واکاوی ابعاد کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های غیررسمی و ارائه راهکارهای ساماندهی محلات هدف (نمونه موردی: شهر ارومیه)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

2 عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه

چکیده

رشد شتابان شهرنشینی و تمایل مهاجرت روستائیان به محیط‌های شهری زمینه ایجاد و گسترش پدیده سکونتگاه‌های غیررسمی و نامتعارف در مجاورت شهرها را بوجود آورده و مفهوم کیفیت زندگی شهری را به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری بیش از پیش با اهمیت نموده است. در همین راستا مقصود اصلی پژوهش حاضر سنجش و طبقه‌بندی ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی محلات هدف در شهر ارومیه و ارائه راهکارهای ساماندهی درجهت ارتقاء آنها می‌باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی- توسعه ای است. داده‌های پژوهش با رویه‌های مطالعات اسنادی، پرسشنامه گردآوری شده است. با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، از 31 محله سکونتگاه غیررسمی در شهر ارومیه، 4 سکونتگاه اسلام آباد1، حاجی پیرلو، اسلام آباد2 و طرزیلو به عنوان محلات هدف مورد مطالعه انتخاب شدند. پرسشنامه از 31 شاخص ترکیبی عینی و ذهنی کیفیت‌زندگی طراحی شده و با استفاده از فرمول عمومی کوکران نمونه‌ای با حجم 400 نفر برای هر یک از سکونتگاه‌ها تعیین شده است. در نهایت جهت تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای Excel، Spss و آزمونهای T ‌تک‌نمونه‌ای، تحلیل واریانس و دانکن استفاده گردید. نتایج نهایی آزمونT و دانکن در کلیه ابعاد کیفیت زندگی نشان می‌دهد که سکونتگاه‌های غیررسمی طرزیلو و اسلام‌آباد2 در وضعیت مطلوب، حاجی پیرلو در سطح متوسط و اسلام آباد1 در وضعیت نامناسبی نسبت به سایر محلات قرار دارند و طبقات یک تا چهارم جدول دانکن را جهت اولویت‌بندی محلات هدف به خود اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the dimensions of quality of life in informal settlements and providing solutions for organizing the target areas (Case study: Urmia)

نویسنده [English]

  • asma mozafari niya 1
1 Faculty of Architecture, Urban Planning and Art, Urmia University, Urmia, Iran.
2
چکیده [English]

The rapid growth of urbanization has paved the way for the spread of the phenomenon of informal settlements in the vicinity of cities and has made the concept of quality of urban life important. The main purpose of this research is to measure and classify the dimensions of quality. Residents of informal settlements in the desired neighborhoods in the city of Urmia and provide solutions to improve them. The research method is descriptive-analytical and applied in terms of purpose. Research data were collected through documentary study methods, questionnaires and interviews. Using cluster sampling method, from 31 neighborhoods of informal settlements in Urmia, 4 towns of Islamabad 1, Haji Pirloo, Islamabad 2 and Terzilo were selected as the desired neighborhoods. This questionnaire was designed from 31 objective and subjective goals and using Cochran's formula, a sample of 400 people was determined for each of the settlements. Finally, Excel, Spss and sample T-tests, analysis of variance and Duncan were used to analyze the data. The final results of T and Duncan test in all aspects of quality of life show that The informal settlements of Tarzilo and Islamabad 2 are in good condition, Haji Pirloo is in moderate condition and Islamabad 1 is in poor condition compared to other neighborhoods and the first to fourth floors of Duncan table are allocated to prioritize the target neighborhoods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal settlement
  • Quality of life
  • Organization
  • Target areas
  • Urmia

مراجع

  1. اسماعیل‌پور، نجما. (1389). بررسی وضعیت مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی و ارائه راهبردهای ساماندهی آن مطالعه موردی: محله حسن‌آباد یزد. مطالعات و پژوهش شهری و منطقه‌ای، 1 (2)، 112-95.
  2. حکمت نیا، حسن. (1399). ارزیابی عوامل مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه های غیررسمی براساس نظر مطلعان و ذینفعان کلیدی ( مطالعه موردی: محلات حاشیه نشین شهر یزد). فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 7(1)، 165-151.
  3. حبیبی، میترا و گرامی، نیلوفر. (1397). چگونگی استفاده از فضاهای شهری در سکونتگاه های غیررسمی (مورد پژوهشی: جداره‌های شرقی بزرگراه چمران تهران، حدفاصل پل ملاصدرا و پل مدیریت. نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 9(32)، صص 174-163.
  4. سرور، هوشنگ؛ فلاح پور، سجاد و جمالی، ابراهیم. (1394). بررسی عوامل موثر بر حاشیه نشینی در شهر ارومیه. دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، استانبول ترکیه.
  5. سالاری سردری، فرضعلی؛ حیدری مقدم، مصطفی؛ سبحانی، نوبخت و عارفی، اعظم. (1393). بررسی مؤلفه های کیفیت زندگی در فضاهای شهری(مطالعه موردی: شهر لامرد ). فصلنامه پژوهش­های منظر شهری، 1 (2)، 91-53.
  6. سازمان برنامه و بودجه استان آذربایجان غربی.
  7. شهرداری ارومیه، 1392.
  8. طلوع دل، طاهر؛ زارع، محمدصادق و سیده اشرف، مرضیه (1400). بررسی چالش ناپایداری اجتماعی اسکان غیررسمی مبتنی بر شاخص های توسعه پایدار شهری(مطالعه موردی: منطقه2 تهران محله فرحزاد). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 10 (2)، 94-77.
  9. عقبایی، حسام؛ نبی بیدهندی، غلامرضا و محمودزاده، امیر. (1399). راهبردهای ارتقاء مدیریت بحران در سکونتگاه‌های غیررسمی (نمونه موردی: کلان شهر تهران). فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، 10 (2)، 199- 186.
  10. کوکبی، افشین. (1384). برنامه ریزی به منظور ارتقای کیفیت زندگی شهری در مرکز شهر(مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر خرم آباد). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
  11. مبارکی، امید و اکبری، صمد. (1393). بررسی عوامل موثر بر شکل‌گیری حاشیه نشینی در شهر ارومیه. جمعیت، 21 (89 و 90 ) ، 52-37.
  12. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن کل کشور.
  13. مظفری‌نیا، اسماء. (1397). تحلیلی بر علل شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی و نحوه برخورد با آن‌ها مطالعه موردی: شهر ارومیه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی علی مصیب‌زاده، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه.
  14. نظریان، اصغر؛ سادین، حسن؛ زال نزاد، کاوه؛ استقامتی، مهناز و ولیانی، مهدی. (1395). بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی (حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی مهاجران شهر شهریار در سال 1388). نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 3 (3)، 135-115.
  15. (2001). Urban Indicators for Managing Cities: Cities Data Book. Eds., M.S. Westfall and V. A. de Villa. Manila: ADB.
  16. Aqbai, H., Nabi Bidhandi, Gh., & Mahmoodzadeh, A. (2019). Strategies for improving crisis management in informal settlements (case example: Tehran metropolis). Knowledge Quarterly of Crisis Prevention and Management, 10 (2), 186-199. [In Persian].
  17. Ballantyne, R., & Oelofse, C. (1999). Informal Settlers’ Perceptions of Environmental Quality: A Case Study of the Mizamoyethu Community, South Africa. The Environmentalist.19(3), 203-215.
  18. Berger, M. C., Blomquist, G. C., & Sabirianova Peter, K. (2008). Compensating differentials in emerging labor and housing markets: Estimates of quality of life in Russian cities. Journal of Urban Economics, 63(1), 25-55.
  19. Beyene, G. A., & Dessie, Y. A. (2014). Assessment of informal settlement and associated factors as a public health issue in Bahir Dar City, North West Ethiopia: A community-based case control study. Science Journal of Public Health, 2(4), 323-329.
  20. Bostock Marketing Group Ltd. (2008). Quality of Life Survey, Prepared for: Liverpool City Council,http://www.liverpool.gov.uk/Images/ tcm21-131461.pdf.
  21. Bunge, M. (1975). What is a quality of life indicators. Social indicators Research, 2(1), 65-79.
  22. Chen, S., Cerin, E., Stimson, R., & Lai, P. C. (2016). An Objective Measure to Assessing Urban Quality of Life based on Land Use Characteristics. Procedia Environmental Sciences, 36, 50-53.
  23. Cheuk M., & HO, E. (2012). Renewing the urban regeneration approach in Hong Kong. Discovery-ss student E-journal, College of Liberal Arts and Social Sciences ,Hong Kong.
  24. Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, I., Boumans, R., Snapp, R. (2007). Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being”. Ecological Economics. 61(2-3). 267-276.
  25. Cowan, R., & Hall, P. G. (2005). The dictionary of urbanism. Streetwise press.
  26. Crockerl, Thomas F., Brown1, L., Clegg, A., Farley, K., Franklin, M., Simpkins, S., & Young, J. (2019). Quality of life is substantially worse for community-dwelling older people living with frailty: systematic review and meta-analysis. Quality of Life Research, 28, 2041-2056.
  27. Cutter, Susan L. (1985). Rating places: Geographers view on quality of life. New York: Recourse publications in Geography.
  28. Das, A. (2015). slum upgrading with communitymanaged micro fi nance : towards progressive planning in indonesia. Habitat International, 47, 256–266.
  29. Das, Daisy. (2008). Urban Quality of life: A Case Study of Guwahati. Social Indicators Research, 88(2). 297-310.
  30. Diener, E., & Lucas, R. (2004). Explaining differences in societal levels of happiness: Relative standards, need fulfillment, culture, and evaluation theory. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Periodical on Subjective Well-Being, 1, 41-78.
  31. El Din, H. S., Shalaby, A., Farouh, H. E., & Elariane, S. A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. HBRC Journal. 9(1). 86-92.
  32. El-osta HS. (2007). The Determinants of a Quality of Life Indicator for Farm Operator Households : Application of Zero-Inflated Count- Data Models. Quality, 1, 145-163.
  33. Estoque, Ronald C., Togawa, T., Ooba, M., Gomi, K., Nakamura, S., Hijioka, Y., & Kameyama, Y. (2019), A review of quality of life (QOL) assessments and indicators: Towards a “QOL-Climate” assessment framework. Ambio, 48, 619-638.
  34. Fahy, F. & Cinnéide, MÓ. (2008). Developing and testing an operational framework for assessing quality of life. Environmental Impact Assessment Review, 28 , 366 - 379.
  35. Federation of Canadian Municipalities. (2004). The FCM Quality of Life Reporting System. Quality of Life in Canadian Municipalities. Available at: http://www.fcm.ca/english/qol/reports.html.
  36. Foo, T.S. (2000). Sublective assessment of urban quality of life in Singapore(1997-1998). Habitat International, 24(1) .31-49.
  37. Galdini, R. (2005). urban regeneration process the case of genove, an example of integrated urban development approach. genova: department of sociology and social science Press. 152.
  38. Gibson, M. & Kocabaş, A. (2001). London: Sustainable Regeneration- hallenge and Response. Paper presented to the Rendez-vous Istanbul, International Urban Design Meeting, Mimar Sinan University, Istanbul, Turkey.
  39. Gifford, R. (2009). Environmental Perception and Cognition. Translated By: Dehbashi, N., Architecture and Culture. 2/3.
  40. Habibi, M., & Grami, N. (2017). How to use urban spaces in informal settlements (research case: the eastern walls of Chamran highway in Tehran, between Molla Sadra Bridge and Management Bridge. Journal of Research and Urban Planning, 9(32), pp. 163-174. [In Persian].
  41. Hikmatnia, H. (2019). Evaluation of factors affecting the instability of informal settlements based on the opinion of informants and key stakeholders (case study: marginal neighborhoods of Yazd city). Urban Social Geography Quarterly, 7(1), 151-165. [In Persian].
  42. Husmann, C. (2016). marginality as a root cause of poverty : identifying marginality hotspots in ethiopia. World Development, 78, 420–435.
  43. Ismailpour, N. (2007). Investigating the housing situation in informal settlements and providing strategies for its organization, case study: Hasanabad neighborhood of Yazd. Urban and Regional Studies and Research, 1 (2), 112-95. [In Persian].
  44. Ji J. (2002). Determinants of Family Life Satisfaction in Reforming Urban China. Internatioal Journal of Comparative Sociology, 43(2), 169-191.
  45. John B. L.,& Robert W. M. (1989). Evaluation of Neighborhood Quality. AIP Journal, 20, 195-199.
  46. Kokbi, A. (2005). Planning in order to improve the quality of urban life in the center of the city (case study: the central fabric of Khorramabad city). Master's thesis, Tarbiat Modares University, Tehran. [In Persian].
  47. Landry, Ch. (1995). The Art of Regeneration, Urban Renewal Through Cultural Activity Demos Press .170.
  48. Lee, Y. J. (2008). Subjective Quality of Life Measurement in Taipei. Building and Environment, 43, 1-12.
  49. Lee, Y. J., (2008). Subjective Quality of Life Measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), 1205- 1215.
  50. Lichfield, D. (2000). The Context of Urban Regeneration, in Urban Regeneration. Sage Publications Ltd.
  51. London Sustainable Development Commission. (2004). Report on London’s Quality of Life Indicators ,http://www.london.gov.uk/mayor/sustainabledevelopment/docs/lsdc_indicators.pdf.
  52. Marans, R. W., & Stimson, R. (2011). Investigating Quality of Urban Life Theory, Methods and Empirical Research. Springer Science + Business Media.
  53. Massam, H. B. (2002). Quality of Life: Public Planning and Private Living. Progress in Planning.
  54. Mc mahon SK. (2002). The development of quality of life indicators - a case study from the City of Bristol , UK. Ecological Indicators.
  55. McCrea, R., Shyy, T.K., & Stimson, R. (2005). Modelling Urban Quality of Life in South East. Queensland by linking subjective and objective indicators, Proceedings of the 28th Australia and New Zealand Regional Science Association International Annual Conference, Wollongong.
  56. R., Stimson .R., Western, J. (2005). Testing a moderated model of satisfaction with urban living using data for brisbane-south east queensland, australia. Social Indicators Research, 12, 121-152.
  57. Mercer Human Resource Consulting LLC. (2007). Defining Quality of Living. http://www.imercer.com/uploads/common/pdfs/definingqualityofliving. pdf.
  58. Mozafarinia, A. (2017). An analysis of the causes of the formation of informal settlements and how to deal with them, a case study: Urmia city. Master's thesis on urban planning, under the guidance of Ali Musibzadeh, Faculty of Architecture, Urban Planning and Art, Urmia University. [In Persian].
  59. Mubaraki, O., & Akbari, S. (2013). Investigating factors affecting the formation of marginalization in Urmia city. Population, 21 (89 and 90), 37-52. [In Persian].
  60. Nazarian, A., Sadin, H., Zal Nezad, K., Tastagami, M., & Valiani, M. (2015). Investigating economic, social and demographic factors (marginalization and informal settlement of Shahyar city immigrants in 2018). Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 3(3), 115-135. [In Persian].
  61. Program and Budget Organization of West Azarbaijan Province. [In Persian].
  62. Protect, M., & Gorden, P.(1992). Planning For urban quality London. London: Frances Pinter.
  63. Rabbiosi, C. (2015). Renewing a Historical Legacy: Tourism, Leisure Shopping and Urban Branding in Paris. Cities, 4(1), 195-203.
  64. Rapley, M. (2003). Quality of life research : A critical introduction. Sage Publications Limited.
  65. Roberts, P., & Sykes, H.(2000). Urban Regeneration. Handbook, Londan: Sage Publications.
  66. Salari Sardari, F. A., Heydari Moghadam, M., Sobhani, N., & Arefi, A. (2013). Investigating the components of quality of life in urban spaces (case study: Lamard city). Urban Landscape Research Quarterly, 1 (2), 53-91. [In Persian].
  67. Santos, Luís D., Martins, , & Brito, P. (2007). Measuring Subjective Quality of Life : A Survey to Porto ’ s Residents. Quality, 1, 51-64.
  68. Senlier, N., Yildiz, R., E. & Dig˘dem Aktas, (2009). A Perception Survey for the Evaluation of Urban Quality of Life in Kocaeli and a Comparison of the Life Satisfaction with the European Cities. Soc Indic Res, 94:213–226.
  69. Server, H., Falahpour, S., & Jamali, I. (2014). Investigating factors affecting marginalization in Urmia city. The second international conference on new researches in civil engineering, architecture and urban planning, Istanbul, Turkey. [In Persian].
  70. Statistical Center of Iran. (2015). The results of the general population and housing censuses of the whole country. [In Persian].
  71. Tesfazghi, E.S., Matinez, J.A., & Verplanke, J.J. (2010).Variability of quality of life at small scales:Addis Ababa, Kirkos Sub-City. In:Social Indicators research, 98(1), 3-88.
  72. Tolo Del, T., Zare, M. S., & Seyida Ashraf, M (2021). Examining the challenge of social instability of informal settlements based on sustainable urban development indicators (case study: Farahzad District 2, Tehran). Journal of Geography and Environmental Studies, 10(2), 77-94. [In Persian].
  73. Tsenkova, S. (2002). Urban Regeneration, Learning from the British Experience, Published by, Faculty Environment Design, University Of Calgary. 1-99.
  74. Turksever, N. E., & Gunduz, A. (2001). Possibilities and Limitations for the Measurement of the Quality of Life in Urban Areas. Social Indicators Research, 53, 1-12
  75. Ulengin, B., Ulengin, F., & Guvenc, U. (2001). A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul, European Journal of Operational Research,130, 361-374.
  76. UN-Habitat. (2010). Global urban indicators–selected statistics: Global report on human settlements. Gateshead, England: Earthscan.
  77. UN-HABITAT. (2011). State of the Worlds Cities 2010/2011; Bridging The Urban Divide, in: unhabitat.org.
  78. United Nations Human Settlements Programme (UN - Habitat). (1998). Global Urban Indicators Database ,Version 2 , available in unhabitat.org.
  79. Urban Task, F. (1990). Toward an Urban Renaissance. A Report of Urban Task Force 1990, UK.
  80. Urmia Municipality, 2011. [In Persian].
  81. Wann-Ming, W., (2019), Constructing urban dynamic transportation planning strategies for improving quality of life and urban sustainability under emerging growth management principles. Sustainable Cities and Society, 44, 275-290.
  82. Woldetinsaye, S. G. (2011). Analyzing variation of urban quality of life using participatory aproach in Addis Ababa, Ethiopia: a case study of kirkos subcity. University of Twente Faculty of Geo Information and Earth Observation ITC, Enschede.
  83. World Health Organization. (1997). WHOQOL: Measuring Quality of Life. Geneva:WHO.
  84. Zebardast, E. (2009). The Housing Domain of Quality of Life and Life Satisfaction in the Spontaneous Settlements on the Tehran Metropolitan Fringe. Social Indicators Research, 12, 307-324.
پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری
دوره 10، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 187-205

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار