تحلیل فضایی تأثیر فرم شهر بر مصرف سوخت کلان‌شهر کرج

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 دانشجو

2 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد دانشگاه فردوسی

10.22059/jurbangeo.2022.328696.1569

چکیده

امروزه با افزایش جمعیت شهرها مسائل زیست‌محیطی شهر و شهروندان را احاطه کرده است، به‌طوری‌که کارشناسان به دنبال استفاده از بهترین راهکارها جهت مقابله با این مسئله هستند، و یکی از استراتژی‌ها موثر طراحی فرم بهینه شهرها است. لذا هدف تحقیق حاضر تحلیل فضایی تأثیر فرم شهر بر مصرف سوخت کلان‌شهر کرج است. داده‌ها و اطلاعات موردنیاز تحقیق به دو روش کتابخانه‌ای( مطالعه اسناد، طرح‌ها، مقالات) و مراجعه به سازمان‌های مرتبط(شهرداری، شرکت ملی پخش فرآورده-های نفتی و...) جمع‌آوری‌شده است. در جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون آماریG و مدل Moran جهت تعیین الگوی مصرف بنزین شهر کرج، و از ابزار رگرسیون وزنی جغرافیا (GWR) برای تعیین تغییرات فضایی بین متغیر فرم شهر(اختلاط کاربری، دسترسی‌پذیری) و مصرف بنزین استفاده‌شده است. نتایج نشان داد؛ محلات مرکزی مناطق 5،1،7،8،9 مانند؛ دهقان ویلای اول و دوم، حیدرآباد، گلشهر غربی 1 و 2، شهرک موحدان، گلشهر شرقی، مهرویلا و کوی کارمندان دارای بالاترین شاخص دسترسی‌پذیری و محلات حاشیه مهرشهر، منطقه 10 و 6 دارای کمترین شاخص دسترسی‌پذیری به خدمات، امور اداری، تجاری، آموزشی هستند. همچنین با توجه مقدار ؛462/10Z-Scorse= و مقدار0= P-Value مشخص شد که الگوی مصرف بنزین شهر کرج خوشه‌ای است. همچنین، مقدار R2 متغیر دسترسی‌پذیری برابر با 88/0 است: یعنی شاخص فرم شهر با توجه به این متغیر در سطح اطمینان 95% به میزان 88 درصد از مصرف بنزین را توجیه می‌کند. مقدار R2 متغیر اختلاط کاربری برابر با 87/0 است: یعنی شاخص فرم شهر با توجه به این متغیر در سطح اطمینان 95% به میزان 87 درصد از مصرف بنزین را توجیه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of the Effect of City Form on Fuel Consumption in Karaj Metropoli

نویسندگان [English]

  • kiyan shakarami 1
  • Mohammad Rahim Rahnama 2
  • mohamad shokohi 3
1 Student
2 Professor of Ferdowsi University of Mashhad
3 Professor of Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

the aim of the present study is to analyze the effect of city form on fuel consumption in Karaj metropolis. The data and information required for the research have been collected in two ways: library (study of documents, plans, articles, etc.) and referring to related organizations (municipality, National Petroleum Products Distribution Company, etc.). In order to analyze the data, G statistical test and the Moran model were used to determine the pattern of gasoline consumption in Karaj, and geographic weight regression (GWR) was used to determine the spatial variation between city form variables (mixing, accessibility) and gasoline consumption. The results showed that central neighborhoods of areas 5,1,7,8,9 such as; Dehghan Villas 1 and2, Hyderabad, western Golshahr 1 and 2, Movahedan town, eastern Golshahr, Mehrvila and Karmandan dormitory have the highest accessibility index, and Mehrshahr suburbs, districts 10 and 6 have the lowest accessibility index to services, administrative, commercial, educational. Also, according to the value; 462 / 10Z-Scorse = and the value of P-Value = 0, it was determined that the pattern of gasoline consumption in Karaj is clustered. Also, the value of R2 of the accessibility variable is equal to 0.88. That is, the city form index according to this variable at the 95% confidence level justifies 88% of gasoline consumption. The value of R2 of the user mixing variable is equal to 0.87. That is, according to this variable at the 95% confidence level the city form index justifies 87% of gasoline consumption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Analysis"
  • City Form"
  • Gasoline Consumption"
  • "
  • Weight Regression"
  • Karaj City

