)
Darby, D. Ö., & Özata, T. (2017). Analyzing the concept of place attachment in the context of spatıal factors: Kuzguncuk, Istanbul. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 5, 18-29.‏
Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011). The social dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability. Sustainable Development19(5), 289-300.‏
Dempsey, N., Brown, C., & Bramley, G. (2012). The key to sustainable urban development in UK cities? The influence of density on social sustainability. Progress in Planning77(3), 89-141.‏
Design and Planning Consulting Engineers (2016). Detailed Plan of Urmia City, Zone 4. (In Persian)
El-Husseiny, M. A., & Kesseiba, K. (2012). Challenges of social sustainability in neo-liberal Cairo: Re-questioning the role of public space. Procedia-Social and Behavioral Sciences68, 790-803.‏
Fatani, K., Mohamed, M., & Al-Khateeb, S. (2017). Sustainable socio-cultural guidelines for neighborhood design in Jeddah. Procedia Environmental Sciences37, 584-593.‏
Gates, R., & Lee, M. (2005). Definitions of social sustainability. Policy report social development: City of Vancouver. Vancouver City Council. Retrieved June 2, 2012 from: http://www.vancouver.ca/ctyclerk/cclerk/20050524/documents/p1.pdf.
Ghaffari Tari, F., (2015). Codifying the strategies for improving various nations' dependency sensation on parish, emphasizing on Social Sustainability Case study: Vahidiye, Narmak, Master Thesis, Department of Public Management, Faculty of Management & Accounting, Islamic Azad University Ghods Branch. (In Persian)
Ghafourian, M., Afshinmehr, V., & Norouzizade, Z. (2017). Recognition of the Components of Social Sustainability and Their Impact on Increasing Social Interactions in Housing (Case Study: Abazar Neighborhood, Tehran). Journal of Hoviat Shahr, 11(30), 31-44. (In Persian)
Gheimati, M., Etesam, I., & Alaie, A. (2020). Investigating the Role of Place Attachment in the Formation of a New Spatial Identity, Based on Surveying the Adaptive Capacity of Citizens from Modern Urban Residential Views in Region One Area of Tehran. Islamic Art Studies17(39).‏
Glasson, J., & Wood, G. (2009). Urban regeneration and impact assessment for social sustainability. Impact Assessment and Project Appraisal27(4), 283-290.‏
Golverdi Yazdi, H. (2011). Investigating and evaluating the level of social sustainability in the old neighborhoods of Yazd, Master Thesis, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Yazd University. (In Persian)
Grum, B., & Grum, D. K. (2020). Concepts of social sustainability based on social infrastructure and quality of life. Facilities,‏ 38(11-12), 783-800.
Hadizadeh Zargar, S. (2012). Assessment and evaluation of social sustainable Case Study: neighborhoods of Mashhad, Master Thesis, Department of Urban and Regional Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan. (In Persian)
Haghparast, F., Asefi, M., and Abizadeh, E. (2019). An analysis of the effects of perceptive contexts and place attachment on tourists’ active loyalty: A case study of Tabriz Historic Bazaar Complex. Journal of Spatial Planning, 9(1), 25-44. (In Persian)
Hashempour, R., Zarei, F., Ahani, S., and Kakavand, E. (2017). Comparative assessment of social investment in neighborhoods by AHP method Case study: Qazvin city. Journal of Urban Environmental Planning, 10(36), 25-46. (In Persian)
Hataminejad, H., Habibian, B., Oshnooi, A., & Khavarian, A, R. (2014). The Assessment and explanation of place attachment’s dimensions to BabaAfzal Street of Kashan. Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 2(2), 65-77. (In Persian)
Heidari, A. A., Moradian, S., & Teimoori, P. (2016). Evaluation of Place Attachment Rate in Home, Neighborhood and Urban (Case Study: Shiraz City, Iran). International Journal of Architecture and Urban Development6(4), 33-42.‏
Hudson, K. (2021). Place Attachment and Locus of Control.‏
Jorgensen, B. S., & Stedman, R. C. (2001). Sense of place as an attitude: Lakeshore owners attitudes toward their properties. Journal of Environmental Psychology21(3), 233-248.‏
Karimimoshaver, M., and Nikookhooy, M. (2018). The Role of Physical Factors Affecting the Neighborhood Attachment Based on Perceived Residential Environment Quality’s Indicator, Case Study: Joolan Neighborhood in Hamedan. Journal of Armanshahr Architecture and Urban Planning, 11(23), 75-84. (In Persian)
Kim, J., Cho, H., Kim, J., Ko, H., & Yun, Y. H. (2017). Place attachment and an old arpartment complex: focusing on the urban redevelopment site in Seoul. In UIA 2017 Seoul World Architects Congress.‏
Krstić, I. I., Ilić, A., & Avramović, D. (2018). The three dimensions of sustainable development: environment, economy and society. udk: 502.131.1 Conference paper. PP,197-202.
Mafi, E., & Abdoulahzadeh, M. (2017). Assessment of Social sustainability in Mashhad Metropolis. Journal of Urban Ecology Research, 8(15), 65-78. (In Persian)
Mahmoodi, S., Yasouri, M., & Emami, S. F. (2018). A Spatial-Location Analysis of the Factors Affecting Place Attachment (Case Study: Kurdish Villages, Rahmatabad and Blokat Districts, Rudbar County). Journal of Research and Rural Planning7(3), 61-82.‏
McKenzie, S. (2004). Social sustainability: Towards some definitions. Hawke Research Institute Working Paper Series, 27, 1–31.  
Michael, Y. M. A. K., & Peacock, C. J. (2011). Social sustainability: A comparison of case studies in UK, USA and Australia. 17th Pacific Rim Real Estate Society Conference, Gold Coast ,16-19.‏
Prayag, G., & Ryan, C. (2012). Antecedents of tourists’ loyalty to Mauritius: The role and influence of destination image, place attachment, personal involvement, and satisfaction. Journal of Travel Research51(3), 342-356.‏
Rahimi, L., Rafieian, M., & Bagheri, M. (2017, Evaluation the Impacts of Spatial Scale on the Residents’ Attachment to Place in Central Neighborhoods (Tabriz City). Journal of Architecture and Urban Plannig, 9(18), 43-58. (In Persian)
Rakeebonab, N., Haghighatian, M., & Jahanbakhsh, E. (2018). Sociological Explanation of Social Sustainability in Tabriz Localities. Journal of Research and Urban Planning, 8(31), 63-82. (In Persian)
Raymond, C. M., Brown, G., & Robinson, G. M. (2011). The influence of place attachment, and moral and normative concerns on the conservation of native vegetation: A test of two behavioural models. Journal of Environmental Psychology31(4), 323-335.
Salimi, N., Nastaran, M., & Abadi, A. Z., (2013). Social Sustainability, an Analysis of International Approache. Journal of Social Issues & Humanities, 1(3), 126-136.
Saraei, M. H., Omidvar, K., & Alizadeh Shuraki, Y. (2013). Analyzing and Measuring the Economical-Social Indices of Sustainable Development Within Localities of Historical Meybod City. Journal of Geographical Researches, 28(1), 177-203. (In Persian)
SFSO Swiss Federal Statistical Office. (2002). Measuring Sustainable Development, SFSO Publisher.
Tavana, M., & Nourian, F., (2016). Assessment of Social Sustainability in Sprawl Urban Neighborhoods (Case Study: Shadabad, Tehran). Journal of Human Geoghraphy Research Quartery, 49(4), 885-900. (In Persian)
Thin, N., Lockhart, C., & Yaron, G. (2002). Conceptualising socially sustainable development. Paper prepared for DFID and the World Bank. DFID. Mimeo.‏
Vallance, S., Perkins, H. C., & Dixon, J. E. (2011). What is social sustainability? A clarification of concepts. Geoforum42(3), 342-348.‏
Van der Graaf, P. (2009). Out of place? Emotional ties to the neighbourhood in urban renewal in the Netherlands and the United Kingdom. Amsterdam University Press.‏
Wallis, A. (2020). No place like home: The role of place attachment in increasing individual preparedness for natural hazard events. Doctoral Theses. Victoria University of Wellington.
Weingaertner, C., & Moberg, Å. (2014). Exploring social sustainability: Learning from perspectives on urban development and companies and products. Sustainable Development, 22(2), 122-133.
Widok, A. H. (2009). Social Sustainability: Theories, Concepts, Practicability. EnviroInfo, 2, 43-51.
Woodcraft, S. (2015). Understanding and measuring social sustainability. Journal of Urban Regeneration & Renewal, 8(2), 133-144.
Zamani , B., & Honarvar, M., (2016). Evaluation of factors affecting spatial attachment in urban areas using network analysis process. Journal of Urban Sociological Studies, 6(20), 131-156. (In Persian)
Zanganeh, M., Baniasad, T., and Khavari, A. (2020).  Evaluation of social stability in the new towns (Case Study: Town Mehregan in Mashhad). Journal of Urban Structure and Function Studies, 7(22),113-129. (In Persian)