کاربست آینده‌پژوهی در برنامه‌ریزی حفاظتی بافت تاریخی (مورد ‌نمونه: عرصۀ ثبت جهانی یزد)

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

حفاظت از بافت‌های با ارزش تاریخی تحت تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و سیاسی قرار دارد که با شناسایی این عوامل می‌توان تأثیرات واردشده بر بافت‌های با ارزش تاریخی را شناخت و برای هر شرایطی برنامه‌ریزی کرد. حفاظت از بافت‌های تاریخی و میراثی، از ضرورت‌های برنامه‌ریزی برای این نوع بافت‌ها است، اما وجود محیطی پیچیده و در حال تغییر، حفاظت را دچار چالش می‌کند که ازجملۀ این چالش‌ها می‌توان به تداوم فرسودگی و ازدست‌دادن جمعیت بومی اشاره کرد. استفاده از روش‌های نوآورانۀ آینده‌پژوهی، این امکان را برای برنامه‌ریزان شهری فراهم می‌کند تا با چالش‌ها و عدم‌قطعیت‌های محیطی مقابله کنند؛ بنابراین، به‌منظور تدوین ادبیاتی آینده‌محور برای مواجهه و حفاظت از بافت‌های تاریخی، این تحقیق با به‌تصویرکشیدن آینده‌های بافت تاریخی شهر، ابتدا به شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر حفاظت بافت تاریخی یزد می‌پردازد. سپس با تجزیه‌وتحلیل این عوامل و استفاده از روش تحلیل اثر متقابل، سناریوهای آیندۀ بافت تاریخی را تدوین می‌کند. روش جمع‌آوری اطلاعات، اسنادی و میدانی (مصاحبه) است. با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند، 10 نفر از متخصصان شناسایی شدند که دارای دانش و تجربه در موضوع تحقیق هستند. این افراد شامل اعضای هیئت‌علمی (در حوزۀ شهرسازی، مرمت و آینده‌پژوهی)، مهندسان مشاور در حوزۀ بازآفرینی و مرمت بافت تاریخی یزد، اعضای پروندۀ ثبت جهانی و مسئولان در پایگاه بافت تاریخی یزد و مسئولان بافت تاریخی در شهرداری یزد هستند. با بررسی مطالعات اسنادی و توصیفی، عوامل کلیدی مؤثر بر حفاظت بافت تاریخی یزد شناسایی و با نظر متخصصان تحقیق، این عوامل کلیدی تدوین و تنظیم شدند. 22 عامل کلیدی شناسایی‌شده به‌وسیلۀ متخصصان تحقیق، ارزش‌گذاری شد که به کمک نرم‌افزار میک‌مک، داده‌های تحقیق از نظر تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد مهم‌ترین پیشران‌های مؤثر بر آیندۀ بافت تاریخی، میزان وابستگی درآمد دولت به اقتصاد نفتی، توان رقابت‌پذیری بین‌المللی و الگوی مصرف است که از برخورد این پیشران‌ها، هشت سناریو برای بافت تاریخی یزد می‌توان متصور شد. با درنظرداشتن منطق هر سناریو، فضای موجود در آن سناریوها تدوین شده است که در این میان، ارکان شهرسازی بافت تاریخی یزد (حفاظت، دسترسی، حفظ عملکردهای با ارزش، توسعۀ کالبدی، پویایی اجتماعی-فرهنگی، بهبود اقتصادی، هم‌زیستی با محیط‌زیست و حفظ ارزش‌های انسانی) در هر سناریو بررسی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Foresight Application in conservation planning for urban Historical Context - The Case of world heritage core zone Yazd city

نویسندگان [English]

  • Hamid Mohammadi 1
  • Milad Behboodi Sadabad 2
1 Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture. Yazd University
2 Department of Urban planning, Faculty of Arts and Architecture, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

The preservation of historical texture is affected by economic, social, environmental, and political factors that can identify the impacts on historical valuable tissues and can be programmed to identify these factors. Using Innovative Future Methods Research enables urban planners to address environmental challenges and uncertainties. This study attempts to depict the future of the historical context of the city, first identifying the key factors influencing the development and formulate future scenarios of the historical context by analyzing these factors using the cross-impact analysis method. The method of data collection is the Literature Review and interview. Targeted sampling identified 10 experts who have knowledge and experience in the field of research and analyzed the data with the help of Micmac software. The results show that the factors affecting the future of the historical context are the extent of the government's dependence on the oil economy, international competitiveness, and consumption patterns. Eight scenarios for the historical context of Yazd can be deduced from the impact of these key factors. With the logic of each scenario, the atmosphere in that scenario has been developed, among which the urban planning elements of Yazd historical context (conservation, access, preservation of valuable functions, physical development, socio-cultural dynamics, economic recovery, coexistence with the environment And the preservation of human values) in each scenario.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foresight
  • historical texture
  • key factors development
  • scenario
  • world heritage core zone Yazd
بازرگان، عباس (1394). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکرد متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار.
بکتاش، سعید، امین‌پور، احمد و حسینی، بهشید (1396). مدیریت آینده‌نگاری راهبردی میراث فرهنگی ایرانی- اسلامی. فصلنامۀ مدیریت شهری، 47، 533-545.
دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان با مشارکت شرکت بازآفرینی شهری ایران برای وزارت راه و شهرسازی (1397). بازآفرینی شهری پایدار در محدوده‌ها و محله‌های ناکارآمد شهری، تهران: توسعۀ ایران.
دل‌انگیز، سهراب؛ شریف‌کریمی، محمد و نوروزی، حسن (1396). آینده‌نگاری توسعۀ منطقه‌ای به روش شناسایی عدم‌قطعیت‌های کلیدی (موردکاوری: استان کهگیلویه و بویراحمد)، فصلنامۀ مدیریت شهری، 48، 1-24.
رهنما، محمدرحیم؛ شاکرمی، کیان و عباسی، حامد (1397). شناسایی و تحلیل پیشران‌های مؤثر بر توسعۀ منطقه‌ای استان البرز با رویکرد برنامه‌ریزی سناریومبنا. آمایش سرزمین، 10(1)، 139-166.
زالی، نادر، و عطریان، فروغ (1395). تدوین سناریوهای توسعۀ گردشگری منطقه‌ای براساس اصول آینده‌پژوهی (موردمطالعه: استان همدان)، آمایش سرزمین، دورۀ 8، 1، 107-131.
عباسی شاهکو، کلثوم؛ سلطانی درگشا، محمد؛ واحدیان، افسانه و عبدالهی، علی (1387). ارائۀ چارچوب فرایندی برای آینده‌نگاری مبتنی بر روش فراترکیبی، فصلنامۀ علوم مدیریت ایران، سیال 3، 11، 45-72.
عیوضی، محمدرحیم؛ براتی، ناصر؛ پوراحمد، احمد و کشاورز ترک، عین‌الله (1394). طراحی الگوی فرایندی نظام برنامه‌ریزی فرهنگی‌شده در شهر اسلامی-ایرانی با رویکرد آینده‌پژوهی، فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 20، 5-15.
مشکینی، ابوالفضل؛ ربانی، طاها؛ افتخاری، رکن‌الدین و رفیعیان، مجتبی (1398). آینده‌نگاری حکمروایی، بسط مفهوم و آیندة حکمروایی کلان‌شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 7(3)، 341-453.
مقیمی، ابوالفضل (1393). معرفت‌شناسی آینده‌پژوهی در رویکردهای نظری به برنامه‌ریزی شهری، معماری و صنعت ساختمان. فصلنامۀ مدیریت شهری، 38، 75-104.
ملک‌زاد، ندا؛ بزاززاده، مهدی و رفیعیان، مجتبی (1395). شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعۀ شهری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر کرج). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 3(2)، 35-52.
مویدفر، سعیده و صابری، محمدرضا (1398). آینده‌پژوهی در بافت تاریخی با رویکرد توسعۀ پایدار (مطالعۀ موردی: برزن شش بادگیر یزد). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8(1)، 137-159.
نصر، طاهره (1398). جایگاه آینده‌پژوهی در تدوین سناریوهای توسعۀ پایدار شهری (موردکاوری: شهر شیراز). فصلنامۀ مدیریت شهری، 55، 189-208.
نعیمی، کیومرث و پورمحمدی، محمدرضا (1395). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آیندۀ سکونتگاه‌های فرودست شهری سنندج با تأکید بر کاربرد آینده‌پژوهی. فصلنامۀ مطالعات شهری، 20، 53-64.
Appendino, F. (2017). Balancing Heritage Conservation and Sustainable Development–The Case of Bordeaux. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 245, No. 6, p. 062002).
Bühring, J., & Liedtka, J. (2018). Embracing Systematic Futures Thinking at the Intersection of Strategic Planning, Foresight and Design. Journal of Innovation Management, 6(3), 134–152.
Dans, E. P., & González, P. A. (2019). Sustainable Tourism and Social Value at World Heritage Sites: Towards a Conservation Plan for Altamira, Spain. Annals of Tourism Research, 74, 68–80.
Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., & Farrelly, L. (2018). Using Urban Foresight Techniques in City Visioning: Lessons from the Reading 2050 Vision. Local Economy, 33(8), 777–799.
Doratli, N., Hoskara, S. O., & Fasli, M. (2004). An Analytical Methodology for Revitalization Strategies in Historic Urban Quarters: A Case Study of the Walled City of Nicosia, North Cyprus. Cities, 21(4), 329–348.
European Commission (2017). Special Eurobarometer 466: Cultural Heritage. Brussels: Directorate-General for Communication.
European Union (2011). An Initial Assessment of Territorial forward Planning / Foresight Projects in the European Union. European Union. Retrieved from http://beta.futuribles.com/fr/viewer/pdf/2374/
Fernandez-Güell. (2009). Can Foresight Studies Strengthen Strategic Planning Processes at the Urban and Regional Level? In Conference on City Futures. (p. 21). Retrieved from                                                                                                                             http://www.forschungsnetzwerk.at/downloadpub/engl_100_Fernandez_Gell_Jose_Miguel.pdf
Güell, J. M. F., & Redondo, L. (2012). Linking Territorial Foresight and Urban Planning. Foresight, 14(4), 316–335.
Hartmann, C. (2011). From Urban Foresight to Urban Futures? Potentials and Limitations of Forward Looking Activities for Integrated Urban Developement. REAL CORP, 6(May), 335–343.
Higdem, U. (2014). The Co-Creation of Regional Futures: Facilitating Action Research in Regional Foresight. Futures, 57(0016), 41–50.
Horton, A. (1999). A Simple Guide to Successful Foresight. Foresight, 1, 5–9.
ICHHTO. (2016). Historic City of Yazd: for Inscription on the World Heritage List (Additional Information).
ICHHTO. (2017). Historic City of Yazd: for Inscription on the World Heritage List (Additional Information).
Jim, C. Y. (2017). Urban Heritage Trees: Natural-Cultural Significance Informing Management and Conservation. In Greening Cities (pp. 279-305). Springer, Singapore.
Martin, B. R. (1995). Foresight in Science and Technology. Technology Analusis & Strategic Managment, 7(2), 139–168.
Popper, R. (2008). How Are Foresight Methods Selected? Foresight, 10(6), 62–89.
Ramírez, R., & Selsky, J. W. (2014). Strategic Planning in Turbulent Environments : A Social Ecology Approach to Scenarios. Long Range Planning, 49(1), 90-102.
Ratcliffe, J., & Krawczyk, E. (2011). Imagineering City Futures : The Use of Prospective through Scenarios in Urban Planning. Futures, 43, 642–653.
Ravetz, J., & Miles, I. D. (2016). Foresight in Cities: On the Possibility of a “Strategic Urban Intelligence. Foresight, 18(5), 469–490.
Roders, A. P., & Bandarin, F. (2019). Reshaping Urban Conservation. Springer Singapore.
Rodwell, D. (2018). The Historic Urban Landscape and the Geography of Urban Heritage. The Historic Environment: Policy & Practice, 9(3-4), 180–206.
Saritas, O. (2006). Systems Thinking for Foresight (Doctoral Dissertation, The University of Manchester).
Steinberg, F. (1996). Conservation and Rehabilitation of Urban Heritage in Developing Countries. Habitat International, 20(3), 463–475.
Taylor, K. (2016). The Historic Urban Landscape Paradigm and Cities as Cultural Landscapes. Challenging Orthodoxy in Urban Conservation. Landscape Research, 41(4), 471-480.
Veldpaus, L., Pereira Roders, A. R., & Colenbrander, B. J. F. (2013). Urban Heritage: Putting the Past into the Future. The Historic Environment: Policy & Practice, 4(1), 3–18.
 
Bazargan, A. (2015). Introduction to Qualitative and Mixed Research Methods: A Common Approach in Behavioral Sciences. Tehran: Didar Publishing. (In Persian)
Baktash, S., Aminpour, A., & Hosseini, B. (2017). Strategic Futurism Management of Iranian-Islamic Cultural Heritage, Quarterly Journal of Urban Management, 47, 533–545. (In Persian)
Office of National Regulations and Building Control, with the participation of Iran Urban Reconstruction Company, for the Ministry of Roads and Urban Development (2018). Sustainable Urban Regeneration in Dysfunctional Urban Areas and Neighborhoods. Tehran: Iran Development Publications. (In Persian)
Del-Angiz, S., Sharif Karimi, M., & Nowruzi, H., (2017). Regional Development Foresight by Identifying Key Uncertainties (Case Study: Kohkiluyeh and Boyer-Ahmad Provinces). Quarterly Journal of Urban Management, 48, 1–24. (In Persian)
Rahnama, M., Shakermi, K., & Abbasi, H., (2018). Identification and Analysis of Propellants Affecting the Regional Development of Alborz Province with the Baseline Scenario Planning Approach. Land Management, 10(1), 139–166. (In Persian)
Zali, N., & Atrian, F., (2016). Development of Regional Tourism Development Scenarios Based on the Principles of Futurology (Case Study: Hamadan Province). Land Management, 8(1), 107–131. (In Persian)
Abbas Shahko, K., Soltani, M., Vahedian, A., & Abdollahi, A. (2008). Presenting a Process Framework for Futurism based on Meta-Combination Method. Iranian Journal of Management Sciences, 3(11), 45–72. (In Persian)
Eivazi, M., Barati, N., Poorahmad, A., & Keshavarz-e-Turk, A., (2015). Designing a Process Model of the Cultural Planning System in the Islamic-Iranian City with a Futuristic Approach. Iranian Islamic City Studies Quarterly, 20, 5–15. (In Persian)
Meshkini, A., Rabbani, T., Eftekhari, R., & Rafieian, M. (2019). Futurism of Governance, Development of the Concept and Future of Governance in Tehran Metropolis. Geographical Research in Urban Planning, 7(3), 341–453. (In Persian)
Moghimi, A. (2014). Epistemology of Futurology in Theoretical Approaches to Urban Planning, Architecture and Construction Industry. Quarterly Journal of Urban Management, 38, 75–104. (In Persian)
Malekzad, N., Bazazzadeh, M., & Rafieian, M., (2015). Identification and Analysis of Key Factors Affecting Urban Development with a Futuristic Approach (Case Study: Karaj Metropolis). Journal of Geography and Urban Space Development, 3(2), 52–52. (In Persian)
Moayedfar, S., & Saberi, M., (2019). Future Studies in Historical Context with Sustainable Development Approach (Case Study: Barzan Shash Badgir Yazd), Geographical Research in Urban Planning, 8(1), 137–159. (In Persian)
Nasr, T. (2019). The Place of Future Research in the Development of Sustainable Urban Development Scenarios (Case Study: Shiraz). Urban Management Quarterly, 55, 189–208. (In Persian)
Naimi, K., & Pourmohammadi, M. (2015). Identifying Key Factors Affecting the Future Status of Lower Sanandaj Urban Settlements with Emphasis on Future Studies User. Quarterly Journal of Urban Studies, 20, 53–64. (In Persian)