تحلیل فرآیند شکل‌گیری هسته‌های فرعی در ساختار فضایی با تأکید بر الگوی سکونت و فعالیت مطالعه موردی: کلان‌شهر کرمانشاه

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

10.22059/jurbangeo.2023.348314.1731

چکیده

در چند سال اخیر مفاهیم متنوعی از ساختار فضایی شهری ـ منطقه‌ای توسعه‌یافته است و ساختار فضایی شهرهای بزرگ ویژگی چندهسته‌ای را به نمایش گذاشته است. پدیده چندهسته‌ای شدن ذاتی کلان‌شهرها بوده و مطالعات حاکی از کارایی بیشتر و تأثیر روش‌های کمی در شناسایی هسته‌های عملکردی است. بازه زمانی این پژوهش داده‌های مقطعی و نمونه موردبررسی کلان‌شهر کرمانشاه، بلوک آماری و کاربری اراضی وضع موجود و پهنه‌بندی طرح جامع بـوده اسـت. متغیرهای این پژوهش شامل 8 کاربری عمده شهری بوده است. تحلیل فضایی و سنجش تراکم کاربری‌های مختلط در سطح کلان‌شهر کرمانشاه وجود مراکز فرعی جدید در سطح مناطق 1، 3 و ۴ را نشان داده است. علاوه بر هسته تاریخی و قدیمی شهر، دو هسته متراکم دیگر از فعالیت‌های ترکیبی در مناطق 3، 1 و ۴ محدوده بین مناطق ۵ و ۸ وجود دارند. البته نوع خدمات ارائه‌شده در مراکز فرعی کلان‌شهر به نسبت هسته مرکزی شهر دارای مقیاس ناحیه‌ای هستند و برای رفع برخی نیازهای روزمره شهروندان در این سطح از دسترسی ایجادشده‌اند. پراکنش فضایی فعالیت‌های تجاری و اداری نشان از تمرکز اکثر این فعالیت‌ها در هسته مرکزی شهر دارد؛ اگرچه، هسته‌های فرعی در مناطق ۵ و ۸ نیز می‌توانند به‌عنوان یک هسته در جنوب شرق مطرح شود. الگوی توسعه فعالیت مسکونی تفاوت‌هایی با فعالیت دیگر دارد و آن شکل‌گیری چند هسته به‌غیراز منطقه 1 به‌عنوان هسته کالبدی است؛ به عبارتی، هسته‌های مسکونی دیگر به‌عنوان رقیب در مناطق 6،5، 4 و 2 شکل‌گرفته است که می‌تواند در شکل‌گیری هسته‌های فرعی دیگر نقش مؤثری داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis the Process of the Sub-Cores Formation in the Spatial Structure with Emphasis on the Residence and Activity Pattern (case study: Kermanshah metropolis)

نویسندگان [English]

  • Aziz mohamadyari
  • Bakhtyar ezatpanah
  • Karim Hosainzadeh Dalir
Department of Geography and urban planning, Marand Branch, Islamic azad university, Marand, Iran
چکیده [English]

In the last few years, various concepts of urban-regional spatial structure have been developed and the spatial structure of big cities has exhibited multi-core characteristics. The phenomenon of polycentric is inherent in metropolises, and studies indicate more efficiency and the effect of quantitative methods in identifying functional nuclei. The time frame of this research was cross-sectional and sample data of Kermanshah metropolis, statistical block and land use of the existing situation and comprehensive plan zoning. The variables of this research included 8 major urban uses. Spatial analysis and measurement of the density of mixed uses in Kermanshah metropolis has shown the existence of new sub-centers in regions 1, 3 and 4. In addition to the historical and old core of the city, there are two dense cores of mixed activities in areas 3, 1 and 4 between areas 5 and 8. Of course, the types of services provided in the sub-centric of the metropolis have a regional scale compared to the central core of the city and have been created to meet some of the daily needs of citizens at this level of access. The spatial distribution of commercial and administrative activities shows the concentration of most of these activities in the central core of the city; However, sub-centric in areas 5 and 8 can also be considered as a core in the southeast. The development pattern of residential activity has differences with other activities and that is the formation of several cores other than area 1 as a physical core; In other words, other residential cores have been formed as competitors in areas 6, 5, 4 and 2, which can play an effective role in the formation of other sub-cores
Extended Abstract
Introduction
The increase in the population of cities has created various effects on the urban environment, and the spatial structure of cities has changed significantly, which has led to the emergence of multi-centric cities (cities with multiple urban centers). The urban spatial structure has two morphological and functional dimensions. The concept is a monocentric structure reflecting an urban system with a strong concentration of economic activities and jobs in the city center. The multi-centric spatial structure within the city also represents the clustering of population and occupation in a metropolitan area or urban area. A city's spatial structure significantly affects economic efficiency and the quality of the urban environment. In the growth and development of Kermanshah metropolis, it can be seen that this region, like other third-world metropolises, suffers from instability and spatial imbalance in terms of spatial morphological aspects, spatial division of labor, and political organization of space. The city of Kermanshah, in its expansion process in recent decades, has grown from the central core to the peripheral areas, and the sub-cores were able to play an effective role in the structure of the city. By playing a dominant role, the sub-cores were strengthened by using residential and commercial-service cores. Because of the density of construction and population, they are effective in the city's spatial structure. Identifying other areas with suitable space for creating a nucleus is necessary.
 
Methodology
In terms of purpose, the research is applied, carried out by descriptive-analytical method, and based on library studies, documents, and field investigations. Considering the nature of the data and the impossibility of controlling the behavior of the effective variables in the problem, this research was of a non-experimental type. It was carried out within the framework of the case-analytical model. The investigated time frame is the summer of 2021, and the investigated sample was the statistical block and all urban uses of Kermanshah metropolis. The main data, mainly using the data of Iran Statistics Center, including the comprehensive and detailed plan, have been obtained.
The spatial statistics method, Peter Hall method, mixed land use index, and Excel software were used for data analysis. Moreover, Arc GIS software and spatial analysis tools, including spatial statistics methods, were exploited for drawing and spatial analysis of layers. The variables of this research included eight major urban uses (distribution of industrial, commercial, tourism-recreational, cultural, administrative, medical, educational, and residential cores) and converting it into cross-sectional data. The generalized method of moments (GMM) has been used in the research process.
 
Results and discussion
The spatial autocorrelation coefficient (λ) results are significant at a high level, which confirms the existence of spatial dependence in the components of the residential core growth model and its significant relationship with other urban land uses. This means that the shock applied to one core has spread to other cores. Also, it shows to what extent the growth of the residential core in one area has been affected by the shock on the distance function and the accessibility of each core in other areas of the city. Therefore, the distance factor is considered one of the repulsion factors of each land use. According to the results, the degree of concentration of the administrative core has a negative and significant effect on the volatility of the residential core. This means that areas with a significant distribution of the administrative core have had less residential growth. Also, the career mixing index has a positive and significant effect on the growth model of each core; that is, the regions with a higher mixed land use index have functional cores and, as a result, have a denser distribution. This shows the centrality of body divisions in the growth and expansion of new cores.
 
 Conclusion
The explanation of the situation, planning and organization of the population, the function and the evolution of the spatial structure can be presented based on three important indicators of the spatial pattern of residence, the spatial morphological structure, the division of spatial work, and to some extent the organization of urban functions. Based on this, the current research sought a clear understanding of such concepts that the metropolis of Kermanshah has had a relationship with the spatial balance of population and function in the course of its developments. Suppose we accept that urban development plans improve the quality of life in urban areas through the creation of urban infrastructures, the establishment of equipment, and also the required public services. In that case, urban development plans create a positive perspective for developing and creating new cores. In other words, the development of urban areas directly increases the performance of the cores through the general plan of land, housing, and real estate prices. The population reacts to this price increase through the supply and demand market.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Polycentric city
  • Spatial structure
  • Sub-cores
  • Residential and activity pattern
  • Kermanshah city
  1. آروین، محمود و پوراحمد، احمد. (1400). تبیین نظری ساختار شهر فشرده چندهسته‌ای به‌منظور ایجاد فرم شهری پایدار. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 11(41)، 253-286.
  2. حسینی، سید سالار؛ رفیعیان، مجتبی؛ مشکینی، ابوالفضل و علوی، سید علی. (1400). تبیین نظری فضاهای نوظهور شهری و بازتاب فضایی آن در شهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۵ (۱)، ۶۷-۴۵.
  3. حسینی، علی و پوراحمد، احمد. (1398). تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر توزیع فضایی شاغلان و فعالیت در شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 7 (4)، 677-699.
  4. حسینی، علی؛ پوراحمد، احمد و زیاری، کرامت اله. (1397). تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر بُعد جمعیتی رویکرد ریخت‌شناسی شهر چندهسته‌ای (مطالعه مورد: شهر تهران).مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8 (30)، 38 ـ 19.
  5. داداش‌پور، هاشم و تدین، سپیده. (1394). شناسایی پهنه‌های همگن جریانی بر اساس جابه‌جایی‌های فضایی و الگوهای سفر ـ مطالعه موردی: منطقه کلان‌شهری تهران. فصلنامه مطالعات شهری، 4 (14)، 61-76.
  6. داداش‌پور، هاشم و زاهدپور، صابر. (1397). تحلیل الگوی استقرار نظام فضا و توزیع فعالیت‌های صنعتی در منطقه کلان‌شهری تهران. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 16 (2)، 179-212.
  7. داداش‌پور، هاشم و سالاریان، فردیس. (1397). تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلان‌شهری ایران (مطالعه موردی: مناطق کلان‌شهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز). مجله آمایش سرزمین، 10 (1)، 117-138.
  8. داداش‌پور، هاشم و شجاعی، دلارام. (1401). نابرابری فضایی و رابطه مرکز ـ پیرامون در ایران: ارائه یک مدل نظری با استفاده از روش نظریه‌پردازی لینهام. مجله آمایش سرزمین، 14 (1)، 25-59.
  9. داداش‌پور، هاشم و میری لواسانی، سید امیررضا. (1394). تحلیل الگوهای فضایی پراکنده‌رویی در منطقه کلان‌شهری. فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 5 (1)، 123- 146.
  10. داداش‌پور، هاشم و ولاشی، مریم. (1396). تحلیل ساختار فضایی جمعیت در شهر ـ منطقه مرکزی مازندران در دوره زمانی 1365-1390. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 5 (2)، 199-222.
  11. رزاقی، حبیب اله؛ زیاری، کرامت اله و سعیدی رضوانی، نوید. (1390). مدل چندهسته‌ای و چندمرکزی شهر و کلان‌شهری، از نظریه تا عمل (مورد شهر کرج). تحقیقات جغرافیایی. 26 (13)، 100-73.
  12. زاهدپور، صابر. (1394). شناخت و تحلیل الگوی استقرار نظام فضا و فعالیت در منطقه کلان‌شهری تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
  13. زینتی‌زاده، سمیه؛ عزمی، آییژ؛ منوری، سید مسعود و سبحان اردکانی، سهیل. (1399). بررسی پایداری مناطق مختلف شهر کرمانشاه با رویکرد توسعه پایدار. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 22 (8)، 261-279.
  14. ساداتی، علی‌رضا و داداش‌پور، هاشم. (1400). توصیف و تبیین تحولات ساختار فضایی لجستیک و عوامل مؤثر بر آن در منطقه کلان‌شهری تهران. مجله آمایش سرزمین، 13 (2)، 335-363.
  15. سلیمانی، محمد؛ کمانرودی، موسی؛ احمدی،‌ مظهر و زنگانه، احمد. (1398). تحلیل ساختار فضایی کلان‌شهر قم با تأکید بر شکل‌گیری هسته‌های فرعی، مطالعات شهر ایرانی ـ اسلامی، 9 (36)، 22 ـ 5.
  16. عظیمی، آزاده. (1400). تحلیل برهم‌کنش‌های ساختار فضایی آسیب‌های اجتماعی در شهر تهران. مجله آمایش سرزمین، 13 (2)، 523-543.
  17. قدمی، مصطفی؛ دیوسالار، اسداله؛ رنجبر، زینت و غلامیان آقا محلی، طاهره. (1392). ارزیابی راهبردی ساختار فضایی شهر در چارچوب پایداری (مطالعه موردی شهر ساری). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، ۱ (۳)، 16 ـ 1.
  18. لطفی، صدیقه، شهیری شهابی، مجتبی. (1395). تغییر الگوی شهرنشینی از ساختار شهری تک مرکزی ـ سلسله‌مراتبی به ساختارهای منطقه‌ای شبکه‌ای ـ چندمرکزی. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۰ (۳)، ۲۶۷-۲۴۱.
  19. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج تفصیلی سرشماری، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه.
  20. ملک‌زاده، ندا؛ داداش پور، هاشم و فیعیان، مجتبی. (1400). فرا مطالعه مطالعات مرتبط با ساختار فضایی شهری و منطقه‌ای در ایران در بازه زمانی 1380-1398، معماری و شهرسازی ایران (JIAU)، 1 (12)، 57 ـ 37.
  21. نعمتی، زهرا و داداش‌پور، هاشم. (1400). تحلیل تغییرات فرم فضایی و جمعیتی در روند توسعه فضایی منطقه کلان‌شهری شیراز طی دوره 1375 - 1395. مجله آمایش سرزمین، 13 (1)، 57-81.
  1. Acheampong, R. A. (2020). Spatial structure, intra-urban commuting patterns and travel mode choice: Analyses of relationships in the Kumasi Metropolis, Ghana. Cities, 96, 102432.
  2. Aerni, P. (2016). Coping with migration-induced urban growth: Addressing the blind spot of UN habitat. Sustainability, 8(8), 800.
  3. Arvin, M., Poor Ahmad, A. (2021). Theoretical Explanation of Polycentric Compact City Structure to Create a Sustainable Urban form. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 11(41), 253-286. [In Persian].
  4. Asongu, S. A., Agboola, M. O., Alola, A. A., & Bekun, F. V. (2020). The criticality of growth, urbanization, electricity and fossil fuel consumption to environment sustainability in Africa. Science of the Total Environment, 712, 136376.
  5. Azimi, A. (2021). An Analysis of the Interactions of the Spatial Structures of Social Harms in Tehran. Town and Country Planning, 13(2), 523-543. [In Persian].
  6. Dadashpoor, H., & Miri Lavasani, A. (2015). Analysis of Spatial Patterns of Sprawl in Tehran Metropolitan Region. Spatial Planning, 5(1), 123-146. [In Persian].
  7. Dadashpoor, H., & Zahedpour, S. (2019). Examining the Spatial Pattern of Industrial Activities in Tehran Metropolitan Region. Journal of Geography and Regional Development, 16(2), 179-212. [In Persian].
  8. Dadashpoor, H., Shojaee, D. (2022). Spatial Inequality and the Center-Periphery Relationship in Iran: The Provision of a Theoretical Model Using Lynham Theorizing Method. Town and Country Planning, 14(1), 25-59. [In Persian].
  9. Dadashpoor, H., Tadayon, S. (2015). Identification of the homogeneous flow Zones based on Spatial Motilities and Trip Patterns in Tehran Metropolitan region. Motaleate Shahri, 4(14), 61-76. [In Persian].
  10. Dadashpour, H., Valashi, M. (2017). Analysis of Spatial Structure of Population in the Central City-Region of Mazandaran in 1986-2011. Geographical Urban Planning Research (GUPR) 5(2), 199-222. [In Persian].
  11. De Goei, B., Burger, M. J., Van Oort, F. G., & Kitson, M. (2010). Functional polycentrism and urban network development in the Greater South East, United Kingdom: Evidence from commuting patterns, 1981–2001. Regional Studies, 44(9), 1149-1170.
  12. Derudder, B., Liu, X., Wang, M., Zhang, W., Wu, K., & Caset, F. (2021). Measuring polycentric urban development: The importance of accurately determining the ‘balance’between ‘centers’. Cities, 111, 103009.
  13. Garcia-López, M. À. (2012). Urban spatial structure, suburbanization and transportation in Barcelona. Journal of Urban Economics, 72(2-3), 176-190.
  14. Ghadami, Mu; Divasalar, A; Ranjir, z; Gholamian Agha Mahalli, T (2013) Strategic evaluation of the spatial structure of the city in the framework of sustainability (Sari case study). Journal of Economics and Urban Management, 3, 16-1. [In Persian].
  15. Goletz, M., Feige, I., & Heinrichs, D. (2016). What drives mobility trends: results from case studies in Paris, Santiago de Chile, Singapore and Vienna. Transportation Research Procedia, 13, 49-60.
  16. Hosseini S S, Rafieian M, Meshkini A, Alavi S A. (2021). Theoretical explanation of emergent urban spaces and its spatial representation in Tehran city. MJSP, 25 (1), 45-67. [In Persian].
  17. Hosseini, A., & Pourahmad, A. (2019). Polycentric urban development based on spatial changes of employment and activities in Tehran. Geographical Urban Planning Research (GUPR), 7(4), 677-699. [In Persian].
  18. Hosseini, A., Pourahmad, A., & Ziari, K. (2019). Analysis of urban spatial structure based on the spatial distribution of population in Tehran, A polycentric city morphological approach. Geographical Planning of Space, 8(30), 19-38. [In Persian].
  19. Hu, L., Yang, J., Yang, T., Tu, Y., & Zhu, J. (2020). Urban spatial structure and travel in China. Journal of Planning Literature, 35(1), 6-24.
  20. Iran Statistics Center. (2016). detailed results of census, general population and housing census of Kermanshah province. Kermanshah city. [In Persian].
  21. Krehl, A. (2015). Urban spatial structure: An interaction between employment and built-up volumes. Regional Studies, Regional Science, 2(1), 290-308.
  22. Kumar, S., Ghosh, S., & Singh, S. (2022). Polycentric urban growth and identification of urban hot spots in Faridabad, the million-plus metropolitan city of Haryana, India: a zonal assessment using spatial metrics and GIS. Environment, Development and Sustainability, 24(6), 8246-8286.
  23. Li, Y., & Phelps, N. A. (2017). Knowledge polycentricity and the evolving Yangtze River Delta megalopolis. Regional Studies, 51(7), 1035–1047.
  24. Lotfi, S, Shahabi Shamiri M. (2016). The change of urbanization patterns from mono-centric- hierarchical structure towards regional polycentric-network. MJSP, 20 (3), 241-267. [In Persian].
  25. Malekzadeh, N., Dadashpoor, H., & Rafieian, M. (2021). A meta-study of research related to urban and regional spatial structures in Iran; from 2001 to 2019. Journal of Iranian Architecture & Urbanism (JIAU), 12(1), 37-57. [In Persian].
  26. Muñiz, I., & Garcia-López, M. À. (2019). Urban form and spatial structure as determinants of the ecological footprint of commuting. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 67, 334-350.
  27. Neal, Z. P. (2011). From central places to network bases: A transition in the US urban hierarchy, 1900–2000. City & Community, 10(1), 49-75.
  28. Nemati, Z., Dadashpoor, H. (2021). Analysis of Spatial Form and Demographic Changes of Shiraz Metropolitan Area During the Period 1996-2016. Town and Country Planning, 13(1), 57-81. [In Persian].
  29. Porio, E. (2014). Sustainable development goals and quality of life targets: Insights from metro manila. Current Sociology, 63(2), pp 244–260.
  30. Razaghi, Habibolah; Ziari, Karamatolah and Saidi Rizvani, Navid (2010). The multi-core and multi-center model of the city and metropolis, from theory to practice (the case of Karaj city). geographical research, 26 (13), 73-100. [In Persian].
  31. Sadati, A., Dadashpoor, H. (2021). The Description and Explanation of the Logistics Spatial Structure Changes and the Factors Effective on Them in Tehran Metropolitan Region. Town and Country Planning, 13(2), 335-363. [In Persian].
  32. Soleimani, Mohammad; Kamanroudi, Musa; Ahmadi, Mazhar and Zanganeh, Ahmad. (2020). The analysis of the spatial structure of Qom metropolis with emphasis on the formation of sub cores. Iranian Islamic city studies, 9 (36), pp. 5-22. [In Persian].
  33. Wang, M. (2021). Polycentric urban development and urban amenities: Evidence from Chinese cities. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 48(3), 400-416.
  34. Xu, R., Yue, W., Wei, F., Yang, G., He, T., & Pan, K. (2022). Density pattern of functional facilities and its responses to urban development, especially in polycentric cities. Sustainable Cities and Society, 76, 103526.
  35. Yang, Z., Chen, Y., Zheng, Z., & Wu, Z. (2022). Identifying China’s polycentric cities and evaluating the urban centre development level using Luojia-1A night-time light data. Annals of GIS, 28(2), 185-195.
  36. Zahidpour, Saber (2015). Recognizing and analyzing the establishment pattern of the space system and activity in the metropolitan area of Tehran. master's thesis on urban and regional planning, Tarbiat Modares University, Tehran. [In Persian].
  37. Zhang, L., Zhang, L., & Liu, X. (2022). Evaluation of Urban Spatial Growth Performance from the Perspective of a Polycentric City: A Case Study of Hangzhou. Land, 11(8), 1173.
  38. Zinatizadeh, S., Azmi, A., Monavari, S., Sobhanardakani, S. (2020). Assessment of urban areas sustainability, Case study: Kermanshah, Iran. Journal of Environmental Science and Technology, 22(8), 261-279.  [In Persian].