ارائۀ الگوی مداخله و نظام سیاست‌گذاری فضایی در پیاده‌راه‌های شهری

نوع مقاله : پژوهشی - کاربردی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

2 دکترای شهرسازی، دانشیار، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

3 دکترای شهرسازی، استادیار، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

پیاده‌روی اصلی‌ترین الگوی جابه‌جایی در کانون‌های زیستی به‌شمار می‌رود که به‌دلیل هزینۀ کم، دردسترس‌بودن و وابسته‌نبودن به عنصری خاص، احیای فضاهای شهری و زندگی اقتصادی و اجتماعی را به همراه داشته است. خیابان فردوسی شاهین‌شهر به‌دلیل نبود فضای شهری مناسب برای حضور شهروندان از یک‌سو و غلبۀ فضاهای سواره بر پیاده از سوی دیگر، عرصه را برای حضور شهروندان تنگ و حیات اجتماعی شهروندان را مختل کرده است. مقالۀ حاضر با بازخوانی معیارهای طراحی پیاده‌راه و تلفیق آن با کیفیت حضورپذیری، ابتدا چارچوب مفهومی پیاده‌راه حضورپذیر را تبیین می‌کند و درنهایت یک نظام سیاست‌گذاری فضایی و الگوی مداخله در پیاده‌راه‌های حضورپذیر شهری ارائه می‌دهد. این پژوهش کاربردی و روش آن ترکیبی است. در بخش کیفی با مطالعۀ متون معتبر جهانی در زمینۀ طراحی پیاده‌راه و کیفیت حضورپذیری، چارچوب تحقیق استخراج شد. در بخش کمی، با روش تحلیل‌عاملی اکتشافی، مؤلفه‌های سیاست‌گذاری فضایی پیاده‌راه حضورپذیر در محور مربوطه مشخص و با استفاده از تحلیل رگرسیونی، الگوی مداخله در محور مذکور ارائه شد. نتایج تحلیل‌عاملی و رگرسیونی، چهارده عامل را به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی مؤثر بر سیاست‌گذاری فضایی در پیاده‌راه حضورپذیر فردوسی شاهین‌شهر بیان می‌کند. نفوذپذیری و حس تعلق، بیشترین تأثیر و دسترسی به خدمات شهری و کارایی، کمترین تأثیر را بر حضورپذیری محور فردوسی داشته‌اند. عوامل شفافیت، امنیت و انعطاف‌پذیری نیز بر حضورپذیری محور بدون تأثیر هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Model of Intervention and Spatial Policy-making System for Urban Pedestrian Streets

نویسندگان [English]

  • Anahita Tabaeian 1
  • Seyed Abdolhadi Daneshpour 2
  • Ahmad Khalili 3
1 School of Architecture and environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
2 School of Architecture and environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, School of Architecture and environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Walking is recognized as the main model of movement within human-dwelling centers. Ferdowsi Street has, due to the lack of befitting urban space for the presence of citizens on the one hand and the dominance of motorways over pedestrian zones spaces on the other hand, tightened the noose around citizens wishing to show up in public spaces and disrupted their social life. In the present study attempts are made to review the pedestrian zone design criteria and mix them with attendance quality factors in order to delineate the framework of attendance-inducing pedestrian zones and finally provide a spatial policy system and a model of intervention for the attendance-inciting pedestrian zones of a city. The present study falls within the category of mixed applied studies. In the qualitative phase, content analysis method was used to investigate the theoretical foundations and extract the research framework. Quantitative phase, exploratory factor analysis was used to analyze 300 questionnaires and identify the components of spatial policies related to attendance-inducing pedestrian zones. In the next step, regression analysis was used to present an intervention model for the design of the attendant-inducing pedestrian zones on Ferdowsi Street.14 factors can be recognized as the main components affecting spatial policies related to attendance-inducing pedestrian zones in the Ferdowsi street. Permeability and sense of belonging were found to have the greatest impact on attendance of people in the pedestrian zones of the Ferdowsi and access to urban services and efficiency turned out to have the least significant impact on that.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Presentable Pedestrian Street
  • Intervention Model
  • Spatial Policy-Making
  • Ferdowsi Street
انجمن شهرسازی آمریکا (1387). مکان‌ها و مکان‌سازی، استانداردهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری (جلد چهارم). ترجمۀ گیتی اعتماد و همکاران. تهران: جامعۀ مهندسان مشاور ایران.
بنتلی، یان (1382). محیط‌های پاسخ‌ده. ترجمۀ مصطفی بهزادفر. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
پاکزاد، جهانشاه (1384). «راهنمای طراحی فضاهای شهری»، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری.
پانتر، جان و کرمونا، متیو (1390). بعد طراحی برنامه‌ریزی: نظریه، محتوا و اقدامی عملی برای نگارش سیاست‌های طراحی. ترجمۀ سیدعبدالهادی دانشپور و رضا بصیری مژدهی. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
تیبالدز، فرانسیس (1383)، شهرسازی شهروندگرا: ارتقای عرصه‌های همگانی و محیط‌های شهری، ترجمۀ محمد احمدی‌نژاد. تهران: خاک.
جیکوبز، جین (1392). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی، ترجمۀ حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی. تهران: دانشگاه تهران.
حبیبی، سید محسن (1375). تضاد، مقایسه، تشابه در شهرسازی تهران و استانبول، تهران: شورای تخصصی شهر تهران، دیدگاه‌ها و نظرها.
حبیبی، کیومرث و حقی، محمدرضا (1397). مقایسۀ تطبیقی کیفیت پیاده‌راه‌ها در ایران و خارج از کشور با مدل ANP. نشریۀ علمی معماری و شهرسازی ایران، 9(15)، 5-19.
حبیبی، کیومرث؛ بهزادفر، مصطفی و جابری، آیرین (1390). پیاده‌راه محرک توسعه در بافت کهن شهری؛ بررسی نقش محور اشتروگت در شهر کپنهاک. منظر، 3(15)، 55-61.
حبیبی، محسن (1380). مسیر پیاده گردشگری. نشریۀ هنرهای زیبا، 9، 43-51.
حبیبی، محسن (1390). از شار تا شهر (تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر). تهران: دانشگاه تهران.
حمیدی، ملیحه (1376). استخوان‌بندی شهر تهران. تهران: سازمان مهندسی و عمران شهر تهران.
خلیلی، احمد (1393). آمار و مدل‌سازی شهری (جزوۀ کلاسی دانشگاه علم و صنعت). دانشکدۀ معماری و شهرسازی.
رادپویا، کامران (1372). بررسی سیستم عبوری عابر پیاده در شبکۀ حمل‌ونقل درون‌شهری. تهران: معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک تهران.
رنجبر، احسان و رئیس اسماعیلی، فاطمه (1389). سنجش کیفیت پیاده‌راه‌های شهری در ایران؛ نمونۀ موردی: پیاده‌راه صف (سپهسالار) تهران. مجلۀ هنرهای زیبا، 2(49)، 83-93.
زبردست، اسفندیار (1386). روش‌های ارزیابی در شهرسازی (جزوۀ کلاسی دانشگاه تهران). پردیس هنرهای زیبا.
زبردست، اسفندیار؛ خلیلی، احمد و دهقانی، مصطفی (1392). کاربرد روش تحلیل‌عاملی در شناسایی بافت فرسوده. نشریۀ هنرهای زیبا، 18(2)، 27-42.
شهاب، عمید (1390). بررسی معیارهای مکان‌یابی و طراحی پیاده‌راه‌های شهری-مورد مطالعه: خیابان سپه، خیابان امام خمینی، خیابان خیام واقع در شهر قزوین (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد طراحی شهری). استاد راهنما: محمدرضا پورجعفر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
عباس‌زاده، شهاب و تمری، سودا (1391). بررسی و تحلیل مؤلفه‌‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده‌راه‌ها به‌منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی؛ مطالعۀ موردی: محور تربیت و ولیعصر تبریز. فصلنامۀ علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 4 (4)، 95-104.
عرفانیان سلیم، منا و تقیان، صدف (1393). تأثیر زیباسازی بر سرزندگی پیاده‌راه جنت مشهد. اولین کنگرۀ بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی. دانشکدۀ هنر و معماری.تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
قربانی، رسول و جام کسری، محمد (1389). جنبش پیاده‌گستری، رویکردی نو در احیای مراکز شهری؛ مورد مطالعه: پیاده‌راه تربیت تبریز. مجلۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2(6)، 55-72.
کاشانی جو، خشایار (1389). پیاد‌ه‌را‌ه‌ها؛ از مبانی طراحی تا ویژگی‌های کارکردی. تهران: آذرخش.
کرمونا، متیو؛ تیسدل، استیون و تنراک هیت، تیم (1389). مکان‌های عمومی، فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری. ترجمۀ فریبا قرائی و همکاران، تهران: دانشگاه هنر.
کریر، راب (1387). فضای شهری. ترجمۀ خسرو هاشمی‌نژاد، اصفهان: خاک.
گل، یان (1387). زندگی در میان ساختمان‌ها. ترجمۀ شیما شصتی، تهران: جهاد دانشگاهی.
گلکار، کوروش (1379). مؤلفه‌های سازندۀ کیفیت طراحی شهری. نشریۀ صفه، 32، 38-65.
لینچ، کوین (1376). تئوری شکل خوب شهر. ترجمۀ حسن بحرینی، تهران: دانشگاه تهران.
محمدزاده، غزل (1390). تجارب پیاده‌راه‌سازی در ایران. مجلۀ شهر، زندگی، زیبایی، 2(ویژه‌نامۀ پیاده‌راه)، 1-5.
معاونت حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی (1399). آیین‌نامۀ طراحی معابر شهری (بخش دهم: مسیرهای پیاده). وزارت راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران.
معینی، سید مهدی (1385). افزایش قابلیت پیاده‌مداری، گامی به‌سوی شهری انسانی‌تر. نشریۀ هنرهای زیبا، 27، 5-16.
معینی، سید مهدی (1390). شهرهای پیاده‌مدار. تهران: آذرخش.
مهدیزاده، جواد (1379). مفاهیم و مبانی پیاده‌راه‌سازی. ماهنامۀ شهرداری‌ها، 2(19)، 12-19.
مهندسین مشاور آتک (1390). طرح توسعه و عمران (جامع) و سامان‌دهی حریم شاهین‌شهر. وزارت راه و شهرسازی استان اصفهان.
وزارت مسکن و شهرسازی (1375). آیین‌نامۀ طراحی راه‌های شهری. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
هوشیار، ذکیه (1392). طراحی فضای شهری کناره‌رود با محوریت حضورپذیری در شب؛ نمونۀ موردی: کنارۀ بابلرود در شهر امیرکلا (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد طراحی شهری). استاد راهنما: محمدحسین نورمحمدزاد، دانشکدۀ هنر و معماری. دانشگاه یزد، یزد: ایران.
Brambila, R., & Gianni, L. (1977). For Pedestrians Only: Planning and Management of Traffic Free Zones. New York: Whitney Library of Design.
Force, U. T. (1999). Towards an Urban Renaissance. London: Department of the Environment. London: Transport and the Regions (DERT).
Gallimore, J., Brown, B., & Werner, C. (2011). Walking Routes to School in New Urban and Suburban Neighborhoods: An Environmental Walkability Analysis of Blocks and Routes. Environmental Psychology, 31, 184–190.
Gehl, J. (2013). Cities for People. Washington DC: Island Press.
Great Britain, & Rogers, R. G. (1999). Towards an Urban Renaissance. London: Spon.
Hass-Klau, C. (2014). The Pedestrian and the City. Abingdon-on-Thames: Routledge.
Jacobs, A., & Appleyard, D. (1987). Toward an Urban Design Manifesto. JAPA, 53(1), 112–120.
Judge, C. (2013). The Experiment of American Pedestrian Malls: Trends Analysis, Necessary Indicators for Success and Recommendations for Fresno’s Fulton Mall (PDF). Fresno Future.
Kinyingi, J., Mugwima, N., & Karanja, D. (2020). Walkable Streets: A Study of Pedestrians’ Perception, and Attitude towards Ngei Street in Machakos Town. Current Urban Studies, 8, 381–395.
Kumar, R. (2009). Walkability of Neighborhoods: A Critical Analysis of Zoning Codes. Master of Community Planning Universiyt of Cincinatti.
Litman, T. A. (2016). Evaluating Transportation Land Use Impacts: Considering the Impacts, Benefits and Costs of Different Land Use Development Patterns (Vol. 1). Victoria: Victoria Transport Policy Institute.
Mustapha Sulaiman, I. (2020). Walkability in Different Contexts in Neighbourhood Planning: An Overview. Architecture Research, 10(1), 27–43.
Nelessen, A. C. (1994). Visions for a New American Dream. Chicago: APA Planner Press.
Parashar, A., & Bnayan, H. (2020). Studying Walkability Preferences Using Urban Design Qualities: A Case of Riyadh, Saudi Arabia. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science, Retrieved from doi:10.1088/1755-1315/452/1/012140
PPS. (2016). Retrieved from https://www.pps.org/article/grplacefeat
Quednau, R. (2018). Why Walkable Streets Are More Economically Productive. Strong Towns Article. Retrieved from https://www.strongtowns.org/journal/2018/1/16/why-walkable-streets-are-more-economically-productive {Visited on April 2021, 01:45 pm}
Schulze, S., & Moneti, F. (2007). The Child Friendly Cities Initiative. Proceedings of the Institution of Civil Engineers, Municipal Engineer, 160(2), 77–81.
Shaaban, K. (2019). Assessing Sidewalks and Corridor Walkability in Developing Countries. Sustainability, 11, 3865.
Southworth, M. (1989). Theory and Practice of Contemporary Urban Design. Town Planning Review, 6(4), 369–402.
Violich, F. (1983). Urban Reading and the Design of Small Urban Places: The Village of Sutivan. Town Planning Review, 54, 41–62.
Wood, L., Frank, L. D., & Giles, B. (2010). Sense of Community and its Relationship with Walking and Neighborhood Design. Social Science & Medicine, 70, 1381–1390.
World Health Organization. (2018). Global Status Report on Road Safety 2018. World Health Organization.
Wunderlich, F. M. (2008). Walking and Rhythmicity: Sensing Urban Space. Journal of Urban Design, 13(1), 125–139.
Yarımbaş, D. (2018). Experiencing City by Walking: Communication Elements. A/Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 15, 19–30.
Abbaszadeh. S., & Tamri, S. (2013). Investigation and Analysis of Components Affecting the Improvement of the Spatial Quality of Sidewalks. Journal of Urban Studies, 4, 1–10. (In Persian)
American Urban Development Association. (2008). Planning and Urban Design Standards, Places and Place Making (Volume 4). (Etemad Giti et al. Trs.), Tehran, Iranian Society of Consulting Engineers Publications. (In Persian)
ATEC Consultants. (2011). Development Plan (Comprehensive) and Organizing the Shahinshahr Area. Ministry of Roads and Urban Development of Isfahan Province. (In Persian)
Bentley, I. et al. (2003). Responsive Environments: A Manual for Designers, (Behzadfar Mostafa Trs.), Tehran, Iran University of Science and Technology Publications. (In Persian)
Carmona, M. et al. (2012). Public Places, Urban Spaces (Qaraei Fariba et al. Trs.), Tehran: Art University Press. (In Persian)
Deputy Minister of Transportation of the Ministry of Roads and Urban Development. (2020). Urban Roads Design Regulations (Part 10: Pedestrian Paths). Ministry of Roads and Urban Development Islamic Republic of Iran. (In Persian)
Erfanian Salim, M., & Taghian, S. (2015). The Effect of Beautification on the Vitality of Mashhad Sidewalk. 1st International Congress on New Horizons in Architecture and Planning, Tehran: Tarbiat Modares University. (In Persian)
Gehl, J. (1987). Life between Buildings: Using Public Space. (Shasti Shima. Trs.). Tehran: Jahad Daneshgahi Publications. (In Persian)
Ghorbani, R., & Jame Kasra, M. (2010). Pedestranization as a New Approach for the Renewal of Urban Centers A Case Study of Tarbiat Pedestrian Way of Tabriz. Journal of Urban - Regional Studies and Research, 2(6), 55–72. (In Persian)
Golkar, K. (2000). Components of Urban Quality Design. Sofe, 32, 38–65. (In Persian)
Habibi, K., Behzadfar, M., & Jaberi, A. (2011). Pedestrian Areas, Development Stimulus in Urban Old Fabrics; Analyzing Stroget Pedestrian Street in Copenhagen. Manzar, 3(15), 55–61. (In Persian)
Habibi, K., & Haghi, M. (2018). The Comparison of Iranian and Foreign Footpaths Based on ANP Method. Journal of Iranian Architecture & Urbanism, 9(1), 5–19. (In Persian)
Habibi, M. (1996). Contradiction, Comparison, Similarity in Urban Planning of Tehran and Istanbul. Tehran Specialized Council, Views and Opinions. (In Persian)
Habibi, M. (2011). De la Cite a la Ville: Analyse Historique de la Conception Urbaine et Son Aspect Physique. Tehran, University of Tehran Publications. (In Persian)
Habibi, M., (2001). Recreational Walkable Path. Honar-ha-ye Ziba, 9(0). p.43-51. (In Persian)
Hamidi, M. (1997). Structure of Tehran City. Tehran. Engineering and Civil Organization of Tehran Publications. (In Persian)
Hoshyar, Z. (2013). Urban Space Designing in River Side Emphasizing on Public Attendance at Night (Case Study: Babolrud Side in Amirkola). M.Sc. Urban Dsign Thesis, Supervisors: Mohammadhossein Noormohammadzad, Facultry of Art and Architecture, Yazd University, Yazd, Iran. (In Persian)
Jacobs, J. (2002). The Death and Life of Great American Cities. (Parsi, Hamidreza., Aflatoni, Arezoo. Trs.). Tehran, University of Tehran Publications. (In Persian)
Kashanijou, Kh. (2010). Walkable Streets, from Design Basics to Functional Features. Tehran: Azarakhsh Publications. (In Persian)
Khalili, A. (2014). Urban Statistics and Modeling. Class Booklet in Iran University of Science and Technology, School of Architecture and environmental Design. (In Persian)
Krier, R. (1987). Stadiraum in Theorie and Prxis Urban. (Hasheminejad Khosro. Trs.). Esfahan: Khak Publications. (In Persian)
Lynch, K. (1997). A Theory of Good City Form. (Bahreyni Hossein. Trs.). Tehran, University of Tehran Publications. (In Persian)
Mehdizadeh, J. (2000). Concepts and Basics of Sidewalks. Shahrdariha, 2(19), 12–19. (In Persian)
Ministry of Housing and Urban Development (1996). Urban Road Design Regulations. Tehran:  Iran Urban Planning and Architecture Studies and Research Center. (In Persian)
Moeini. S. M. (2006). Increasing the Walkability towards a More Humane City. Journal of Fine Arts, 27, 5–16. (In Persian)
Moeini. S. M. (2011). Walkable Cities. Tehran: Azarakhsh Publications. (In Persian)
Mohammadzadeh, Gh. (2011). Pedestrian Construction Experiences in Iran. Journal of City, Life, Beauty (Special Issue: Pedestrianway), 2, 1-5. (In Persian)
Pakzad, J. (2005). Urban Space Design Guide. Tehran: Ministry of Housing and Urban Development, Deputy Minister of Urban Development and Architecture. (In Persian)
Punter, J., & Carmona, M. (2011). The Design Dimension of Planning: Theory, Content, and Best Practice for Design Policies. (Daneshpour, Abdolhadi, Basiri Mozhdehi, Reza, Trs.), Tehran, Municipality Information and Communication Technology Organization of Tehran Publications. (In Persian)
Radpouya, K. (1993). Investigation of Pedestrian Crossing System in Intra-City Transportation Network. Tehran, Deputy of Studies and Planning of Tehran Transport and Traffic Organization. (In Persian)
Ranjbar, E., & Rais Esmaili, F. (2010). Quality Assessment of Pedestrian Streets in Iran; Case Study: Saf (Sepahsalar), Tehran. Honar-Ha-Ye-Ziba: Memary va Shahrsazi, 2(42), 83–93. (In Persian)
Shahab, A. (2011). Study of Criteria for Defining Location and Designing of Pedestrian Area Case Study: Sepah, Imam Khomeini & Khayam Streets in Qazvin. M.Sc. Urban Dsign Thesis, Supervisors: Mohammadreza Pourjafar, Facultry of Art, Tabiat Modares University, Tehran, Iran. (In Persian)
Tibbalds, F., (2003). Making People - Friendly Towns. (M. Ahmadinejad, Trans.). Esfahan: Khak Publications. (In Persian)
Zebardast, E. (2007). Evaluation Methods in Urban Planning. Class Booklet in University of Tehran, College of Fine Arts. (In Persian)
Zebardast, E., Khalili, A., & Dehqani, M. (2013). Application of Factor Analysis Method in Identification of Decayed Urban Fabrics. Honar-Ha-Ye-Ziba: Memary Va Shahrsazi, 18(2), 27–42. (In Persian)