مراجع

  1. حاجی پور، خلیل و فروزان، نرجس. (1393). بررسی تاثیر فرم شهر بر میزان مصرف انرژی عملکردی در بخش مسکونی، نمونه موردی: شهر شیراز. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، ۱۹ (4)، 26-17.
  2. دیوسالار، اسداله؛ کیانژاد تجنکی، سید قاسم و عبدی بورا، محمد. (1398). تحلیل تطبیقی و سنجش ساخت و شکل شهری (مطالعه موردی: شهر بابل).مطالعات محیطی هفت حصار، 8(29)، 39-50.‎
  3. رستگاری، حمزه. (1395). بررسى تطبیقى تأثیر فرم شهر بر رفتار سفر شهرى و مصرف سوخت وسایل نقلیه. مطالعات محیطى هفت حصار، 6 (19)،30-19.
  4. رضازاده، مرتضی. (1395). تاثیر فرم شهر بر الگوی مصرف انرژی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
  5. رفیعیان، مجتبی؛ فتح جلالی، آرمان و داداشپور هاشم. (1390). بررسی و امکان سنجی تأثیر فرم و تراکم بلوک های مسکونی بر مصرف انرژی شهر، نمونه موردی شهر جدید هشتگرد. مجله آرمان شهر، 4 (6)، 116-107.
  6. رهنما، محمدرحیم و آقاجانی، حسین. (1392). تحلیل شاخص دسترسی در کلان شهر مشهد. جغرافیاوتوسعه ناحیه­ای، 11(20)، 58 -43.
  7. رهنما، محمدرحیم و عباس زاده، غلامرضا. ( 1387) اصول، مبانی و مدل های سنجش فرم کالبدی شهر. مشهد: انتشارات جهاددانشگاهی.
  8. سردره، علی اکبر. (1395). سنجش تاثیر شاخص های فرم شهری بر رفتارهای ترافیکی و میزان مصرف انرژی ساکنین مطالعه موردی مناطق شهر تهران. رساله دکترا، دانشگاه مازندران.
  9. شاهینی فر، مصطفی و حبیبی، میرسالار. (1395). کاربرد روش جای پای اکولوژیک در ارزیابی پایداری جغرافیای ناحیه ای (مطالعه موردی: شهرستان کرمانشاه).آمایش محیط، 9(32)، 62-41.‎
  10. پورجعفر، شجاع و طبیبیان، منوچهر. (1398). فراتحلیل رابطه فرم شهر و انرژی: مروری بررویکردها، روش ها، مقیاس ها و متغیرها. دانش شهرسازی، 3(1)، 107-85.
  11. عبادی نیا، فهیمه؛ اجزاء شکوهی، محمد؛ رهنما، محمدرحیم و خوارزمی، امیدعلی. (1395). ارزیابی سناریوهای حملونقل کم کربن شهر مشهد با استفاده از رویکرد جاپای بومشناختی. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 19، 129-115.
  12. عسگری، علی. (1389). تحلیل امار فضایی با GIS. سازمان فناوری اطلاعات شهرداری کرج 1390.
  13. غفاریان بهرمان، محمد؛ پریزادی، طاهر؛ شماعی، علی؛ خطیبی زاده، محمدرضا و شهسوار، امین. (1395). تحلیل فضایی زیست پذیری محلات شهری مورد مطالعه: منطقه 18 تهران. پژوهش­های محیطزیست، 7 (41)، 58-43.
  14. قربانی، رسول. (1384). تراکم و ساماندهی فضاهای شهری (مورد مطالعه: تبریز). پایان نامه دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
  15. عرفانیان، مهدی؛ حسین خواه، مریم و علیجانپور، احمد. (1392). مقدمه ای بر روشهای رگرسیون چند متغیره OLS و GWR در مدلسازی مکانی اثرات کاربری اراضی بر کیفیت آب. نشریه ترویج و توسعه آبخیزداری، 1 (1)، 573-553.
  16. جلالی نائینی، احمدرضا؛ ممدوحی، امیررضا؛ علیمرادی، مهرداد و مجتهدزاده، مینا. (1390). راهبردها و راهکارهای مدیریت مصرف سوخت در حمل ونقل شهری: اولویت بندی بر اساس روش نمودار هسه.فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، 16(1)، 75-96.‎
  17. نیک پور، عامر؛ لطفی، صدیقه و رضازاده، مرتضی. (1394). تحلیل رابطه میان فرم شهر و شاخص دسترسی (مورد مطالعه: شهر بابلسر). برنامه ریزی فضایی، 7(3)، 106-85.‎
  18. Akande, A., Cabral, P., Gomes, P., & Casteleyn, S. (2019). The Lisbon ranking for smart sustainable cities in Europe. Sustainable Cities and Society, 44, 475-487.
  19. Alobaydi, D., Bakarman, M. A., & Obeidat, B. (2016). The Impact of Urban Form Configuration on the Urban Heat Island: The Case Study of Baghdad, Iraq. Procedia Engineering, 145, 820-827.
  20. Asgari, A. (2011). Spatial statistics analysis with GIS. Karaj Municipality Information Technology Organization. [in Persian].
  21. Banzhaf, H. S., & Kasim, M. T. (2019). Fuel consumption and gasoline prices: The role of assortative matching between households and automobiles. Journal of environmental economics and management, 95, 1-25.
  22. Barakat, Y., Awad, E. N., & Ibrahim, V. (2016). Fuel consumption of gasoline ethanol blends at different engine rotational speeds. Egyptian Journal of Petroleum, 25(3), 309-315.
  23. Divasalar, A., Kianjad, S., & Abdi Bora, M, (2020). Comparative analysis and measurement of urban construction and shape (Case study: City of Babylon). Environmental Studies Seven Fences, 8 (29), 39-50. [in Persian].
  24. Ebadi Nia, F., Ajzashokuhi, M., Rahnama, M., & Kharazmi, M.A. (2015). Evaluation of low carbon transportation scenarios in Mashhad using the approach of ecological footprint. geography and environmental hazards, 19, 129-115. [in Persian].
  25. Emekci, S, & Kayasü, S. (2017). Urban Form and Sustainability: The Case Study of Gaziantep in Turkey. International Conference on Advances on Sustainable Cities, Porto, Portugal, 15 - 17 November 2017, 95-110
  26. Erfanian, M., Hosseinkhah, M., & Alijanpour, A. (2013). Introduction to multivariate regression methods OLS and GWR in spatial modeling of land use effects on water quality. Journal of Watershed Management Promotion and Development, 1 (1), 553-573.[in Persian].
  27. Ghaffarian, B., Mohammad, P., Taher, S., Khatibizadeh, A., Mohammad, R., & Shahsavar, A. (2016). Spatial analysis of livability of urban areas studied: District 18 of Tehran. Environmental Research, 7 (41), 45 -58. [in Persian].
  28. R. (2014). Density and organization of urban spaces (Case study: Tabriz). PhD thesis in Geography and Urban Planning, University of Tabriz. [in Persian].
  29. Grimm, N. B., Faeth, S. H., Golubiewski, N. E., Redman, C. L., Wu, J., Bai, X., & Briggs, J. M. (2008). Global change and the ecology of cities. science, 319 (5864), 756-760.
  30. Hajipour, K., & Forouzan, N. (2014). The effect of city form on the amount of functional energy consumption in the residential sector, case study: Shiraz. Journal of Fine Arts - Architecture and Urban Planning , 19 (4), 17-26. [in Persian].
  31. Hsieh, S., Schüler, N., Shi, Z., Fonseca, J. A., Maréchal, F., & Schlueter, A. (2017). Defining density and land uses under energy performance targets at the early stage of urban planning processes. Energy Procedia, 122, 301-306.
  32. Hui, S. C. (2001). Low energy building design in high density urban cities. Renewable energy, 24(3-4), 627-640
  33. Jalali, N., Mamdouhi, A., & Alimoradi, M. (2012). Strategies and strategies for fuel consumption management in urban transportation: Prioritization based on Hesse diagram method. Journal of Planning and Budgeting, 16 (1), 75-96. [in Persian].
  34. Javanroodi, K., Nik, V. M., & Mahdavinejad, M. (2019). A novel design-based optimization framework for enhancing the energy efficiency of high-rise office buildings in urban areas. Sustainable Cities and Society, 49, 101597.
  35. Jhang, S. R., Lin, Y. C., Chen, K. S., Lin, S. L., & Batterman, S. (2020). Evaluation of fuel consumption, pollutant emissions and well-to-wheel GHGs assessment from a vehicle operation fueled with bioethanol, gasoline and hydrogen. Energy, 209, 118436.
  36. Kim, K., Yi, C., & Lee, S. (2019). Impact of urban characteristics on cooling energy consumption before and after construction of an urban park: The case of Gyeongui line forest in Seoul. Energy & Buildings, 191, 42–51
  37. Lam, JC. (2000). Shading effects due to nearby buildings and energy implications. Energy Conversion and Management, 47 (7):647–59
  38. Li, X. X. (2018). Linking residential electricity consumption and outdoor climate in a tropical city. Energy, 157, 734-743.
  39. Marique, A. F., & Reiter, S. (2011). A method to evaluate the energy consumption of suburban neighborhoods. HVAC & R Research, 18 (1-2), pp 88-99.
  40. Martin, JC., Millington, P., Campbell, B., Barron, L., & Fisher, S. (2019). On-board generation of hydrogen to improve in-cylinder combustion and after-treatment efficiency and emissions performance of a hybrid hydrogen-gasoline engine. Int J Hydrogen Energy, 44(25),12880-12889.
  41. Mörtberg, U., Goldenberg, R., Kalantari, Z., Kordas, O., Deal, B., Balfors, B., & Cvetkovic, V. (2017). Integrating ecosystem services in the assessment of urban energy trajectories – A study of the Stockholm Region. Energy Policy, 100, 338-349.
  42. Nikpour, A., Lotfi, S., & Rezazadeh, M. (2015). Analysis of the relationship between city form and access index (Case study: Babolsar city). Spatial Planning, 7 (3), 85-106. [in Persian].
  43. , (2016). Consumption Tax Trends 2016. https://read.oecd-ilibrary.org/taxation/consumption-tax-trends-2016_ctt-2016-en.
  44. Ogle, J., Delparte, D., & Sanger, H. (2017). Quantifying the sustainability of urban growth and form through time: An algorithmic analysis of a city's development. Applied Geography, 88, 1-14.
  45. Pourjafar,S. and Tabibian.M (2018). Meta-analysis of the relationship between city form and energy: An overview of approaches, methods, scales and variables. Urban Planning Knowledge, 3 (1), 85-107. [in Persian].
  46. Rafieian, M., Fath, J., & Dadashpour, H. (2011). Investigation and Feasibility Study of the Effect of Form and Density of Residential Blocks on Energy Consumption of the City, Case Study of Hashtgerd New City. Armanshahr Magazine, 4 (6), 107-116. [in Persian].
  47. Rahnama, M., & Abbaszadeh, G. (2008). Principles, Foundations and Models of Measuring the Physical Form of the City. Mashhad: Jihaddaneshgahi Publications. [in Persian].
  48. Rastegari, H. (2016). A Comparative Study of the Effect of City Form on Urban Travel Behavior and Vehicle Fuel Consumption. Haft Hesar Environmental Studies, 6 (19), 19-30. [in Persian].
  49. Resch, E., Bohan, R., Kvamsdal, T., & Lohne, J. (2016). Impact of urban density and building height on energy use in cities. SBE16 Tallinn and Helsinki Conference; Build Green and Renovate Deep, 5-7 October 2016.
  50. Rezazadeh, M. (2016). The effect of city form on energy consumption pattern. Master Thesis, University of Mazandaran. [in Persian].
  51. Sallee, James M., West, Sarah E., & Fan, Wei. (2016). Do consumers recognize the value of fuel economy? Evidence from used car prices and gasoline price fluctuations. Publ. Econ. 135, 61-73.
  52. Sardreh, A. (2016). Measuring the effect of urban form indicators on traffic behaviors and energy consumption of residents, a case study of Tehran. PhD thesis, University of Mazandaran. [in Persian].
  53. Shahinifar, M., & Habibi, M. (2016). Application of ecological footprint method in assessing the stability of regional geography (Case study: Kermanshah city). Environmental Management, 9 (32), 41-62 . [in Persian].
  54. Sikder, S. K., Nagarajan, M., Kar, S., & Koetter, T. (2018). A geospatial approach of downscaling urban energy consumption density in mega-city Dhaka, Bangladesh. Urban climate, 26, 10-30.
  55. Small, Kenneth A., & Van Dender, K. (2007). Fuel efficiency and motor vehicle travel: the declining rebound effect. Energy J. 28, (1), 25-52.
  56. Surkyn, J., & Lesthaege, R. (2004).Value orientations and the second demographic transition in Northern, Western and Southern Europe: anmupdate. Demographic Research, 3 (3), 45–99.
  57. Yang, Y., Liu, J., Lin, Y., & Lin, Q. (2019). The impact of urbanization on China’s residential energy consumption. Structural Change and Economic Dynamics, 49, 170–182
  58. Yin, C., Yuan, M., Lu, Y., Huang, Y., & Liu, Y. (2018). Effects of urban form on the urban heat island effect based on spatial regression model. Science of The Total Environment, 634, 696-704.
  59. Zhang, Y., Bert, G., & Krista S., (2016). Exploring the link between urban form and work related transportation using combined satellite image and census information: Case of the Great lakes region. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation,number, 47, 139–159.
پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری
دوره 10، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 143-163

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار