ارزیابی کیفیت ساختاری شبکه فضای سبز در محیط‌های شهری- مطالعه موردی منطقه 16 شهرداری تهران

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسنده

پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی-گروه مطالعات محیطی

چکیده

فضاهای سبز شهری از مهم‎ترین مؤلفه‎ های مقابله با اثرات مضر شهرها بر محیط‌زیست به‌شمار می‌روند. این بخش از کاربری اراضی نقش مؤثری در عملکردهای محیط‎زیستی و بوم‌شناختی در سطح شهرها دارد. یکی از مسائل پیشِ‎روی برنامه‎ریزان شهری، دستیابی به عملکرد حداکثری فضای سبز با توجه به محدودیت زمین و منابع است. عملکرد فضاهای سبز شهری تا حد زیادی از ساختار شبکه آن تأثیر می‎پذیرد. بر این اساس، در این مقاله با توجه به مبانی نظری علم اکولوژی سیمای سرزمین و عملکردهای فضای سبز شهری شاخص کیفیت ساختار شبکه فضای سبز برای تحلیل شبکه فضای سبز در سطح شهرها معرفی شده است. محاسبات عددی این شاخص و متریک‌های به‌کار رفته در تدوین آن برای ارزیابی کیفیت ساختاری شبکه فضای سبز منطقه 16 شهرداری تهران انجام شد. بر اساس نتایج به‌دست آمده محله‌ شهرک بعثت از بالاترین سطح کیفیت ساختاری فضای سبز برخوردار است. همچنین در این مقاله به‌منظور کاربردی سازی شاخص کیفیت ساختاری و تهیه نقشه از تحلیل پنجره متحرک استفاده شد. نقشه کیفیت ساختاری شبکه فضای سبز را می‌توان به نحو مطلوب در فرایند مدیریت و بهبود عملکرد فضاهای سبز شهری به‌کار گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the structural quality of green space network in urban environments - case study: District 16 of Tehran Municipality

نویسنده [English]

  • Majid Ramezani Mehrian
the Institute for Research and Development in the Humanities (SAMT)
چکیده [English]

Urban green spaces are one of the most important components in dealing with the harmful effects of cities. This part of land use has an effective role in environmental and ecological services in cities. Considering the limited land and resources, achieving maximum performance of urban green space is one of the issues that city planners are facing. The performance of urban green space is greatly influenced by its network. Accordingly, in this article, the structural quality index of urban green space network is introduced based on the theoretical foundations of landscape ecology and urban green space functions. Numerical calculations of this index and other metrics used in its compilation were performed to evaluate the structural quality of the green space network in District 16 of Tehran Municipality. Results show that the Besat neighborhood has the highest level of structural quality in green space. Also, in this article, moving window analysis was used to map the structural quality index. The structural quality map of the green space network can be used optimally in the process of managing and improving the performance of urban green space

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban
  • green
  • space"
  • "
  • structural
  • quality
  • assessment"

مراجع

  1. پریور، پرستو؛ یاوری، احمدرضا؛ فریادی، شهرزاد و ستوده، احد. (1388). تحلیل ساختار اکولوژیک سیمای سرزمین شهر تهران برای تدوین راهکارهای ارتقای کیفیت محیط‌زیست. محیط‌شناسی، 35(51)، 56-45.
  2. پریور، پرستو؛ یاوری، احمدرضا و ستوده، احد. (1387). تحلیل تغییرات زمانی و توزیع مکانی فضاهای سبز شهری تهران در مقیاس سیمای سرزمین. محیط‌شناسی، 34(45)، 84-73.
  3. پژوهشکده توسعه تکنولوژی. (1392). تهیه شناسنامه اکولوژیک. منطقه 16 شهر تهران، تهران.
  4. چهرآذر، یحیی؛ چهرآذر، فائزه و کریمی، سعید. (1396). مکان‌یابی پارک و فضای سبز شهری با استفاده از اطلاعات جغرافیایی به روش سیستم AHP ارزیابی چند معیاره (نمونه موردی: منطقه 6 شهر تهران). مطالعات علوم محیط‌زیست، 1 (2)، 46-39.
  5. حسن‌پور، پرستو؛ سیاح نیا، رومینا و اسماعیل‌زاده، حسن. (1400). ارزیابی ساختار اکولوژیکی فضای سبز شهری با رویکرد سیمای سرزمین مطالعه موردی: منطقه 22 تهران. فصلنامه علوم محیطی، 18(1)، 202-187.
  6. حسینی مند، نگین؛ یعقوبی، معصومه؛ شاه‌حسینی، حبیب و جوان‌فروزنده، علی. (1400). ارزیابی مؤلفه‌های کیفی-ادراکی فضاهای سبز در ارتقاء حس رضایتمندی و سرزندگی ساکنان محلات اطراف آن (نمونه‌های موردمطالعه پارک ائل‌گلی و پارک ولیعصر تبریز). نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 25 (77)، 79-61.
  7. داز، بی‌بی سارا؛ غفاری گیلانده، عطا و عزیزی، علی. (1400). تحلیل تغییرات فضای سبز شهر گرگان با استفاده از متریک‌های سیمای سرزمین. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 22(5)، 181-167.
  8. دهقان زاد، شیما و قلعه نوعی، محمود. (1397). ارزشیابی شهرها بر اساس معیارهای کلان ساختار سبز شهری. مورد پژوهی: شهرضا (اصفهان). آمایش جغرافیایی فضا، 8 (27)، 184-169.
  9. لاریجانی، مریم؛ قسامی، فاطمه و یوسفی، الهام. (1393). تحلیل اکولوژیک ساختار فضای سبز شهر جیرفت با استفاده از متریک‌های سیمای سرزمین. آمایش محیط، 7(25)، 64-49.
  10. یوسفی، الهام؛ صالحی، اسماعیل؛ قسامی، فاطمه و جهانی‌شکیب، فاطمه. (1393). تحلیل وضعیت اکولوژیکی فضای سبز شهر بیرجند بر اساس متریک‌های سیمای سرزمین (با تاکید بر وضعیت پارک‌های محله‌ای و منطقه‌ای). فضای جغرافیایی، 14(46)، 111- 95.
  11. Alberti, M. (2008). Advances in urban ecology: integrating humans and ecological processes in urban ecosystems. Springer.
  12. Beer, A. R., Delshammar, T., & Schildwacht, P. (2003). A changing understanding of the role of greenspace in high-density housing: A European perspective. Built Environment, (1978), 132-143.
  13. Bowler, D. E., Buyung-Ali, L., Knight, T. M., & Pullin, A. S. (2010). Urban greening to cool towns and cities: A systematic review of the empirical evidence. Landscape and urban Planning, 97(3), 147-155.
  14. Breuste, J., Feldmann, H., & Uhlmann, O. (2013). Urban ecology. Springer Science & Business Media.
  15. Brotons, L., Herrando, S., & Martin, J.-L. (2005). Bird assemblages in forest fragments within Mediterranean mosaics created by wild fires. Landscape ecology, 19(6), 663-675.
  16. Bush, J., & Hes, D. (2018). Urban Green Space in the Transition to the Eco-City: Policies, Multifunctionality and Narrative. In Enabling Eco-Cities (pp. 43-63): Springer.
  17. Carreiro, M. M., Song, Y.-C., & Wu, J. (2007). Ecology, planning, and management of urban forests: International perspective. Springer Science & Business Media.
  18. Chehrazar, Y., Chehrazar, F., & Karimi, S. (2018). Locating of urban parks and green spaces using geographical information system by AHP method (Case study: District 6 of Tehran). Environmental Science Studies, 1 (2), 39-46. [In Persian].
  19. Daz, B., Ghaffari Gilandeh, A., & Azizi, A. (2020). Analyzing of Urban Green Space Changes in Gorgan City Using Landscape Metrics. Journal of Environmental Science and Technology, 22(5), 167-181. [In Persian].
  20. Dehghanzad, Sh., & Ghalehnoei, M. (2019). Evaluation of cities based on macro criteria of urban green structure. Case study: Shahreza (Isfahan). Geographical Planning of Space, 8 (27), 167-181. [In Persian].
  21. Dramstad, W., Olson, J. D., & Forman, R. T. T. (1996). Landscape Ecology Principles in Landscape Architecture and Land-Use Planning, Island Press.
  22. Dufour, A., Gadallah, F., Wagner, H. H., Guisan, A., & Buttler, A. (2006). Plant species richness and environmental heterogeneity in a mountain landscape: effects of variability and spatial configuration. Ecography, 29(4), 573-584.
  23. Forman, R. (2014). Land Mosaics: The ecology of landscapes and regions. Publisher : Cambridge University Press.
  24. Gardner, R. (1998). Pattern, process, and the analysis of spatial scales. Chapter 2 in: DL Peterson, and VT Parker, editors. Ecological Scale: Theory and Practice. In: Columbia University Press, New York, NY, USA.
  25. Giles, R. H., & Trani, M. K. (1999). Key elements of landscape pattern measures. Environmental Management, 3(4), 477-481.
  26. Gusafson, E. (1998). Quantifying landscape spatial patterns: what is the state of the art. Ecosystems, 1, 143-156.
  27. Hardoy, J. E., Mitlin, D., & Satterthwaite, D. (2013). Environmental problems in an urbanizing world: finding solutions in cities in Africa. Asia and Latin America: Routledge.
  28. Hassanpour, P., Sayyahnia, R., & Esmaeilzadeh, H. (2020). Ecological structure assessment of urban green space using the landscape approach (case study: Tehran’s 22nd district). Environmental Sciences, 18(1), 187-202. [In Persian].
  29. Hosseinimand, N., yaghoobi, M., Shahhosseini, H., & Javan Forouzandeh, A. (2021). Evaluation of qualitative-perceptual components of green spaces in promoting the sense of satisfaction and vitality of the residents of the surrounding areas (Examples of Elgoli Park and Valiasr Park in Tabriz). Geography and Planning, 25(77), 61-79. [In Persian].
  30. Huang, B.-X., Chiou, S.-C., & Li, W.-Y. (2021). Landscape Pattern and Ecological Network Structure in Urban Green Space Planning: A Case Study of Fuzhou City. Land, 10(8), 769.
  31. Janhäll, S. (2015). Review on urban vegetation and particle air pollution–Deposition and dispersion. Atmospheric environment, 105, 130-137.
  32. Kati, V., Devillers, P., Dufrêne, M., Legakis, A., Vokou, D., & Lebrun, P. (2004). Testing the value of six taxonomic groups as biodiversity indicators at a local scale. Conservation biology, 18(3), 667-675.
  33. Kendal, D., Williams, N. S., & Williams, K. J. (2012). Drivers of diversity and tree cover in gardens, parks and streetscapes in an Australian city. Urban forestry & urban greening,11(3), 257-265.
  34. Kenworthy, J. R. (2006). The eco-city: ten key transport and planning dimensions for sustainable city development. Environment and urbanization, 18(1), 67-85.
  35. Kong, F., & Nakagoshi, N. (2006). Spatial-temporal gradient analysis of urban green spaces in Jinan, China. Landscape and urban Planning, 78(3), 147-164.
  36. Kong, F., Yin, H., & Nakagoshi, N. (2007). Using GIS and landscape metrics in the hedonic price modeling of the amenity value of urban green space: A case study in Jinan City, China. Landscape and urban Planning, 79(3-4), 240-252.
  37. Kong, F.-h., Nobukazu, N., Yin, H.-w., & Akira, K. (2005). Spatial gradient analysis of urban green spaces combined with landscape metrics in Jinan city of China. Chinese Geographical Science, 15(3), 254-261.
  38. Larijani, M., Qasami, F., & Yousefi Rubiat, A. (2015). Ecological analysis of the green space structure of Jiroft city using landscape metrics. Environmental planning, 7 (25), 49-64. [In Persian].
  39. Leal Filho, W., Icaza, L. E., Neht, A., Klavins, M., & Morgan, E. A. (2018). Coping with the impacts of urban heat islands. A literature based study on understanding urban heat vulnerability and the need for resilience in cities in a global climate change context. Journal of Cleaner Production, 171, 1140-1149.
  40. Li, H., & Wu, J. (2004). Use and misuse of landscape indices. Landscape ecology, 19(4), 389-399.
  41. Li, H., Chen, W., & He, W. (2015). Planning of green space ecological network in urban areas: an example of Nanchang, China. International journal of environmental research and public health, 12(10),12889-12904.
  42. Li, S., WANG, J., & REN, H. (2010). The structure and function of urban green space system: a review. Progress in geography, 3, 377-384
  43. Loucks, O. L. (1994). Sustainability in urban ecosystems: beyond an object of study. The ecological city: preserving and restoring urban biodiversity. University of Massachusetts Press, Amherst, 48-65.
  44. Luo, T. (2010). A review study of landscape metrics support to sustainable development of urban green spaces. Paper presented at the Proceedings of the 47th International Federation of Landscape Architects (IFLA) World Congress, Suzhou, China.
  45. McGarigal, K. (1995). FRAGSTATS: spatial pattern analysis program for quantifying landscape structure (Vol. 351): US Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station.
  46. McGarigal, K., Cushman, S., Neel, M., & Ene, E. (2002). Spatial pattern analysis program for categorical maps. URL: www. umass. edu/landeco/research/fragstats/fragstats. html.
  47. Mörtberg, U., Goldenberg, R., Kalantari, Z., Kordas, O., Deal, B., Balfors, B., & Cvetkovic, V. (2017). Integrating ecosystem services in the assessment of urban energy trajectories–A study of the Stockholm Region. Energy Policy, 100, 338-349.
  48. Nielsen, A. B., Van Den Bosch, M., Maruthaveeran, S., & van den Bosch, C. K. (2014). Species richness in urban parks and its drivers: a review of empirical evidence. Urban ecosystems, 17(1), 305-327.
  49. Parivar, P., Yavari, A., & Sotodeh, A. (2008). A Landscape – Based Analysis of Spatial Distribution and Dynamics of Tehran Urban Green Spaces. Journal of Environmental Studies, 34(45), 73-85. [In Persian].
  50. Parivar, P., Yavari, A., Faryadi, S., & Sotoudeh, A. (2009). Landscape Ecological Structure Analysis of Tehran to Develop Strategies for Improving Environmental Quality. Journal of Environmental Studies, 35(50), 45-53. [In Persian].
  51. Pickett, S. T., Cadenasso, M. L., Grove, J. M., Nilon, C. H., Pouyat, R. V., Zipperer, W. C., & Costanza, R. (2001). Urban ecological systems: linking terrestrial ecological, physical, and socioeconomic components of metropolitan areas. Annual review of ecology and systematics, 32(1), 127-157.
  52. Ramos-González, O. M. (2014). The green areas of San Juan, Puerto Rico. Ecology and Society, 19(3), 20-27.
  53. Research Institute of Technology Development (2013). Preparation of ecological identity. District 16 of Tehran Municipality. Tehran, (In Persian).
  54. Richardson, E. A., & Mitchell, R. (2010). Gender differences in relationships between urban green space and health in the United Kingdom. Social science & medicine, 71(3), 568-575.
  55. Rizwan, A. M., Dennis, L. Y., & Chunho, L. (2008). A review on the generation, determination and mitigation of Urban Heat Island. Journal of environmental sciences, 20(1), 120-128.
  56. Rotem-Mindali, O. (2012). Retail fragmentation vs. urban livability: Applying ecological methods in urban geography research. Applied Geography, 35(1-2), 292-299.
  57. Saïd, S., & Servanty, S. (2005). The influence of landscape structure on female roe deer home-range size. Landscape ecology, 20(8), 1003-1012.
  58. Schneider, A., Friedl, M. A., & Potere, D. (2009). A new map of global urban extent from MODIS satellite data. Environmental research letters, 4(4), 044003.
  59. Semeraro, T., Pomes, A., Del Giudice, C., Negro, D., & Aretano, R. (2018). Planning ground based utility scale solar energy as green infrastructure to enhance ecosystem services. Energy Policy, 117, 218-227.
  60. Semeraro, T., Scarano, A., Buccolieri, R., Santino, A., & Aarrevaara, E. (2021). Planning of Urban Green Spaces: An Ecological Perspective on Human Benefits. Land, 10(2), 105.
  61. Shochat, E., Warren, P. S., Faeth, S. H., McIntyre, N. E., & Hope, D. (2006). From patterns to emerging processes in mechanistic urban ecology. Trends in ecology & evolution, 21(4), 186-191.
  62. Stearns, F., & Montag, T. (1975). The urban ecosystem: a holistic approach (Vol. 14): Dowden, Hutchinson & Ross.
  63. Sukopp, H. (1990). Urban ecology and its application in Europe. Urban ecology: Plants and plant communities in urban environments, 1(2), 79-97.
  64. Sukopp, H. (1998). Urban ecology—scientific and practical aspects. In Urban ecology (pp. 3-16): Springer.
  65. Turner, M. G., Gardner, R. H., O'neill, R. V., & O'Neill, R. V. (2001). Landscape ecology in theory and practice (Vol. 401): Springer.
  66. Turner, W. , Nakamura, T., & Dinetti, M. (2004). Global urbanization and the separation of humans from nature. Bioscience, 54(6), 585-590.
  67. UN-Habitat. (2020). Global State of Metropolis 2020–Population Data Booklet. In: United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat) Nairobi.
  68. Van Oijstaeijen, W., Van Passel, S., & Cools, J. (2020). Urban green infrastructure: A review on valuation toolkits from an urban planning perspective. Journal of environmental management, 267, 110603.
  69. Ward, K., Lauf, S., Kleinschmit, B., & Endlicher, W. (2016). Heat waves and urban heat islands in Europe: A review of relevant drivers. Science of the Total Environment, 569, 527-539.
  70. Yousefi, A., Salehi, A., Qasami, F., & Jahani Shakib, F. (2015). Analysis of ecological status of green space in Birjand based on landscape metrics (with emphasis on the status of neighborhood and regional parks). Geographical Space, 14 (46), 95-111. [In Persian].
  71. Zhang, L., & Wang, H. (2006). Planning an ecological network of Xiamen Island (China) using landscape metrics and network analysis. Landscape and urban Planning, 78(4), 449-456.
  72. Zhou, X., & Wang, Y.-C. (2011). Spatial–temporal dynamics of urban green space in response to rapid urbanization and greening policies. Landscape and urban Planning, 100(3), 268-277.
  73. Zipperer, W. C., Wu, J., Pouyat, R. V., & Pickett, S. T. (2000). The application of ecological principles to urban and urbanizing landscapes. Ecological applications, 10(3), 685-688.
  74. Zou, H., & Wang, X. (2021). Progress and Gaps in Research on Urban Green Space Morphology: A Review. Sustainability, 13(3), 1202.
پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری
دوره 10، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 81-99

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار